Sinh non và cân nặng sơ sinh: Yếu tố nguy cơ, biến chứng và theo dõi

Định nghĩa sinh non

Sinh non (preterm birth) được định nghĩa là tình trạng trẻ được sinh ra trước tuần thai thứ 37 của thai kỳ. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), sinh non được phân loại thành ba nhóm: rất sớm (<28 tuần), trung bình (28–32 tuần) và nhẹ (32–36 tuần). Sinh non là nguyên nhân hàng đầu gây tử vong chu sinh và có thể để lại hậu quả lâu dài đối với sức khỏe thể chất và phát triển thần kinh của trẻ.

Tại Hoa Kỳ, sinh non chiếm khoảng 10% số ca sinh. Một số trường hợp sinh non xảy ra không rõ nguyên nhân, không thể dự phòng hoàn toàn, ngay cả khi thai phụ được theo dõi y khoa đúng cách.

Mối liên hệ giữa tuổi thai và cân nặng sơ sinh

Giai đoạn ba tháng cuối thai kỳ là thời điểm quan trọng để thai nhi hoàn thiện các cơ quan và tăng trưởng nhanh về mặt trọng lượng. Trung bình, vào tuần thai thứ 30, trọng lượng thai nhi khoảng 1.5 kg; đến tuần 40, trẻ sơ sinh đủ tháng thường nặng khoảng 3.4 kg. Do đó, trẻ sinh càng sớm thì cân nặng khi sinh càng thấp, và nguy cơ biến chứng càng cao.

Theo thống kê, khoảng 8% trẻ sơ sinh tại Hoa Kỳ có cân nặng ≤2.5 kg (nhẹ cân), trong đó 1.4% có cân nặng <1.36 kg (rất nhẹ cân).

Các yếu tố ảnh hưởng đến cân nặng và nguy cơ sinh non

1. Mang đa thai
   Mang thai đôi, ba hoặc nhiều hơn làm tăng đáng kể nguy cơ sinh non và trẻ sơ sinh nhẹ cân. Có tới 55% trẻ sinh đôi và 95% trẻ sinh ba có cân nặng khi sinh dưới 2.5 kg. Điều này chủ yếu do tử cung không đủ khả năng giãn nở để nuôi dưỡng nhiều thai nhi đến đủ tháng.

2. Tình trạng sức khỏe và hành vi người mẹ

   • Mẹ tuổi <17 hoặc >35

   • Hút thuốc, uống rượu, dùng chất kích thích

   • Dinh dưỡng kém hoặc chăm sóc thai kỳ không đầy đủ

   • Bệnh lý nền: bệnh tim, tăng huyết áp, bệnh tự miễn

   • Nhiễm trùng trong thai kỳ (ví dụ: Herpes, Rubella, Toxoplasma, giang mai)

3. Vấn đề nhau thai – tử cung

   • Nhau tiền đạo, nhau bong non, dị dạng tử cung

   • Thiểu ối hoặc đa ối bất thường

   • Hạn chế tăng trưởng trong tử cung (IUGR)

4. Nguyên nhân di truyền
   Cha mẹ nhỏ con hoặc có tiền sử sinh con nhẹ cân có thể làm tăng nguy cơ sinh con nhẹ cân trong các lần mang thai tiếp theo.

Biến chứng liên quan đến sinh non và trẻ nhẹ cân

Cân nặng khi sinh thấp là yếu tố nguy cơ cao cho các biến chứng cấp tính và lâu dài, bao gồm:

• Biến chứng sơ sinh cấp tính:

  • Hạ đường huyết, hạ thân nhiệt

  • Khó thở do thiếu chất hoạt diện (surfactant)

  • Nhiễm trùng sơ sinh

  • Vấn đề tiêu hóa (ví dụ: viêm ruột hoại tử)

  • Vấn đề bú, nuốt và tăng cân kém

• Biến chứng lâu dài:

  • Chậm phát triển trí tuệ hoặc thể chất

  • Bại não

  • Các rối loạn về thị lực, thính giác

  • Rối loạn hành vi và học tập

  • Nguy cơ cao hơn đối với hội chứng đột tử ở trẻ sơ sinh (SIDS)

Chăm sóc và theo dõi trẻ sinh non, nhẹ cân

Trẻ sơ sinh nhẹ cân, đặc biệt là <1.5 kg, thường cần được điều trị tại đơn vị hồi sức sơ sinh chuyên sâu (NICU). Các biện pháp điều trị bao gồm:

• Oxy liệu pháp và hỗ trợ hô hấp

• Kiểm soát nhiệt độ trong lồng ấp

• Nuôi dưỡng bằng đường tĩnh mạch hoặc ống thông dạ dày

• Bổ sung vitamin A, vi chất dinh dưỡng

Việc theo dõi tăng trưởng của trẻ bao gồm cân nặng, chiều dài và chu vi vòng đầu. Đa số trẻ sinh non sẽ bắt kịp đà tăng trưởng trong vòng 18–24 tháng sau sinh, nếu được chăm sóc y tế và dinh dưỡng đúng cách. Biểu đồ tăng trưởng riêng biệt (growth chart cho trẻ sinh non) thường được sử dụng để đánh giá.

Kết luận

Sinh non và trẻ nhẹ cân là những tình trạng phổ biến trong thực hành sản nhi, cần được phát hiện sớm, can thiệp kịp thời và theo dõi lâu dài. Việc chăm sóc trước sinh, sàng lọc các yếu tố nguy cơ, tư vấn và hỗ trợ bà mẹ mang thai đóng vai trò then chốt trong dự phòng và giảm thiểu các hậu quả bất lợi liên quan đến sinh non và trẻ sơ sinh nhẹ cân.