Phòng ngừa muỗi đốt và sử dụng thuốc chống muỗi an toàn cho trẻ em trong mùa mưa

Đặt vấn đề

Trong mùa mưa bão, sự gia tăng nước đọng và độ ẩm cao tạo điều kiện thuận lợi cho muỗi vằn (Aedes aegypti), vector chính truyền bệnh sốt xuất huyết Dengue, sinh sôi và phát triển. Trẻ em là đối tượng dễ bị tổn thương và có nguy cơ cao bị muỗi đốt dẫn đến mắc bệnh, do đó việc áp dụng các biện pháp phòng ngừa hiệu quả là cần thiết.

1. Biện pháp phòng ngừa muỗi đốt trong cộng đồng

Mục tiêu chính trong phòng ngừa bệnh do muỗi truyền là giảm thiểu tiếp xúc giữa người và muỗi, bao gồm các can thiệp cá nhân và môi trường:

• Loại bỏ nơi sinh sản của muỗi:

  • Đậy kín các dụng cụ chứa nước (lu, khạp, bể chứa).

  • Thay nước thường xuyên ở bình hoa, máng nước, lốp xe cũ, dụng cụ chứa nước thải.

  • Thu gom và xử lý rác thải, vật dụng không còn sử dụng có khả năng chứa nước mưa.

• Bảo vệ cá nhân:

  • Mặc quần áo dài tay, màu sáng.

  • Ngủ màn, đặc biệt là màn tẩm hóa chất diệt côn trùng nếu có.

  • Sử dụng thuốc chống muỗi chứa DEET, picaridin hoặc IR3535 theo hướng dẫn.

2. DEET và tính an toàn đối với trẻ em

DEET (N,N-diethyl-meta-toluamide) là hoạt chất phổ biến được Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) và Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC) khuyến cáo sử dụng để phòng ngừa các bệnh truyền qua muỗi như sốt xuất huyết, Zika, chikungunya, và sốt rét.

Cơ chế tác dụng: DEET làm gián đoạn hệ thống khứu giác của muỗi, khiến chúng không thể nhận biết vật chủ là con người.

Khuyến cáo sử dụng DEET ở trẻ em:

• Không sử dụng cho trẻ dưới 2 tháng tuổi.

• Trẻ từ 2 tháng đến 12 tuổi: có thể sử dụng các sản phẩm chứa DEET nồng độ thấp (≤10%).

• Chỉ sử dụng 1 lần/ngày, bôi ngoài da, tránh các vùng nhạy cảm như mặt, tay, vùng da tổn thương.

• Sau khi vào nhà, cần rửa sạch vùng da đã bôi thuốc bằng xà phòng và nước.

Tác dụng không mong muốn có thể gặp (khi sử dụng không đúng cách hoặc nồng độ cao):

• Kích ứng da (mẩn đỏ, phát ban, ngứa)

• Trường hợp hiếm: rối loạn thần kinh trung ương (co giật)

• Nguy cơ ngộ độc nếu trẻ đưa tay có dính thuốc vào miệng

3. Sử dụng thuốc chống muỗi an toàn ở trẻ em

Lưu ý chung:

• Người lớn nên bôi thuốc ra tay trước, sau đó mới thoa lên trẻ.

• Không sử dụng thuốc chống muỗi trên tay trẻ, quanh mắt, miệng, hoặc vùng da tổn thương.

• Không xịt vào quần áo hoặc môi trường kín mà không có thông khí.

• Ưu tiên phối hợp màn chống muỗi, quần áo dài tay, và loại bỏ nước đọng quanh nhà để tăng hiệu quả bảo vệ.

4. Các sản phẩm chống muỗi có nguồn gốc tự nhiên

Các sản phẩm chứa tinh dầu thực vật là lựa chọn phổ biến để thay thế DEET, đặc biệt cho trẻ sơ sinh hoặc gia đình ưu tiên sản phẩm có nguồn gốc thiên nhiên. Một số tinh dầu có hiệu quả chống muỗi đã được ghi nhận:

• Tinh dầu sả chanh (citronella)

• Bạch đàn chanh (lemon eucalyptus)

• Tinh dầu bạc hà, hoa oải hương, quế, phong lữ, long não, tuyết tùng, đàn hương...

Lưu ý khi sử dụng:

• Không dùng trực tiếp cho trẻ dưới 6 tháng tuổi nếu chưa có chỉ định từ chuyên gia y tế.

• Cần thử trên vùng da nhỏ trước để kiểm tra phản ứng.

• Tinh dầu cần được pha loãng đúng tỷ lệ và dùng sản phẩm có chứng nhận an toàn.

• Tác dụng thường ngắn hơn so với DEET và cần thoa lại thường xuyên hơn (thường mỗi 2–3 giờ).

Kết luận và khuyến nghị y tế

Bảo vệ trẻ em khỏi muỗi đốt trong mùa mưa bão là biện pháp thiết yếu nhằm phòng ngừa các bệnh truyền nhiễm nguy hiểm như sốt xuất huyết. Sử dụng thuốc chống muỗi an toàn – đặc biệt là sản phẩm chứa DEET với nồng độ phù hợp – kết hợp với các biện pháp không dùng thuốc (như mặc quần áo dài, màn chống muỗi, loại bỏ nơi sinh sản của muỗi) là chiến lược hiệu quả nhất. Phụ huynh cần tuân thủ nghiêm ngặt hướng dẫn sử dụng và ưu tiên tư vấn từ nhân viên y tế để bảo vệ an toàn tối đa cho trẻ em.