Bệnh đa xơ cứng (Multiple Sclerosis – MS) là một rối loạn thần kinh trung ương có thể gây ảnh hưởng đến chức năng thần kinh kiểm soát hoạt động của hệ tiêu hóa. Một trong những rối loạn thường gặp nhất liên quan đến hệ tiêu hóa ở bệnh nhân MS là táo bón thần kinh, do giảm nhu động ruột hoặc rối loạn kiểm soát cơ vòng hậu môn.
Dưới đây là các biện pháp can thiệp không dùng thuốc, tại nhà, đã được chứng minh có hiệu quả trong việc hỗ trợ kiểm soát và phòng ngừa táo bón ở người bệnh MS.
Một chế độ ăn giàu chất xơ có thể làm mềm phân, thúc đẩy nhu động ruột và cải thiện tần suất đi tiêu. Ngoài ra, chất xơ còn giúp giảm nguy cơ mắc các bệnh tim mạch và đái tháo đường.
Ngũ cốc nguyên hạt: yến mạch, gạo lứt, lúa mì nguyên hạt
Rau củ: atiso, bông cải xanh
Trái cây tươi: táo, chuối, quả mọng (mâm xôi, việt quất)
Các loại đậu: đậu lăng, đậu Hà Lan
Các loại hạt: hạnh nhân, óc chó
Khuyến nghị: Lượng chất xơ nên được tăng dần và duy trì uống đủ nước để tránh làm nặng thêm tình trạng táo bón.
Khi chế độ ăn không đủ đáp ứng, có thể sử dụng chất xơ hòa tan để hỗ trợ tiêu hóa và làm mềm phân.
Canxi polycarbophil
Methylcellulose
Psyllium (vỏ cây mã đề)
Dextrin từ lúa mì
Senna (kết hợp cùng psyllium trong một số chế phẩm)
Lưu ý sử dụng:
Uống kèm tối thiểu 240 ml nước mỗi liều
Nên dùng vào buổi sáng
Duy trì hydrat hóa suốt cả ngày
Nước đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì độ ẩm của phân và hỗ trợ nhu động ruột. Thiếu nước là yếu tố góp phần đáng kể gây táo bón.
Trung bình nên uống 1.8 – 2.5 lít nước mỗi ngày, tùy theo cân nặng, mức độ hoạt động và điều kiện thời tiết
Tăng cường uống nước khi bổ sung chất xơ
Tập thể dục có thể hỗ trợ nhu động ruột bằng cách kích thích hoạt động cơ bụng và đại tràng.
Đi bộ nhẹ nhàng
Thể dục nhịp điệu dưới nước
Yoga hoặc bài tập thở
Massage bụng theo chiều kim đồng hồ
Lưu ý: Nên tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc chuyên gia vật lý trị liệu để xây dựng chương trình phù hợp với khả năng vận động.
Chất làm mềm phân giúp giảm ma sát và áp lực khi đại tiện, thường được sử dụng khi bệnh nhân khó khăn trong việc rặn do yếu cơ hoặc đau.
Docusate sodium
Polyethylene glycol (PEG)
Lưu ý: Nên sử dụng trong thời gian ngắn và dưới sự tư vấn của bác sĩ nếu cần dùng kéo dài.
Thuốc nhuận tràng không nên là lựa chọn điều trị thường quy, nhưng có thể dùng để giảm triệu chứng trong thời gian ngắn.
Bisacodyl, sennoside: nhóm kích thích ruột, tác dụng nhanh
Dùng kéo dài có thể gây lệ thuộc và rối loạn nhu động đại tràng
Khuyến cáo: Luôn tham khảo ý kiến bác sĩ chuyên khoa trước khi sử dụng định kỳ.
Việc duy trì một thời điểm cố định mỗi ngày để đại tiện có thể giúp kích thích phản xạ ruột, đặc biệt sau bữa ăn.
Ngồi bồn cầu 20–30 phút sau bữa sáng hoặc bữa chính
Duy trì tư thế ngồi thoải mái, lưng thẳng, hai chân đặt trên ghế kê nếu cần
Các thuốc thông dụng bao gồm bisacodyl và sennoside. Tuy nhiên, việc lựa chọn thuốc cần dựa trên đánh giá của bác sĩ chuyên khoa thần kinh hoặc tiêu hóa.
Chất nhầy có thể xuất hiện khi táo bón kéo dài gây kích ứng niêm mạc ruột, dẫn đến tăng tiết chất nhầy.
Ngoài táo bón, bệnh nhân có thể gặp:
Tiêu chảy
Hội chứng ruột kích thích (IBS)
Mất kiểm soát nhu động ruột (fecal incontinence)
Táo bón là một trong những rối loạn tiêu hóa thường gặp ở bệnh nhân đa xơ cứng do rối loạn thần kinh ruột. Việc điều chỉnh chế độ ăn, tăng cường vận động, sử dụng chất xơ và thuốc phù hợp dưới sự hướng dẫn của nhân viên y tế có thể giúp kiểm soát hiệu quả tình trạng này và cải thiện chất lượng sống cho người bệnh.