Con số “86% ca nhiễm tại TPHCM đã tiêm vaccine” làm cho công chúng nghĩ rằng vaccine không có hiệu quả. Nó thậm chí còn hàm ý nói rằng vaccine gây ra nhiễm! Nhưng trong thực tế thì ngược lại. Để hiểu tại sao con số này sai lệch nghiêm trọng, tôi phải giải thích hơi dài dòng và đặt trong bối cảnh. Bối cảnh là dân số TPHCM và tỉ lệ đã tiêm vaccine. Chỉ với những con số đó và con số 86% trên, có thể chứng minh dễ dàng rằng vaccine thật sự có hiệu lực trong cộng đồng (Bảng 1).
- Thành phố có 8.993 triệu dân (số liệu 2021); trong số này có 6.636 triệu người tuổi 18 trở lên [2].
- Trong dân số 18 tuổi trở lên, 98.6% đã được tiêm 1 liều vaccine (theo báo LĐ, tính đến ngày 17/10) [3].
- Như vậy, chúng ta có thể đoán rằng trong số người 18+ tuổi, 6.544 triệu đã được tiêm vaccine, và số chưa tiêm vaccine chỉ 92,917 người.
- Giả dụ rằng trong 4 tuần qua có 5000 người bị nhiễm và nhập viện, và 86% trong số này đã tiêm vaccine. Nói cách khác, số người đã tiêm vaccine và bị nhiễm là 4300, và số người chưa tiêm vaccine và bị nhiễm là 700.
- Như vậy, ở nhóm người đã tiêm vaccine, xác suất bị nhiễm là 4300 / 6543978 x 100 = 0.065%.
- Ở nhóm người chưa tiêm vaccine, xác suất bị nhiễm là 700 / 92917 x 100 = 0.753%.
- Nói cách khác, nguy cơ bị nhiễm ở người chưa tiêm vaccine cao gấp 11 lần (0.753 / 0.065) nguy cơ ở người đã tiêm vaccine.
Vaccine có hiệu lực tại TPHCM
Ở trên, tôi giả định rằng con số ca nhiễm và nhập viện là 5000, nhưng thật ra, tôi không cần con số đó mà vẫn có thể chứng minh rằng hiệu lực của tiêm vaccine ở TPHCM là thật. Giả dụ rằng tổng số ca nhiễm là k, và trong số này 0.86k là đã tiêm vaccine (theo số liệu của Sở Y Tế) và 0.14k là chưa tiêm vaccine. Như vậy,
- xác suất nhiễm & nhập viện ở nhóm đã tiêm vaccine là 0.86k / 6543978; và
- xác suất nhiễm & nhập viện ở nhóm chưa tiêm vaccine nhóm chưa tiêm vaccine là 0.14k/92917;
- hiệu lực trong cộng đồng (effectiveness) của vaccine do đó là: 1-(92917 / 6543978)*(0.86/0.14) = 91.2%.
Những lí giải cụ thể trên cho thấy vaccine quả thật có hiệu lực giảm số ca nhập viện đến 91%. Không còn nghi ngờ gì nữa, vì đây là con số thật do chính Sở Y tế TPHCM công bố.
Trích lược bài viết của Giáo sư Nguyễn Tuấn
