Béo phì đã lâu được cho là có thể làm giảm hiệu quả của thuốc tránh thai và các biện pháp tránh thai nội tiết tố khác, dẫn đến nguy cơ mang thai ngoài ý muốn. Mặc dù trọng lượng cơ thể dư thừa có thể ảnh hưởng đến sức khỏe phụ nữ vì nhiều lý do, nhưng các nghiên cứu gần đây đã chỉ ra rằng việc giảm hiệu quả của biện pháp tránh thai nội tiết tố có thể không phải là một trong số đó.
Chỉ số khối cơ thể (BMI) là một chỉ số phổ biến để đánh giá mức độ béo phì của một người, được tính từ tỷ lệ giữa cân nặng và chiều cao. Mặc dù BMI không phải là thước đo toàn diện, vì nó không tính đến các yếu tố như thành phần cơ thể, tuổi tác, giới tính và chủng tộc, nhưng đây là công cụ phổ biến trong y tế để xác định nguy cơ béo phì và các vấn đề sức khỏe liên quan.
Một người có chỉ số BMI từ 30 trở lên được coi là béo phì, và từ 25 đến 29.9 là thừa cân. Phụ nữ béo phì thường có nguy cơ vô sinh cao gấp ba lần do các rối loạn nội tiết tố làm suy giảm chu kỳ kinh nguyệt và quá trình rụng trứng. Chính vì lý do này, nhiều người cho rằng thuốc tránh thai sẽ kém hiệu quả hơn ở phụ nữ có khả năng vô sinh. Tuy nhiên, các nghiên cứu vẫn chưa xác định được mức độ chất béo dư thừa ảnh hưởng đến khả năng hấp thụ thuốc tránh thai, và chỉ gần đây các nhà khoa học bắt đầu nghiên cứu vấn đề này một cách định tính hơn.
Trước đây, các nghiên cứu thường so sánh chỉ số BMI với tỷ lệ mang thai ngoài ý muốn. Ví dụ, một nghiên cứu đánh giá năm 2010 trên tạp chí Obstetrics & Gynecology cho thấy phụ nữ thừa cân có nguy cơ mang thai ngoài ý muốn cao hơn so với phụ nữ có cân nặng khỏe mạnh. Tuy nhiên, khi xem xét kỹ các nghiên cứu, có sự không nhất quán trong các phát hiện, với một số nghiên cứu cho rằng cân nặng cao hơn, thay vì chỉ số BMI, có thể ảnh hưởng đến hiệu quả của thuốc tránh thai.
Một số nghiên cứu khác không phát hiện mối liên hệ giữa cân nặng và thất bại trong việc tránh thai. Một nghiên cứu năm 2016 trên 63.813 phụ nữ cho thấy không có mối liên hệ rõ ràng giữa chỉ số BMI và hiệu quả của các biện pháp tránh thai nội tiết tố. Những kết quả này gợi ý rằng việc tuân thủ phương pháp điều trị là yếu tố quan trọng hơn trong việc giảm thiểu thất bại tránh thai.
Để kiểm tra giả thuyết về việc béo phì ảnh hưởng đến hiệu quả của thuốc tránh thai, các nhà nghiên cứu từ Bệnh viện Lão khoa New York và Trung tâm Y tế Đại học Columbia đã tiến hành một nghiên cứu ngẫu nhiên có kiểm soát. Nghiên cứu này gồm 226 phụ nữ, chia thành hai nhóm: một nhóm có cân nặng khỏe mạnh và một nhóm béo phì. Các phụ nữ trong nghiên cứu được chỉ định sử dụng thuốc tránh thai liều thấp hoặc cao.
Kết quả cho thấy trong số 150 phụ nữ uống thuốc đều đặn, tỷ lệ thất bại giữa nhóm phụ nữ có cân nặng khỏe mạnh và nhóm béo phì là tương đương. Chỉ có 3 trường hợp thất bại trong nhóm có cân nặng khỏe mạnh và 1 trường hợp trong nhóm béo phì. Điều này chứng tỏ béo phì không làm giảm hiệu quả của thuốc tránh thai.
Mặc dù các nghiên cứu gần đây cho thấy không có mối liên hệ mạnh mẽ giữa béo phì và hiệu quả của thuốc tránh thai, vẫn có những loại thuốc tránh thai kết hợp (chứa estrogen và progestin) có thể ít hiệu quả hơn ở phụ nữ béo phì. Cụ thể, một nghiên cứu cho thấy thuốc tránh thai kết hợp có chứa ethinyl estradiol và norethindrone acetate có thể ít hiệu quả hơn ở phụ nữ có chỉ số BMI trên 25, với tỷ lệ thất bại cao gấp đôi so với phụ nữ có cân nặng bình thường.
Điều này có thể do béo phì làm thay đổi cách cơ thể xử lý thuốc, ví dụ như thay đổi độ thanh thải của thuốc hoặc tốc độ thuốc đạt được mức điều trị trong máu. Tuy nhiên, hiện chưa có bằng chứng xác định rõ ràng rằng việc sử dụng các biện pháp tránh thai khác như thuốc progestin đơn lẻ bị ảnh hưởng bởi béo phì.
Đối với phụ nữ thừa cân hoặc béo phì và lo lắng về hiệu quả của thuốc tránh thai, một số lựa chọn kiểm soát sinh sản khác có thể được xem xét:
Vòng tránh thai: Là phương pháp không nội tiết tố, hiệu quả cao và ít bị ảnh hưởng bởi cân nặng.
Miếng dán tránh thai: Cũng là một biện pháp tránh thai nội tiết tố có thể phù hợp với phụ nữ béo phì.
Thuốc tiêm tránh thai: Loại thuốc tiêm chỉ chứa progestin có thể được sử dụng.
Que cấy tránh thai: Phương pháp tránh thai nội tiết tố có hiệu quả lâu dài.
Các phương pháp không nội tiết tố bao gồm:
Bao cao su
Mũ tránh thai cổ tử cung
Gel diệt tinh trùng
Các biện pháp tránh thai vĩnh viễn bao gồm:
Thắt ống dẫn trứng (ở phụ nữ)
Thắt ống dẫn tinh (ở nam giới)
Nếu bạn thừa cân hoặc béo phì và lo lắng về việc thuốc tránh thai có giảm hiệu quả không, hãy thảo luận với bác sĩ phụ khoa. Bác sĩ có thể tư vấn cho bạn về các phương pháp tránh thai phù hợp, giúp giảm thiểu lo ngại và đảm bảo hiệu quả tránh thai.
Tuy tỷ lệ thừa cân và béo phì đang gia tăng trên toàn cầu, những phụ nữ thừa cân hoặc béo phì không nên quá lo ngại về hiệu quả của thuốc tránh thai nội tiết tố, vì không có bằng chứng mạnh mẽ cho thấy thuốc giảm hiệu quả do béo phì. Điều quan trọng hơn là tuân thủ đúng cách sử dụng thuốc. Nếu có lo ngại về hiệu quả hoặc các tác dụng phụ của thuốc tránh thai, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ để tìm phương pháp phù hợp nhất.