Xử trí cảm lạnh và cúm trong thai kỳ

1. Tổng quan

Trong thời kỳ mang thai, việc sử dụng thuốc điều trị cảm lạnh và cúm cần được cân nhắc kỹ lưỡng do những ảnh hưởng tiềm tàng đến thai nhi. Nhiều thuốc không kê đơn (OTC), bao gồm thuốc thông mũi, thuốc ho, thuốc giảm đau, vốn được sử dụng phổ biến trước khi mang thai, có thể không còn an toàn khi mang thai do nguy cơ gây dị tật bẩm sinh hoặc ảnh hưởng đến sự phát triển của thai nhi.

Trong tam cá nguyệt đầu tiên – giai đoạn hình thành các cơ quan quan trọng của thai nhi – cần hạn chế tối đa việc sử dụng thuốc. Bệnh nhân nên tham khảo ý kiến bác sĩ chuyên khoa trước khi dùng bất kỳ loại thuốc nào trong thời kỳ mang thai.

2. Thuốc được coi là an toàn khi mang thai (sau 12 tuần)

Một số loại thuốc được chấp nhận sử dụng với liều lượng hợp lý trong thai kỳ, đặc biệt là sau 12 tuần đầu, bao gồm:

• Tinh dầu bạc hà bôi ngoài da

• Miếng dán/thanh hít thông mũi không chứa dược chất

• Viên ngậm ho không chứa codein

• Acetaminophen (paracetamol): giảm đau, hạ sốt

• Siro ho chứa dextromethorphan hoặc kết hợp với guaifenesin

• Thuốc long đờm không gây buồn ngủ (ban ngày)

• Thuốc giảm ho (ban đêm)

• Thuốc kháng acid dạng canxi carbonate (trị ợ nóng, buồn nôn, khó tiêu)

Lưu ý: Ưu tiên sử dụng thuốc đơn thành phần thay vì các thuốc phối hợp đa triệu chứng. Cần tránh lạm dụng hoặc tự ý kéo dài thời gian sử dụng.

3. Các thuốc cần tránh trong thai kỳ

Một số thuốc có nguy cơ cao gây ảnh hưởng đến thai kỳ và cần tránh, trừ khi có chỉ định rõ ràng từ bác sĩ:

• Aspirin, ibuprofen, naproxen (NSAIDs)

• Codein và các opioid khác

• Kháng sinh sulfamethoxazole-trimethoprim (Bactrim)

4. Các biện pháp không dùng thuốc để hỗ trợ điều trị

Đối với các trường hợp cảm lạnh hoặc cúm nhẹ, có thể ưu tiên áp dụng các biện pháp hỗ trợ tại nhà, bao gồm:

• Nghỉ ngơi đầy đủ

• Uống đủ nước (nước ấm, nước lọc, trà thảo dược không caffein)

• Súc miệng bằng nước muối ấm nếu đau họng

• Dùng nước muối sinh lý dạng nhỏ giọt hoặc xịt để thông mũi

• Hít hơi nước ấm từ máy xông hoặc tắm nước nóng để làm dịu niêm mạc hô hấp

• Ăn súp gà ấm giúp giảm viêm và cải thiện triệu chứng nghẹt mũi

• Uống trà ấm có thêm mật ong hoặc chanh giúp làm dịu họng

• Chườm ấm vùng xoang để giảm đau và sung huyết

5. Phân biệt cảm lạnh và cúm

6. Phòng ngừa cảm cúm khi mang thai

Phụ nữ mang thai có hệ miễn dịch suy giảm sinh lý nên có nguy cơ cao hơn đối với các bệnh nhiễm trùng, bao gồm cúm. Biến chứng cúm trong thai kỳ có thể nghiêm trọng (viêm phổi, sinh non, thai chết lưu).

Khuyến nghị phòng ngừa:

• Tiêm vắc xin cúm mùa: nên thực hiện ở bất kỳ giai đoạn nào của thai kỳ (CDC, WHO).

• Rửa tay thường xuyên bằng xà phòng hoặc dung dịch sát khuẩn

• Ngủ đủ giấc và duy trì chế độ ăn cân bằng

• Tập thể dục nhẹ nhàng, phù hợp

• Hạn chế tiếp xúc gần với người có triệu chứng cúm

• Quản lý tốt căng thẳng (stress)

7. Khi nào cần liên hệ bác sĩ?

Phụ nữ mang thai nên đến cơ sở y tế hoặc liên hệ bác sĩ ngay khi có các dấu hiệu sau:

• Khó thở, đau ngực

• Sốt cao không đáp ứng với paracetamol

• Chóng mặt, ngất xỉu

• Nôn ói dữ dội kéo dài

• Chảy máu âm đạo bất thường

• Giảm cử động thai (nếu đã cảm nhận được trước đó)

• Có dấu hiệu cúm nặng kèm tiền sử bệnh lý mạn tính

CDC khuyến nghị điều trị kháng virus sớm cho tất cả phụ nữ mang thai có triệu chứng nghi cúm, ngay cả khi chưa có kết quả xét nghiệm xác nhận.

Kết luận

Việc điều trị cảm lạnh và cúm trong thai kỳ cần dựa trên đánh giá nguy cơ - lợi ích của từng loại thuốc, ưu tiên các biện pháp hỗ trợ không dùng thuốc và tuân thủ hướng dẫn của bác sĩ chuyên khoa. Tự ý sử dụng thuốc trong thai kỳ có thể tiềm ẩn nguy cơ đối với sức khỏe của cả mẹ và thai nhi.