Biến thể của virus Covid

Hiện tại, thế giới đã có các loại vắc xin hiệu quả cao và chúng được đưa ra thị trường nhanh hơn nhiều so với mong đợi. Tuy nhiên, SARS-CoV-2 đã khiến những kỳ vọng lạc quan tan biến. Loại virus này đột biến nhiều hơn so với dự đoán, trở nên dễ lây lan hơn và bắt đầu thách thức các loại vắc xin hiện có.

Cấu trúc của SARS-CoV-2 khá đơn giản, chỉ gồm lõi là bộ gene của acid nucleic là RNA, tức cấu trúc di truyền của nó, bao quanh bộ gene là lớp vỏ glycoprotein. Lớp vỏ đặc trưng của SARS-CoV-2 có các gai glycoprotein có hình dạng giống chiếc vương miện. Dựa vào bộ gene của các loại coronavirus, người ta thấy rằng phần lớn các bộ gene này khá giống nhau.

SARS-CoV-2 có ái lực đặc biệt với thụ thể ACE2 (angiotensin-converting enzyme 2) có trong các tế bào ở đường hô hấp; đặc biệt ở các tế bào mô phổi. SARS-CoV-2 dùng các gai glycoprotein nằm ở vỏ bọc ngoài của nó, như cái “chìa khóa” mở cửa đi vào vào các thụ thể ACE2 là “ổ khóa” nằm trên màng tế bào ký chủ, để chui vào bên trong tế bào ký chủ là các tế bào mô phổi.

Khác với vi khuẩn, virus không có bộ máy sinh sản, nên phải xâm nhập được vào bên trong tế bào bệnh nhân và dùng bộ máy sinh sản của tế bào chủ để phát triển, sinh sản thêm virus mới. SARS-CoV-2 là một coronavirus có bộ gene sợi RNA đơn dạng xoắn, tương đương với mRNA của tế bào ký chủ. Khi vào được bên trong tế bào sẽ nhanh chóng chế tạo các vật liệu cần thiết (gồm các protein và enzym) để sinh sản thêm nhiều sợi RNA mới (bản sao), tạo ra các SARS-CoV-2 mới, gọi là nhân bản.

Đột biến của virus là những lỗi sai về gene của virus. Andria Rusk, giáo sư chuyên về bệnh truyền nhiễm của Đại học Quốc tế Florida (Mỹ), giải thích trên McClatchy News: “Càng lây lan nhiều lần giữa các vật chủ khác nhau, thì lần virus lại tạo ra một bản sao của chính mình, nhưng sao bản không chuẩn chỉnh giống y 100%, đưa đến đột biến”.

Các loại vắc xin hiện có vẫn hiệu quả cao trước việc giúp người mắc Covid-19 tránh nhập viện. Tuy nhiên, với biến thể Delta đang lan khắp thế giới và có tốc độ lây nhiễm cao hơn so với chủng SARS-CoV-2 ban đầu, khả năng giúp tránh nhiễm virus của vắc xin đã giảm xuống.

Nhà dịch tễ học Emma Hodcroft của Đại học Bern (Thụy Sĩ) cho biết rất khó để đưa ra dự đoán chính xác. Bà Hodcroft đang thu thập trình tự bộ gien của virus SARS-CoV-2 trên khắp thế giới để thực hiện dự án Nextstrain. “Tôi không nghĩ rằng chúng ta hiểu về SARS-CoV-2 đủ để dự đoán chắc chắn cách virus sẽ tiến hóa”.

Nhà khoa học Mary Bushman của Đại học Harvard cũng có cùng quan điểm. “Loại virus này khiến chúng ta ngạc nhiên. Không ai nghĩ rằng khả năng lây lan của virus sẽ tăng cao đến vậy”, bà Bushman nói về biến thể Delta.

Điều này có thể là do biến thể Delta có khả năng nhân lên rất nhanh sau khi lây nhiễm cho vật chủ mới.

Tuy nhiên, trình tự bộ gien của một biến thể mới xuất hiện cho chúng ta rất ít thông tin về đặc tính của các đột biến. Biến thể C.1.2 lần đầu tiên xuất hiện ở Nam Phi vào tháng 5 thoạt nhìn trông rất nguy hiểm vì có đến 44-59 đột biến so với virus SARS-CoV-2 phát hiện ở Vũ Hán, Trung Quốc. Song, hiện tại có vẻ như biến thể C.1.2 sẽ không thể thay thế Delta. “Delta có ít đột biến hơn so với C.1.2, nhưng nó vẫn lấn át được C.1.2”, nhà tin sinh học Tulio de Oliveira của Đại học KwaZulu-Natal ở Durban (Nam Phi), cho biết.

Việc SARS-CoV-2 có thể đột biến và phát triển đến mức độ nào vẫn là một câu hỏi đối với các nhà khoa học. “Có giới hạn về mức độ lây nhiễm tối đa mà virus có thể đạt được và có lẽ SARS-CoV vẫn chưa tới giới hạn đó. Khả năng lây nhiễm của virus có thể sẽ tiếp tục tăng lên", bà Hodcroft cho biết.

Và việc dự đoán khả năng vượt qua miễn dịch của virus trong tương lai còn khó hơn. “Với nhiều loại virus, đây là một cuộc chiến không hồi kết. Chúng ta đạt được một mức độ miễn dịch nhất định và virus phải cố gắng chống lại khả năng miễn dịch đó”, bà Hodcroft nói.

“Tôi nghĩ SARS-CoV-2 sẽ tồn tại cùng chúng ta và sẽ biến đổi giống như virus gây ra đại dịch cúm”, ông Mike Ryan, Giám đốc điều hành Chương trình Y tế khẩn cấp của WHO, cho biết trong một cuộc họp báo.

Trước đây, các quan chức WHO từng khẳng định, có vaccine phòng COVID-19 không có nghĩa là nhân loại sẽ tiêu diệt được SARS-CoV-2 giống như các loại virus khác. Một số chuyên gia y tế hàng đầu nước Mỹ như Tiến sĩ Anthony Fauci, Cố vấn y tế của Nhà Trắng và ông Stephane Bancel, Giám đốc điều hành hãng Moderna, đều cảnh báo rằng thế giới sẽ phải sống chung với COVID-19 mãi mãi, giống như việc chúng ta sống chung với bệnh cúm.

“Chúng ta sẽ không bao giờ loại bỏ hoặc xoá sổ được virus này”, ông Ryan nói.