Vai trò của việc mang tất khi ngủ trong cải thiện chất lượng giấc ngủ và sức khỏe toàn thân

1. Tổng quan

Nhiều nghiên cứu gần đây đã chỉ ra rằng việc mang tất trong khi ngủ có thể hỗ trợ cải thiện chất lượng giấc ngủ thông qua điều hòa nhiệt độ cơ thể. Ngoài ra, biện pháp này còn mang lại một số lợi ích đối với các rối loạn vận mạch ngoại vi, triệu chứng trong thời kỳ mãn kinh và tình trạng da khô ở bàn chân. Mặc dù không thay thế cho các biện pháp điều trị chuyên sâu đối với rối loạn giấc ngủ, mang tất có thể được xem như một biện pháp hỗ trợ đơn giản, chi phí thấp, phù hợp với nhiều đối tượng.

2. Cơ chế sinh lý học: Điều hòa nhiệt độ cơ thể và giấc ngủ

Nhiệt độ cơ thể có mối liên quan chặt chẽ với nhịp sinh học (circadian rhythm), đặc biệt là trong quá trình chuyển từ trạng thái thức sang ngủ. Cụ thể, nhiệt độ cơ thể cốt lõi có xu hướng tăng dần trong ngày và giảm dần vào buổi tối, giúp khởi phát trạng thái buồn ngủ.

Quá trình tỏa nhiệt được điều hòa bởi hệ thống mạch máu ngoại biên, trong đó các mao mạch dưới da đóng vai trò quan trọng. Việc mang tất làm ấm bàn chân sẽ kích thích giãn mạch, từ đó tăng lưu lượng máu ngoại vi, thúc đẩy sự phân tán nhiệt từ trung tâm ra ngoại biên. Hệ quả là nhiệt độ cơ thể cốt lõi giảm nhẹ, tạo điều kiện thuận lợi để đi vào giấc ngủ.

Một nghiên cứu thực nghiệm năm 2006 đã chứng minh rằng người trưởng thành mang tất khi ngủ có thời gian khởi phát giấc ngủ ngắn hơn so với nhóm không mang tất, bất kể có hay không có tiền sử mất ngủ mạn tính. Tương tự, một nghiên cứu công bố năm 2019 trên Journal of Physiological Anthropology cho thấy nhóm mang tất có thể vào giấc ngủ nhanh hơn trung bình 7,5 phút và tổng thời gian ngủ dài hơn 32 phút so với nhóm đối chứng.

3. Các lợi ích khác của việc mang tất khi ngủ

3.1. Hỗ trợ kiểm soát hội chứng Raynaud

Hội chứng Raynaud là một rối loạn vận mạch ngoại vi, trong đó các mạch máu tại đầu chi (ngón tay, ngón chân) co thắt bất thường khi tiếp xúc với lạnh hoặc stress, gây giảm tưới máu và triệu chứng tê, lạnh, đổi màu. Việc mang tất giữ ấm bàn chân trong lúc ngủ giúp ổn định nhiệt độ ngoại vi và hạn chế co mạch, từ đó làm giảm tần suất và mức độ nghiêm trọng của cơn Raynaud.

3.2. Giảm cơn bốc hỏa ở phụ nữ mãn kinh

Cơn bốc hỏa là biểu hiện thường gặp ở phụ nữ trong giai đoạn tiền mãn kinh và mãn kinh, do thay đổi nội tiết làm rối loạn hệ thống điều nhiệt. Tình trạng tăng nhiệt độ cơ thể đột ngột vào ban đêm có thể làm gián đoạn giấc ngủ. Mang tất hỗ trợ giãn mạch và phân bố nhiệt đồng đều, từ đó có thể giảm biên độ dao động nhiệt và làm giảm các cơn bốc hỏa.

3.3. Hỗ trợ dưỡng ẩm và bảo vệ da bàn chân

Ở người có da khô, nhất là vùng gót chân, mang tất sau khi thoa kem dưỡng có thể tạo môi trường khóa ẩm hiệu quả, giúp tăng khả năng hấp thu dưỡng chất và hạn chế tình trạng nứt nẻ, khô rát. Đây là một biện pháp đơn giản nhưng hữu ích trong chăm sóc da ngoại vi.

4. Lưu ý về lựa chọn loại tất phù hợp

Việc chọn đúng loại tất có ý nghĩa quan trọng trong việc phát huy hiệu quả và hạn chế tác dụng không mong muốn:

• Chất liệu khuyến nghị: Tất làm từ sợi tự nhiên như cotton, len Merino hoặc len cashmere được ưu tiên nhờ tính ấm áp, thấm hút mồ hôi và thoáng khí.

• Không nên sử dụng tất quá chật để tránh ảnh hưởng đến tuần hoàn máu.

• Vệ sinh chân và thay tất hàng đêm để ngăn ngừa tích tụ vi khuẩn, nấm da chân và kích ứng.

5. Khuyến nghị lâm sàng

Mang tất khi ngủ có thể là một chiến lược hỗ trợ cải thiện giấc ngủ ở một số nhóm đối tượng, đặc biệt là:

• Người có triệu chứng lạnh chi ban đêm.

• Bệnh nhân mắc hội chứng Raynaud.

• Phụ nữ trong giai đoạn tiền mãn kinh có cơn bốc hỏa về đêm.

• Người có da khô nứt nẻ ở chân.

Tuy nhiên, đây không phải là biện pháp điều trị chính đối với các rối loạn giấc ngủ như mất ngủ mạn tính hay rối loạn nhịp sinh học. Những người có bệnh lý mạch máu ngoại vi hoặc rối loạn tuần hoàn nên tham khảo ý kiến bác sĩ chuyên khoa trước khi áp dụng phương pháp này.

6. Kết luận

Mang tất khi ngủ là một biện pháp đơn giản, an toàn và có tiềm năng mang lại nhiều lợi ích trong cải thiện chất lượng giấc ngủ và sức khỏe ngoại vi. Mặc dù không thay thế cho các can thiệp y học chuyên sâu, việc ứng dụng thói quen này kết hợp với các chiến lược khác như kiểm soát ánh sáng, nhiệt độ phòng và tránh kích thích trước khi ngủ có thể đóng góp tích cực vào việc duy trì giấc ngủ sinh lý và chất lượng sống tổng thể.