Thiếu vi chất dinh dưỡng và rụng tóc

1. Tổng quan

Rụng tóc là một tình trạng phổ biến với nhiều nguyên nhân, bao gồm yếu tố di truyền, rối loạn nội tiết, stress, bệnh lý hệ thống, miễn dịch, cũng như tình trạng thiếu hụt dinh dưỡng. Mặc dù rụng tóc do androgen (androgenetic alopecia) là thể thường gặp nhất, ảnh hưởng đến khoảng 80% nam giới và 50% phụ nữ, các thiếu hụt vi chất cũng được xem là yếu tố góp phần trong một số thể rụng tóc.

Dưới đây là các vi chất dinh dưỡng thiết yếu có liên quan đến sinh trưởng của tóc và các biểu hiện lâm sàng khi thiếu hụt.

2. Vitamin D

Vitamin D có vai trò chống viêm và điều hòa miễn dịch, đồng thời tham gia vào quá trình biệt hóa tế bào sừng và duy trì nang tóc khỏe mạnh. Tình trạng thiếu vitamin D mạn tính có thể dẫn đến rụng tóc lan tỏa hoặc tóc mọc chậm, mảnh hơn.

Biểu hiện thiếu hụt:

• Mệt mỏi, thay đổi tâm trạng

• Đau cơ xương khớp

• Loãng xương

• Chuột rút

Nguồn bổ sung:

• Ánh nắng mặt trời (tổng hợp qua da)

• Thực phẩm: cá béo (cá hồi, cá mòi), trứng, sữa tăng cường, nấm tiếp xúc UV

• Thực phẩm bổ sung theo chỉ định bác sĩ

3. Sắt

Sắt là vi chất thiết yếu cho tổng hợp hemoglobin và vận chuyển oxy đến mô, bao gồm các tế bào mầm tại nang tóc. Thiếu sắt là nguyên nhân phổ biến gây rụng tóc lan tỏa ở phụ nữ, đặc biệt trong giai đoạn hành kinh, mang thai hoặc sau sinh.

Biểu hiện thiếu sắt:

• Da xanh xao, móng tay giòn

• Mệt mỏi, chóng mặt

• Khó thở khi gắng sức

Nguồn bổ sung:

• Thực phẩm: thịt đỏ, hải sản, đậu, rau xanh (rau bina), ngũ cốc tăng cường

• Uống viên sắt khi được chỉ định

4. Biotin (Vitamin B7)

Biotin tham gia tổng hợp keratin – thành phần cấu trúc chính của tóc, da và móng. Thiếu biotin là hiếm gặp ở người bình thường nhưng có thể xảy ra do di truyền, sử dụng thuốc kéo dài (ví dụ: isotretinoin), rối loạn hấp thu hoặc mang thai.

Biểu hiện thiếu hụt:

• Phát ban quanh miệng, viêm da

• Tóc rụng, móng tay giòn

• Triệu chứng thần kinh: trầm cảm nhẹ, mệt mỏi

Nguồn bổ sung:

• Thực phẩm: gan bò, trứng, cá hồi, hạt hướng dương, khoai lang

• Bổ sung dạng viên nếu cần, nhưng lưu ý có thể gây nhiễu xét nghiệm chức năng tuyến giáp

5. Axit Folic (Folate) và Vitamin B12

Cả hai đều tham gia vào quá trình tổng hợp DNA và phân chia tế bào, hỗ trợ tái tạo nang tóc. Thiếu hụt có thể ảnh hưởng đến sinh trưởng và cấu trúc tóc.

Biểu hiện thiếu folate:

• Mệt mỏi, da nhợt nhạt, rụng tóc

Biểu hiện thiếu B12:

• Tê bì, trí nhớ kém, lưỡi viêm đỏ, thay đổi tâm trạng

Nguồn bổ sung:

• Folate: gan động vật, rau xanh, ngũ cốc tăng cường

• Vitamin B12: gan bò, sò, cá ngừ, sữa, men dinh dưỡng

• Dạng bổ sung methyl hóa có sinh khả dụng cao hơn ở người rối loạn chuyển hóa

6. Kẽm

Kẽm đóng vai trò trong hoạt động enzyme và duy trì chức năng nang tóc. Thiếu kẽm có thể gây rụng tóc lan tỏa, ảnh hưởng đến chức năng tuyến giáp, từ đó làm trầm trọng hơn tình trạng rụng tóc.

Biểu hiện thiếu hụt:

• Tóc thưa, ăn không ngon, thay đổi vị giác

• Mệt mỏi, dễ nhiễm trùng

Nguồn bổ sung:

• Thực phẩm: thịt đỏ, hải sản (cua, tôm), ngũ cốc tăng cường, hạt bí

• Hấp thu từ thực phẩm động vật hiệu quả hơn; cần lưu ý ở người ăn chay/thuần chay

7. Vitamin C

Vitamin C hỗ trợ hấp thu sắt không heme và tham gia vào tổng hợp collagen, giúp duy trì cấu trúc da đầu và nang tóc khỏe mạnh.

Biểu hiện thiếu hụt (hiếm gặp):

• Dễ chảy máu chân răng, vết bầm tím, mệt mỏi

• Trong trường hợp nặng: bệnh scorbut

Nguồn bổ sung:

• Trái cây họ cam quýt, kiwi, ớt chuông, dâu tây, bông cải xanh

8. Kết luận

Rụng tóc có thể là biểu hiện của nhiều nguyên nhân, trong đó thiếu hụt vi chất dinh dưỡng là yếu tố có thể điều chỉnh được thông qua chế độ ăn hoặc bổ sung hợp lý. Việc đánh giá nguyên nhân rụng tóc nên bao gồm khai thác chế độ dinh dưỡng, các bệnh lý nền và xét nghiệm cận lâm sàng khi cần. Tránh tự ý sử dụng thực phẩm bổ sung liều cao kéo dài mà không có chỉ định chuyên môn để phòng ngừa tác dụng phụ và sai lệch kết quả xét nghiệm.