Thiếu hụt vitamin k2 ở trẻ dưới 6 tháng tuổi

Thiếu hụt vitamin K, trong đó có vitamin K2, là tình trạng phổ biến ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ trên toàn thế giới, đặc biệt trong 6 tháng đầu đời. Việc nhận diện nguyên nhân, vai trò sinh lý học của vitamin K2 và nhu cầu bổ sung hợp lý là cần thiết nhằm ngăn ngừa các rối loạn liên quan đến chuyển hóa canxi và phát triển hệ xương.

I. CƠ CHẾ THIẾU HỤT VITAMIN K2 Ở TRẺ SƠ SINH

Tình trạng thiếu hụt vitamin K2 ở trẻ dưới 6 tháng tuổi được lý giải bởi hai nhóm nguyên nhân:

1. Nguyên nhân nội sinh

• Trẻ sơ sinh có hệ vi sinh đường ruột chưa hoàn thiện, nên khả năng tổng hợp vitamin K2 nội sinh còn hạn chế.

• Chức năng gan và cơ quan tiêu hóa chưa phát triển đầy đủ, làm giảm khả năng chuyển hóa và hấp thu vitamin K.

2. Nguyên nhân ngoại sinh

• Lượng vitamin K1 và K2 truyền qua nhau thai rất ít, khiến trẻ sinh ra với lượng dự trữ vitamin K thấp.

• Sữa mẹ tự nhiên có hàm lượng vitamin K thấp (~1–9 µg/L), không đáp ứng đủ nhu cầu hằng ngày của trẻ sơ sinh.

Với các yếu tố nêu trên, việc can thiệp bổ sung vitamin K sau sinh là cần thiết, bao gồm tiêm bắp vitamin K1 để phòng xuất huyết sơ sinh và bổ sung vitamin K2 để hỗ trợ khoáng hóa xương hiệu quả.

II. VAI TRÒ SINH HỌC CỦA VITAMIN K2 TRONG PHÁT TRIỂN XƯƠNG Ở TRẺ NHỎ

Vitamin K2 (menaquinone), đặc biệt dạng MK-7, có vai trò như một đồng yếu tố thiết yếu cho enzyme γ-glutamyl carboxylase, xúc tác quá trình carboxyl hóa các protein phụ thuộc vitamin K, bao gồm:

• Osteocalcin: do nguyên bào xương tổng hợp, có chức năng gắn ion canxi vào khung xương.

• Matrix Gla Protein (MGP): có vai trò ức chế vôi hóa mạch máu, đảm bảo canxi được định vị tại xương thay vì mô mềm.

Thiếu hụt vitamin K2 dẫn đến sự giảm hoạt tính của osteocalcin và MGP, gây giảm khoáng hóa xương và tăng nguy cơ lắng đọng canxi tại mạch máu, có thể ảnh hưởng đến cấu trúc và chức năng hệ tim mạch.

III. HIỆU QUẢ VÀ AN TOÀN CỦA VIỆC BỔ SUNG VITAMIN K2 DẠNG MK-7

Trong số các dạng vitamin K2, menaquinone-7 (MK-7) được đánh giá là có ưu thế về dược động học:

• Thời gian bán hủy kéo dài (khoảng 72 giờ), giúp duy trì nồng độ huyết tương ổn định.

• Sinh khả dụng cao: hấp thu tốt qua đường tiêu hóa, phát huy hiệu quả sinh lý ở liều thấp.

• Lịch sử sử dụng an toàn: nhiều nghiên cứu tại Nhật Bản, châu Âu và Mỹ ghi nhận tính an toàn của MK-7 ở trẻ em, bao gồm cả trẻ sơ sinh.

Sự phối hợp giữa vitamin K2 và vitamin D3 giúp tối ưu hóa chuyển hóa canxi, đồng thời tăng mật độ khoáng xương (BMD) và cải thiện tốc độ tăng trưởng chiều cao ở trẻ.

IV. HƯỚNG DẪN THỰC HÀNH LÂM SÀNG

1. Khuyến nghị bổ sung vitamin K ở trẻ sơ sinh

• Tiêm bắp vitamin K1 (1 mg) trong vòng 6 giờ sau sinh để phòng xuất huyết não - màng não ở trẻ sơ sinh.

• Bổ sung vitamin K2 dạng MK-7 đường uống cho trẻ bú mẹ nhằm hỗ trợ phát triển xương và điều hòa chuyển hóa canxi.

2. Nguồn vitamin K2 trong thực phẩm

• Vitamin K2 tự nhiên (chủ yếu MK-7, MK-9) có trong:

  • Đậu nành lên men (natto)

  • Các sản phẩm từ sữa béo (phô mai, bơ)

  • Lòng đỏ trứng, gan động vật

  • Một số loại cá và thịt lên men

Tuy nhiên, lượng vitamin K2 từ thực phẩm không đáp ứng đủ nhu cầu ở trẻ sơ sinh, đặc biệt trong giai đoạn chỉ bú mẹ hoàn toàn.

V. LỜI KHUYÊN CHUYÊN GIA

Theo các tổ chức dinh dưỡng và nhi khoa quốc tế, bổ sung vitamin K nói chung và K2 nói riêng được coi là an toàn ở liều sinh lý. Đến nay, chưa có bằng chứng về độc tính cấp hoặc mãn tính của vitamin K2, kể cả ở liều cao.

Các bậc phụ huynh cần:

• Tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi lựa chọn sản phẩm bổ sung.

• Ưu tiên lựa chọn sản phẩm vitamin K2 dạng MK-7 từ nhà sản xuất uy tín, có chứng nhận kiểm nghiệm độc lập.

• Kết hợp bổ sung vitamin K2 với vitamin D3 để tăng hiệu quả chuyển hóa và phát triển hệ xương cho trẻ.

Kết luận

Thiếu hụt vitamin K2 ở trẻ sơ sinh là tình trạng phổ biến do các đặc điểm sinh lý và dinh dưỡng đặc thù. Việc bổ sung vitamin K2 – đặc biệt dạng MK-7 – trong những tháng đầu đời là một can thiệp có cơ sở khoa học vững chắc, góp phần bảo vệ sức khỏe xương và hệ tim mạch cho trẻ từ sớm, đồng thời hỗ trợ phát triển chiều cao tối ưu.