Thực phẩm bổ sung và vai trò trong hỗ trợ điều trị rối loạn chức năng tuyến giáp

1. Giới thiệu

Rối loạn chức năng tuyến giáp là nhóm bệnh lý nội tiết phổ biến, bao gồm cả suy giáp, cường giáp, bệnh Hashimoto, bệnh Graves và ung thư tuyến giáp. Một số trường hợp rối loạn tuyến giáp có thể liên quan đến tình trạng thiếu hụt vi chất dinh dưỡng. Mặc dù các chất bổ sung dinh dưỡng có thể hỗ trợ trong một số tình huống lâm sàng, việc sử dụng không phù hợp hoặc không có chỉ định có thể gây tác dụng phụ nghiêm trọng hoặc làm nặng thêm tình trạng bệnh lý.

2. Vai trò và giới hạn của thực phẩm bổ sung trong rối loạn tuyến giáp

Theo các chuyên gia nội tiết, không có loại thực phẩm chức năng nào có khả năng điều trị dứt điểm bệnh lý tuyến giáp. Thay vào đó, chế độ ăn cân bằng, đầy đủ vi chất được khuyến nghị là nền tảng giúp hỗ trợ chức năng tuyến giáp. Việc bổ sung thực phẩm chức năng có thể xem xét trong các trường hợp sau:

• Bệnh nhân có chế độ ăn hạn chế (ăn chay nghiêm ngặt, ăn kiêng)

• Phụ nữ mang thai hoặc cho con bú

• Bệnh nhân đã chẩn đoán rối loạn tuyến giáp

• Người có bệnh lý nội khoa đi kèm ảnh hưởng đến hấp thu dưỡng chất

Lưu ý: Tất cả các trường hợp sử dụng thực phẩm bổ sung cần được đánh giá bởi bác sĩ chuyên khoa trước khi sử dụng.

3. Đánh giá các vi chất dinh dưỡng ảnh hưởng đến tuyến giáp

3.1. I-ốt

• Chức năng: Là thành phần thiết yếu trong tổng hợp hormone tuyến giáp T3 và T4.

• Khuyến nghị sử dụng:

  • Người trưởng thành ≥19 tuổi: 150 mcg/ngày

  • Phụ nữ mang thai: 220 mcg/ngày

  • Phụ nữ cho con bú: 290 mcg/ngày

• Nguy cơ khi sử dụng quá liều:

  • Cường giáp hoặc suy giáp do quá tải i-ốt

  • Nguy cơ nhiễm độc giáp do sử dụng T3/T4 không kê đơn

• Nguồn thực phẩm giàu i-ốt: Rong biển, cá biển, trứng, sữa chua Hy Lạp, tảo bẹ
  Lưu ý: Người có bệnh tuyến giáp không nên tiêu thụ tảo bẹ do hàm lượng i-ốt cao không kiểm soát được.

3.2. Selen

• Chức năng: Tham gia vào hệ thống enzyme glutathione peroxidase và deiodinase – giúp chuyển đổi T4 thành T3.

• Lợi ích tiềm năng: Có thể cải thiện chức năng tuyến giáp trong bệnh Hashimoto hoặc Graves.

• Nguy cơ khi lạm dụng: Tăng nguy cơ xơ vữa động mạch, rối loạn glucose huyết, ung thư nếu không bị thiếu selen thực sự.

• Nguồn thực phẩm: Hải sản, thịt, trứng, ngũ cốc, sữa

3.3. Kẽm

• Chức năng: Hỗ trợ quá trình tổng hợp hormone tuyến giáp và hoạt động của thụ thể hormone tuyến giáp.

• Nguy cơ khi dư thừa:

  • Rối loạn tiêu hóa

  • Giảm hấp thu đồng → suy giảm miễn dịch

• Nguồn thực phẩm: Hàu, thịt đỏ, gia cầm, ngũ cốc tăng cường

3.4. Sắt

• Liên quan đến tuyến giáp: Thiếu máu thiếu sắt có thể làm giảm tổng hợp hormone tuyến giáp.

• Tương tác thuốc:

  • Sắt ảnh hưởng đến hấp thu levothyroxine → cần dùng cách nhau ít nhất 4 giờ

• Nguồn thực phẩm: Thịt nạc, đậu lăng, rau bina, ngũ cốc tăng cường

3.5. Vitamin D

• Vai trò tiềm năng: Một số bằng chứng liên hệ nồng độ vitamin D thấp với các bệnh tuyến giáp tự miễn (Hashimoto, Graves).

• Nguy cơ khi dùng liều cao: Ngộ độc vitamin D dẫn đến tăng calci huyết, sỏi thận, suy thận

• Nguồn thực phẩm: Cá béo, dầu gan cá, sữa, nước cam và ngũ cốc tăng cường

3.6. Vitamin A

• Chức năng: Điều hòa biểu hiện gen liên quan đến chuyển hóa hormone tuyến giáp

• Nguy cơ tiềm ẩn: Retinoids liều cao có thể ảnh hưởng hấp thu i-ốt

• Nguồn thực phẩm: Gan động vật, rau xanh, các sản phẩm từ sữa

4. Thực phẩm bổ sung theo từng rối loạn tuyến giáp cụ thể

4.1. Bệnh Hashimoto (viêm tuyến giáp tự miễn)

• Selenium: Có thể giảm kháng thể kháng TPO và cải thiện chức năng tuyến giáp (nghiên cứu năm 2018)

• Myo-inositol: Hỗ trợ điều hòa trục nội tiết tuyến yên – tuyến giáp

• Sắt: Bổ sung nếu có thiếu máu thiếu sắt

4.2. Bệnh Graves (cường giáp tự miễn)

• Selenium: Giảm tác dụng phụ của điều trị và tăng cường kiểm soát triệu chứng

• Vitamin D: Người bệnh Graves thường thiếu hụt → có thể cải thiện chức năng miễn dịch

• Vitamin B12: Giảm nguy cơ thiếu hụt kết hợp với tình trạng bệnh lý tuyến giáp

4.3. Ung thư tuyến giáp

• I-ốt: Điều chỉnh tình trạng thiếu i-ốt có thể hỗ trợ làm chậm tiến triển một số thể ung thư tuyến giáp biệt hóa

• Vitamin D và selen: Cần thêm bằng chứng lâm sàng để khuyến nghị chính thức

5. Khuyến nghị sử dụng thực phẩm bổ sung một cách an toàn

• Luôn trao đổi với bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng lâm sàng trước khi sử dụng bất kỳ loại thực phẩm chức năng nào

• Cẩn trọng với các sản phẩm không rõ nguồn gốc, liều lượng hormone T3/T4 không kiểm soát

• Tránh sử dụng các chất bổ sung có thể tương tác thuốc, đặc biệt là với levothyroxine, thuốc kháng giáp hoặc thuốc hóa trị

• Lưu ý rằng thực phẩm bổ sung không được FDA kiểm duyệt về hiệu quả điều trị, và chỉ được giám sát theo Thực hành sản xuất tốt (GMP)

6. Kết luận

Rối loạn chức năng tuyến giáp là nhóm bệnh lý phức tạp, đòi hỏi điều trị nội tiết chính thống. Một số vi chất như selen, vitamin D, sắt, kẽm có thể đóng vai trò hỗ trợ, đặc biệt ở những bệnh nhân có thiếu hụt dinh dưỡng thực sự. Tuy nhiên, không có bằng chứng cho thấy thực phẩm bổ sung có thể thay thế thuốc điều trị tuyến giáp, và việc sử dụng không đúng cách có thể gây tác dụng ngược. Mọi quyết định về bổ sung vi chất nên dựa trên đánh giá lâm sàng, xét nghiệm cận lâm sàng và tư vấn chuyên môn từ bác sĩ.