Tình trạng bú kém ở trẻ sơ sinh: Nguyên nhân và hướng xử trí

Giai đoạn sơ sinh đóng vai trò nền tảng cho sự phát triển toàn diện về thể chất và tinh thần của trẻ nhỏ. Trong đó, việc đảm bảo đủ nhu cầu dinh dưỡng là yếu tố thiết yếu. Tình trạng bú kém ở trẻ sơ sinh là một vấn đề lâm sàng đáng lưu ý, có thể dẫn đến hậu quả nghiêm trọng nếu không được phát hiện và xử trí kịp thời.

ĐỊNH NGHĨA

Bú kém là thuật ngữ mô tả tình trạng trẻ sơ sinh giảm khả năng hoặc giảm nhu cầu bú, có thể biểu hiện bằng việc bú ít, bú không hiệu quả hoặc không có hứng thú với việc bú mẹ hay bú bình. Hậu quả của bú kém là trẻ không nhận đủ dinh dưỡng, có nguy cơ dẫn đến suy dinh dưỡng, chậm tăng trưởng thể chất và trí tuệ.

Lưu ý: Bú kém khác với tình trạng kén ăn – thường gặp ở trẻ lớn, khi trẻ chọn lọc thực phẩm hoặc loại sữa.

NGUYÊN NHÂN

Trẻ sinh non

Sinh non là nguyên nhân phổ biến của bú kém. Trẻ sinh trước 37 tuần tuổi thai thường chưa phát triển hoàn chỉnh các phản xạ bú – nuốt – thở phối hợp. Tuy nhiên, khả năng bú có thể cải thiện dần theo tuổi sau sinh.

Các bệnh lý nghiêm trọng

• Hội chứng Beckwith-Wiedemann: rối loạn tăng trưởng do bất thường nhiễm sắc thể 11p15, gây tăng kích thước cơ thể và các bất thường cấu trúc, ảnh hưởng đến khả năng bú.

• Suy giáp bẩm sinh: làm giảm hoạt động chuyển hóa và vận động, ảnh hưởng đến phản xạ bú.

• Các hội chứng di truyền như Down.

• Bệnh tim bẩm sinh nặng (ví dụ: hội chứng thiểu sản tim trái) ảnh hưởng đến tưới máu và tiêu hao năng lượng, gây bú kém rõ.

Nguyên nhân bệnh lý mắc phải

Một số bệnh lý cấp tính hoặc nhiễm trùng có thể khiến trẻ bú kém do khó chịu hoặc đau:

• Viêm tai giữa

• Viêm đường hô hấp trên

• Nhiễm trùng tiêu hóa (tiêu chảy)

• Tưa miệng, nấm miệng

Các yếu tố khác

• Không dung nạp sữa công thức

• Tác dụng của thuốc từ mẹ qua sữa mẹ

• Tâm lý mẹ căng thẳng, ảnh hưởng đến mùi vị và tiết sữa

CHẨN ĐOÁN VÀ PHÂN BIỆT

Phân tích toàn diện các yếu tố lâm sàng, bệnh sử sản – chu sinh và các triệu chứng đi kèm là cần thiết. Cần lưu ý phát hiện các dấu hiệu cảnh báo như:

• Sụt cân hoặc không tăng cân sau sinh

• Trẻ ngủ nhiều bất thường, phản xạ bú kém

• Mất nước, da nhăn, tiểu ít

• Vàng da kéo dài

Cận lâm sàng có thể bao gồm: xét nghiệm chức năng tuyến giáp, tầm soát bệnh chuyển hóa, siêu âm tim nếu nghi bệnh lý tim bẩm sinh…

HƯỚNG XỬ TRÍ

Xử trí nguyên nhân

• Điều trị nhiễm trùng hoặc bệnh lý mắc phải

• Thay đổi sữa nếu nghi ngờ không dung nạp

• Tư vấn dinh dưỡng phù hợp

Điều chỉnh phương pháp cho bú

• Chia nhỏ bữa bú, tăng tần suất

• Dùng các dụng cụ hỗ trợ bú như cốc, thìa, sonde nếu cần

• Hướng dẫn kỹ thuật kích thích bú mẹ hoặc hút sữa thường xuyên để duy trì nguồn sữa

Hỗ trợ tâm lý và giáo dục cha mẹ

• Giải thích nguyên nhân, hướng dẫn theo dõi tình trạng bú và cân nặng

• Tư vấn tâm lý cho mẹ, đặc biệt trong trường hợp mẹ bị stress hoặc lo âu

Theo dõi và đánh giá tiến triển

• Theo dõi cân nặng định kỳ, đánh giá mức độ cải thiện phản xạ bú và khả năng dung nạp dinh dưỡng

• Can thiệp chuyên sâu (bác sĩ dinh dưỡng, phục hồi chức năng, chuyên gia tiết chế) nếu cần

KẾT LUẬN

Tình trạng bú kém ở trẻ sơ sinh là biểu hiện lâm sàng có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau, từ sinh lý đến bệnh lý nặng. Việc phát hiện sớm, đánh giá toàn diện và can thiệp phù hợp có vai trò quyết định trong việc đảm bảo tăng trưởng và phát triển tối ưu cho trẻ trong giai đoạn đầu đời. Phụ huynh cần chủ động đưa trẻ đi khám nhi khoa nếu có bất kỳ dấu hiệu bất thường nào liên quan đến bú và dinh dưỡng.