Quản lý táo bón ở bệnh nhân đa xơ cứng: Hướng dẫn can thiệp tại nhà

1. Tổng quan

Bệnh đa xơ cứng (Multiple Sclerosis – MS) là một rối loạn thần kinh trung ương có thể gây ảnh hưởng đến chức năng thần kinh kiểm soát hoạt động của hệ tiêu hóa. Một trong những rối loạn thường gặp nhất liên quan đến hệ tiêu hóa ở bệnh nhân MS là táo bón thần kinh, do giảm nhu động ruột hoặc rối loạn kiểm soát cơ vòng hậu môn.

Dưới đây là các biện pháp can thiệp không dùng thuốc, tại nhà, đã được chứng minh có hiệu quả trong việc hỗ trợ kiểm soát và phòng ngừa táo bón ở người bệnh MS.

2. Tăng cường chất xơ trong khẩu phần ăn

Một chế độ ăn giàu chất xơ có thể làm mềm phân, thúc đẩy nhu động ruột và cải thiện tần suất đi tiêu. Ngoài ra, chất xơ còn giúp giảm nguy cơ mắc các bệnh tim mạch và đái tháo đường.

Thực phẩm giàu chất xơ bao gồm:

• Ngũ cốc nguyên hạt: yến mạch, gạo lứt, lúa mì nguyên hạt

• Rau củ: atiso, bông cải xanh

• Trái cây tươi: táo, chuối, quả mọng (mâm xôi, việt quất)

• Các loại đậu: đậu lăng, đậu Hà Lan

• Các loại hạt: hạnh nhân, óc chó

Khuyến nghị: Lượng chất xơ nên được tăng dần và duy trì uống đủ nước để tránh làm nặng thêm tình trạng táo bón.

3. Bổ sung chất xơ hòa tan

Khi chế độ ăn không đủ đáp ứng, có thể sử dụng chất xơ hòa tan để hỗ trợ tiêu hóa và làm mềm phân.

Một số loại chất xơ hòa tan phổ biến:

• Canxi polycarbophil

• Methylcellulose

• Psyllium (vỏ cây mã đề)

• Dextrin từ lúa mì

• Senna (kết hợp cùng psyllium trong một số chế phẩm)

Lưu ý sử dụng:

• Uống kèm tối thiểu 240 ml nước mỗi liều

• Nên dùng vào buổi sáng

• Duy trì hydrat hóa suốt cả ngày

4. Đảm bảo cung cấp đủ nước

Nước đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì độ ẩm của phân và hỗ trợ nhu động ruột. Thiếu nước là yếu tố góp phần đáng kể gây táo bón.

Khuyến nghị:

• Trung bình nên uống 1.8 – 2.5 lít nước mỗi ngày, tùy theo cân nặng, mức độ hoạt động và điều kiện thời tiết

• Tăng cường uống nước khi bổ sung chất xơ

5. Duy trì hoạt động thể chất

Tập thể dục có thể hỗ trợ nhu động ruột bằng cách kích thích hoạt động cơ bụng và đại tràng.

Các hình thức vận động phù hợp với bệnh nhân MS:

• Đi bộ nhẹ nhàng

• Thể dục nhịp điệu dưới nước

• Yoga hoặc bài tập thở

• Massage bụng theo chiều kim đồng hồ

Lưu ý: Nên tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc chuyên gia vật lý trị liệu để xây dựng chương trình phù hợp với khả năng vận động.

6. Sử dụng chất làm mềm phân

Chất làm mềm phân giúp giảm ma sát và áp lực khi đại tiện, thường được sử dụng khi bệnh nhân khó khăn trong việc rặn do yếu cơ hoặc đau.

Một số lựa chọn không kê đơn:

• Docusate sodium

• Polyethylene glycol (PEG)

Lưu ý: Nên sử dụng trong thời gian ngắn và dưới sự tư vấn của bác sĩ nếu cần dùng kéo dài.

7. Thuốc nhuận tràng

Thuốc nhuận tràng không nên là lựa chọn điều trị thường quy, nhưng có thể dùng để giảm triệu chứng trong thời gian ngắn.

Phân loại và lưu ý:

• Bisacodyl, sennoside: nhóm kích thích ruột, tác dụng nhanh

• Dùng kéo dài có thể gây lệ thuộc và rối loạn nhu động đại tràng

Khuyến cáo: Luôn tham khảo ý kiến bác sĩ chuyên khoa trước khi sử dụng định kỳ.

8. Thiết lập thói quen đại tiện

Việc duy trì một thời điểm cố định mỗi ngày để đại tiện có thể giúp kích thích phản xạ ruột, đặc biệt sau bữa ăn.

Gợi ý:

• Ngồi bồn cầu 20–30 phút sau bữa sáng hoặc bữa chính

• Duy trì tư thế ngồi thoải mái, lưng thẳng, hai chân đặt trên ghế kê nếu cần

9. Một số câu hỏi thường gặp

Thuốc nhuận tràng nào phù hợp cho bệnh nhân đa xơ cứng?

Các thuốc thông dụng bao gồm bisacodyl và sennoside. Tuy nhiên, việc lựa chọn thuốc cần dựa trên đánh giá của bác sĩ chuyên khoa thần kinh hoặc tiêu hóa.

Tại sao có chất nhầy trong phân?

Chất nhầy có thể xuất hiện khi táo bón kéo dài gây kích ứng niêm mạc ruột, dẫn đến tăng tiết chất nhầy.

Bệnh nhân đa xơ cứng có thể gặp những vấn đề tiêu hóa nào khác?

Ngoài táo bón, bệnh nhân có thể gặp:

• Tiêu chảy

• Hội chứng ruột kích thích (IBS)

• Mất kiểm soát nhu động ruột (fecal incontinence)

10. Kết luận

Táo bón là một trong những rối loạn tiêu hóa thường gặp ở bệnh nhân đa xơ cứng do rối loạn thần kinh ruột. Việc điều chỉnh chế độ ăn, tăng cường vận động, sử dụng chất xơ và thuốc phù hợp dưới sự hướng dẫn của nhân viên y tế có thể giúp kiểm soát hiệu quả tình trạng này và cải thiện chất lượng sống cho người bệnh.