✴️ Ung thư là gì?

Định nghĩa ung thư

Ung thư đặc trưng bởi sự phát triển của các tế bào bất thường phân chia không kiểm soát được và có khả năng xâm nhập và phá hủy mô cơ thể bình thường. Ung thư cũng có khả năng lây lan khắp cơ thể.

Ung thư là nguyên nhân đứng thứ 2 gây tử vong ở Hoa Kỳ. Tuy nhiên, tỉ lệ sống sót của người mắc ung thư ngày càng cao, nhờ vào những tiến bộ trong việc tầm soát và điều trị ung thư.

Các triệu chứng ung thư

Các dấu hiệu và triệu chứng ung thư gây ra sẽ thay đổi tùy thuộc vào phần của cơ thể bị ảnh hưởng. Một số dấu hiệu nói chung và các triệu chứng liên quan bao gồm:

• Mệt mỏi.
• Xuất hiện u cục có thể cảm nhận được dưới da.
• Trọng lượng thay đổi, có thể giảm hoặc tăng không mong muốn.
• Thay đổi trên da, chẳng hạn như vàng, tối hoặc đỏ, da lở loét không lành hoặc thay đổi nốt ruồi hiện có.
• Thay đổi thói quen đại tiểu tiện.
• Ho dai dẳng.
• Khó nuốt.
• Khàn tiếng.
• Khó tiêu hoặc khó chịu sau khi ăn, xuất hiện dai dẳng.
• Cơ hoặc khớp đau dai dẳng, không giải thích được.

Hẹn với bác sĩ nếu có bất kỳ dấu hiệu hoặc triệu chứng dai dẳng liên quan. Nếu đang lo lắng về nguy cơ ung thư, hãy chia sẻ nó với bác sĩ, hỏi về xét nghiệm sàng lọc ung thư và các thủ tục thích hợp.

Nguyên nhân ung thư

Ung thư được gây ra bởi thay đổi do đột biến DNA bên trong tế bào. DNA bên trong tế bào có chứa một tập hợp các hướng dẫn cho các tế bào phát triển và phân chia. Sai sót trong hướng dẫn có thể làm cho tế bào trở thành ung thư.

Đột biến gen gây ảnh hưởng thế nào ?

Sự đột biến gen có thể khiến cho tế bào:

• Tăng trưởng nhanh chóng. Đột biến gen có thể tạo ra một gen gây ung thư. Gen này chỉ huy một tế bào phát triển và phân chia nhanh chóng tạo ra nhiều tế bào mới mà tất cả đều mang gen đột biến gây ung thư, cho phép tiếp tục phát triển và phân chia nhanh hơn bình thường.
• Không ngăn chặn và không kiểm soát được sự tăng trưởng tế bào. Các tế bào có chứa các gen được gọi là gen ức chế khối u. Gen này có nhiệm vụ kiểm soát tăng trưởng và hành động để ngăn chặn nó. Nhưng nếu đột biến xảy ra trong một gen ức chế khối u, gen có thể trở nên kém hiệu quả hoặc có thể được tắt hoàn toàn. Điều này cho phép tế bào đột biến tiếp tục phát triển và phân chia.
• Gây sai lầm khi sửa chữa sai hỏng của DNA. Gen sửa chữa DNA xác định và sửa chữa đột biến DNA. Sự đột biến trong gen sửa chữa DNA làm cho các gen này có thể bỏ lỡ một số sai hỏng của DNA. Điều này cho phép đột biến DNA xảy ra nhiều hơn.

Các đột biến trong gen gây ung thư, gen ức chế khối u và các gen sửa chữa DNA là những biến đổi phổ biến nhất được tìm thấy trong ung thư. Tuy nhiên, nhiều đột biến gen khác cũng có thể góp phần gây ung thư.

Nguyên nhân gây đột biến gen ?

Đôi khi, đột biến di truyền có từ lúc mới sinh. Đột biến di truyền cũng có thể được gây ra bởi các yếu tố bên trong cơ thể, chẳng hạn như kích thích tố, vi rút và viêm mãn tính. Hoặc cũng có thể được gây ra bởi tác động bên ngoài cơ thể, chẳng hạn như ánh sáng (UV) cực tím từ mặt trời, hóa chất gây ung thư (chất gây ung thư) hoặc bức xạ.

Đột biến gen tương tác với nhau thế nào?

Các nhà nghiên cứu tin rằng để gây ra ung thư cần nhiều hơn một gen đột biến. Không rõ nhiều đột biến tích lũy để hình thành ung thư như thế nào. Có khả năng điều này thay đổi giữa các loại ung thư.

Các đột biến gen sinh ra và kết hợp với nhau để gây ra ung thư. Ví dụ, nếu đã được thừa hưởng một đột biến di truyền đưa đến ung thư, không có nghĩa là chắc chắn có bệnh ung thư. Thay vào đó, có thể cần một hoặc nhiều đột biến gen khác nữa mới gây ra ung thư. Đột biến gen di truyền có khả năng phát triển thành ung thư cao hơn khi tiếp xúc với một chất gây ung thư nhất định. Các đột biến di truyền bắt đầu quá trình ung thư, và các chất gây ung thư có thể đóng vai trò phát triển ung thư hơn nữa.

Các yếu tố nguy cơ ung thư

Các bác sĩ cho rằng một số yếu tố có thể làm tăng nguy cơ ung thư. Tuy nhiên, phần lớn ung thư xảy ra ở những người không có bất kỳ yếu tố nguy cơ được biết đến. Các yếu tố tăng nguy cơ ung thư bao gồm:

Tuổi

Ung thư có thể mất hàng thập kỷ để phát triển. Đó là lý do tại sao hầu hết mọi người được chẩn đoán mắc bệnh ung thư từ tuổi 65 trở lên. Trong thực tế, ung thư có thể được chẩn đoán ở bất cứ độ tuổi nào.

Thói quen

Một số lối sống được biết là làm tăng nguy cơ ung thư như hút thuốc, uống hơn một ly rượu một ngày (đối với nữ) hoặc hai ly một ngày (đối với nam giới), tiếp xúc quá nhiều với ánh nắng mặt trời hoặc cháy nắng phồng rộp thường xuyên, và có quan hệ tình dục không an toàn cũng có thể làm tăng nguy cơ dẫn đến ung thư. Có thể thay đổi các thói quen để giảm nguy cơ ung thư.

Lịch sử gia đình

Chỉ một phần nhỏ của ung thư là do di truyền. Nếu ung thư phổ biến trong gia đình, có thể những đột biến được thông qua một thế hệ kế tiếp. Có thể là một ứng cử viên để xét nghiệm di truyền để xem liệu đã thừa hưởng đột biến có thể làm tăng nguy cơ ung thư nhất định. Hãy ghi nhớ rằng có đột biến di truyền không nhất thiết sẽ mắc bệnh ung thư.

Điều kiện sức khỏe

Một số bệnh mãn tính, chẳng hạn như viêm loét đại tràng, có thể làm tăng nguy cơ phát triển bệnh ung thư. Nói chuyện với bác sĩ về nguy cơ này.

Môi trường

Môi trường xung quanh chứa hóa chất độc hại có thể làm tăng nguy cơ ung thư. Thậm chí nếu không hút thuốc, khói thuốc lá từ người đang hút thuốc hoặc người chung sống với bạn cũng làm tăng yếu tố nguy cơ. Hóa chất trong nhà hoặc nơi làm việc, chẳng hạn như amiăng và benzen, cũng làm tăng nguy cơ ung thư.

Các biến chứng ung thư

Ung thư và điều trị ung thư có thể gây ra các biến chứng, bao gồm:

• Đau đớn. Đau có thể được gây ra bởi ung thư hoặc do điều trị ung thư. Hầu hết các cơn đau liên quan đến ung thư có thể được điều trị hiệu quả.
• Mệt mỏi. Mệt mỏi ở những người mắc bệnh ung thư có nhiều nguyên nhân, nhưng nó thường có thể được quản lý. Mệt mỏi do các phương pháp điều trị liệu pháp hóa trị hoặc xạ trị là phổ biến, nhưng nó thường là tạm thời.
• Khó thở. Ung thư hoặc điều trị ung thư có thể gây ra cảm giác hụt hơi. Nhưng tình trạng này có nhiều phương pháp để hỗ trợ.
• Buồn nôn. Một số bệnh ung thư và điều trị ung thư có thể gây ra buồn nôn. Đôi khi, bác sĩ có thể tiên lượng được điều này. Thuốc men và các phương pháp điều trị khác có thể giúp ngăn ngừa hoặc đối phó với buồn nôn.
• Tiêu chảy hoặc táo bón. Ung thư và điều trị ung thư có thể ảnh hưởng đến ruột và gây ra tiêu chảy hoặc táo bón.
• Phản ứng bất thường hệ thống miễn dịch với bệnh ung thư. Trong một số trường hợp hệ thống miễn dịch của cơ thể có thể phản ứng với sự hiện diện của bệnh ung thư bằng cách tấn công các tế bào khỏe mạnh, được gọi là hội chứng paraneoplastic. Những phản ứng bất thường có thể dẫn đến một loạt các dấu hiệu và triệu chứng, chẳng hạn như đi lại khó khăn và động kinh.
• Ung thư lây lan. Khi ung thư tiến triển, nó có thể lan tràn (di căn) đến các bộ phận khác của cơ thể. Bệnh ung thư lây lan phụ thuộc vào loại ung thư. Nói chung, ung thư đã lan rộng có thể được quản lý, nhưng nó không thể chữa khỏi.
• Tái phát ung thư. Người ung thư sống sót có nguy cơ tái phát ung thư. Một số ung thư có nhiều khả năng tái phát hơn so với những loại khác. Hãy hỏi bác sĩ về những gì có thể làm để giảm nguy cơ tái phát ung thư. Bác sĩ có thể đưa ra một kế hoạch chăm sóc, theo dõi sau khi điều trị. Kế hoạch này có thể bao gồm chụp chiếu định kỳ và kiểm tra trong những tháng năm sau khi điều trị để phát hiện ung thư tái phát nếu có.

Các xét nghiệm và chẩn đoán ung thư

Sàng lọc ung thư

Chẩn đoán ung thư ở giai đoạn đầu thường là cơ hội tốt nhất chữa khỏi bệnh. Vì vậy, hãy nói chuyện với bác sĩ về những loại tầm soát ung thư có thể thích hợp.

Đối với một vài bệnh ung thư, nghiên cứu cho thấy xét nghiệm sàng lọc có thể giúp kéo dài cuộc sống bằng cách chẩn đoán ung thư sớm. Đối với bệnh ung thư khác, các xét nghiệm sàng lọc được dành riêng cho những người có nguy cơ cao. Một số xét nghiệm sàng lọc ung thư gây tranh cãi bởi vì không có bằng chứng kéo dài cuộc sống. Trong những trường hợp này, người ta lo ngại các thử nghiệm có thể gây tổn hại hoặc không mang lại lợi ích rõ ràng trong điều trị hoặc không giúp kéo dài tuổi thọ.

Rất nhiều các tổ chức y tế đã đưa ra khuyến nghị và hướng dẫn tầm soát ung thư. Bác sĩ có thể xem lại hướng dẫn khác nhau và xác định những gì tốt nhất dựa vào các yếu tố nguy cơ của ung thư.

Chẩn đoán ung thư

Bác sĩ có thể sử dụng một hoặc nhiều phương pháp để chẩn đoán ung thư:

Khám nghiệm vật lý. Bác sĩ có thể phát hiện ra các u cục bất thường mà có thể đó là ung thư. Có thể thấy bất thường ví dụ thay đổi màu da hoặc tăng kích thước của một cơ quan, có thể chỉ ra sự hiện diện của bệnh ung thư.

Thí nghiệm kiểm tra. Xét nghiệm, chẳng hạn như xét nghiệm nước tiểu và máu sẽ giúp bác sĩ xác định các bất thường có thể được gây ra bởi ung thư. Ví dụ, ở những người mắc bệnh bạch cầu, một xét nghiệm máu thông thường gọi là tổng phân tích tế bào máu (CBC) có thể tiết lộ một số bất thường của các tế bào máu trắng.

Chẩn đoán hình ảnh. Chẩn đoán hình ảnh cho phép bác sĩ thăm dò xương và các cơ quan nội tạng mà không xâm lấn. Hình ảnh kiểm tra được sử dụng trong chẩn đoán ung thư có thể bao gồm chụp cắt lớp vi tính (CT scan), scan xương, chụp cộng hưởng từ (MRI), siêu âm và X-ray.

Sinh thiết. Trong quá trình sinh thiết, bác sĩ lấy một mẫu tế bào để thử nghiệm trong phòng thí nghiệm. Có một số cách lấy mẫu. Thủ tục sinh thiết phù hợp phụ thuộc vào loại ung thư và vị trí của nó. Trong hầu hết trường hợp, sinh thiết là cách duy nhất để chẩn đoán ung thư. Trong phòng thí nghiệm, các bác sĩ nhìn vào các mẫu tế bào dưới kính hiển vi. Tế bào bình thường nhìn thống nhất, với kích thước tương tự và tổ chức có trật tự. Các tế bào ung thư lại có hình thái bất thường, với kích thước khác nhau và không có tổ chức rõ ràng.

Giai đoạn ung thư

Khi ung thư được chẩn đoán, bác sĩ sẽ làm việc để xác định mức độ, hoặc giai đoạn của ung thư. Giai đoạn ung thư giúp bác sĩ lựa chọn phương pháp điều trị và đánh giá cơ hội chữa khỏi bệnh. Các thủ tục có thể bao gồm kiểm tra hình ảnh, chẳng hạn như chụp cắt lớp xương hoặc X-quang để xem ung thư đã lan rộng đến các bộ phận khác của cơ thể chưa.

Giai đoạn ung thư thường được kí hiệu bằng chữ số La Mã, chữ số cao hơn cho thấy ung thư ở giai đoạn nặng hơn. Trong một số trường hợp, giai đoạn ung thư được kí hiệu bằng cách sử dụng ký tự hoặc lời nói.

Phương pháp điều trị và thuốc ung thư

Hiện có nhiều phương pháp điều trị ung thư. Lựa chọn phương pháp điều trị phụ thuộc vào nhiều yếu tố, chẳng hạn như loại và giai đoạn của ung thư, sức khỏe chung và ý muốn của người bệnh. Cùng bác sĩ cân nhắc những lợi ích và rủi ro của từng phương pháp để lựa chọn điều trị có kết quả tốt nhất.

Mục tiêu của điều trị ung thư

Điều trị ung thư có nhiều mục tiêu điều trị khác nhau, chẳng hạn như:

• Điều trị để giết hoặc loại bỏ các tế bào ung thư (điều trị chính). Mục tiêu của điều trị chủ yếu là để loại bỏ ung thư khỏi cơ thể hoặc tiêu diệt các tế bào ung thư. Bất kỳ điều trị ung thư nào cũng có thể được sử dụng như một phương pháp điều trị chính, nhưng phổ biến nhất là phẫu thuật. Nếu ung thư đặc biệt nhạy cảm với bức xạ trị liệu hoặc hóa trị liệu, có thể sử dụng phẫu thuật.
• Điều trị để tiêu diệt các tế bào ung thư còn lại (bổ trợ điều trị). Mục tiêu của điều trị bổ trợ là để tiêu diệt bất kỳ tế bào ung thư còn sót lại sau khi điều trị khởi đầu. Bất kỳ điều trị ung thư nào cũng có thể được sử dụng như một liệu pháp bổ trợ. Liệu pháp tá dược thông thường bao gồm hóa trị, xạ trị và liệu pháp hormone.
• Điều trị để quản lý tác dụng phụ của bệnh ung thư và điều trị của nó (chăm sóc giảm nhẹ). Mục tiêu của chăm sóc giảm nhẹ là để giảm đau hoặc giảm các triệu chứng khác, giúp duy trì chất lượng cuộc sống trong và sau khi điều trị ung thư. Phương pháp điều trị giảm nhẹ có thể giúp giảm các tác dụng phụ của điều trị hoặc giảm các dấu hiệu và triệu chứng gây ra bởi ung thư.

Điều trị ung thư

Bác sĩ có nhiều công cụ để điều trị ung thư. Lựa chọn điều trị ung thư bao gồm:

• Phẫu thuật. Mục tiêu của phẫu thuật là để loại bỏ các bệnh ung thư hoặc càng nhiều ung thư càng tốt.
• Hóa trị liệu. Hóa trị sử dụng thuốc để tiêu diệt các tế bào ung thư.
• Xạ trị. Xạ trị sử dụng chùm tia năng lượng cao được hỗ trợ, chẳng hạn như X-quang, để tiêu diệt các tế bào ung thư. Tia xạ có thể đến từ một máy bên ngoài cơ thể (bức xạ tia bên ngoài) hoặc có thể được đặt bên trong cơ thể (liệu pháp tia bức xạ gần).
• Cấy ghép tế bào gốc. Cấy ghép tế bào gốc còn được gọi là cấy ghép tủy xương. Tủy xương là vật liệu bên trong xương tạo ra các tế bào máu từ tế bào gốc. Việc cấy ghép tế bào gốc có thể sử dụng tế bào gốc tự thân hoặc các tế bào gốc từ người khác thích hợp.
• Sinh học trị liệu. Liệu pháp sinh học sử dụng hệ thống miễn dịch của cơ thể chống lại bệnh ung thư. Ung thư có thể tồn tại và không được kiểm soát trong cơ thể bởi vì hệ thống miễn dịch không nhận ra nó như là một kẻ xâm nhập. Sinh học trị liệu có thể giúp hệ thống miễn dịch "nhìn thấy" ung thư và tấn công nó.
• Hormone trị liệu. Một số loại ung thư được kích thích bởi hoóc môn của cơ thể. Ví dụ ung thư vú và ung thư tuyến tiền liệt. Loại bỏ những kích thích tố từ cơ thể, ngăn chặn tác động của chúng có thể làm cho các tế bào ung thư ngừng phát triển.
• Điều trị bằng thuốc. Mục tiêu điều trị bằng thuốc cụ thể cho từng bất thường trong các loại ung thư.
• Các thử nghiệm lâm sàng. Thử nghiệm lâm sàng nghiên cứu để tìm ra cách thức mới điều trị ung thư. Hàng ngàn các thử nghiệm lâm sàng ung thư đang được tiến hành.

Phương pháp điều trị khác có thể có sẵn, tùy thuộc vào loại ung thư.

Thay thế thuốc

Không có phương pháp điều trị ung thư thay thế nào được chứng minh chữa khỏi bệnh ung thư. Tuy nhiên, lựa chọn thuốc thay thế có thể giúp đối phó với các tác dụng phụ của bệnh ung thư và điều trị ung thư, chẳng hạn như buồn nôn, mệt mỏi và đau.

Nói chuyện với bác sĩ về những lựa chọn thay thế có thể mang lại lợi ích. Cũng có thể thảo luận về sự an toàn của các liệu pháp này đối với bệnh ung thư.

Một số lựa chọn thay thế thuốc được tìm thấy là hữu ích cho người bị ung thư bao gồm:

• Châm cứu.
• Thôi miên.
• Massage.
• Thiền.
• Kỹ thuật thư giãn.
• Yoga.

Đối phó và hỗ trợ ung thư

Chẩn đoán ung thư là một sự kiện nghiêm trọng, có thể làm thay đổi cuộc sống mãi mãi. Mỗi người có cách riêng của mình đối phó với những thay đổi cảm xúc và thể chất bệnh ung thư mang lại. Nhưng khi mới được chẩn đoán mắc bệnh ung thư, đôi khi gặp khó khăn để biết phải làm gì tiếp theo. Dưới đây là một số ý tưởng để giúp đối phó:

Tìm tất cả thông tin về bệnh ung thư. Có thể yêu cầu nhóm chăm sóc sức khỏe cung cấp các nguồn thông tin đáng tin cậy cho biết thêm thông tin về chẩn đoán. Hiểu biết về bệnh ung thư và các tùy chọn điều trị sẽ giúp tự tin hơn khi đưa ra quyết định về việc điều trị.

Tìm một ai đó để nói chuyện. Có thể tìm một người đáng tin cậy để tâm sự về những gì mình đang trải qua. Đó có thể là một người thân hoặc thành viên gia đình biết lắng nghe. Những người khác có thể giúp bao gồm các nhân viên y tế và chuyên gia tư vấn. Nói chuyện với những người khác có thể mang lại góc nhìn tổng quan hơn về ung thư.

Hãy kết nối với gia đình và bạn bè. Gia đình và bạn bè mang lại hỗ trợ quan trọng cho quá trình điều trị ung thư. Thường thì gia đình và bạn bè muốn giúp đỡ, nhưng họ không biết phải giúp như thế nào. Vì vậy, hãy suy nghĩ về những gì muốn được hỗ trợ từ họ và cho họ biết điều đó, ngay cả khi chỉ là cần người lắng nghe bạn tâm sự.

Hãy chăm sóc bản thân mình. Hãy làm những gì có thể chăm sóc bản thân trong quá trình điều trị ung thư. Có chế độ ăn uống lành mạnh với trái cây và rau quả. Ngủ đủ giấc để cơ thể được nghỉ ngơi và thư giãn. Dành thời gian cho các hoạt động có thể làm giảm căng thẳng, chẳng hạn như bài tập thư giãn, nghe nhạc.

Phòng chống ung thư

Không có cách nào để ngăn chặn bệnh ung thư. Nhưng các bác sĩ đã xác định được một số cách làm giảm nguy cơ ung thư, chẳng hạn như:

Ngưng hút thuốc lá. Nếu hút thuốc, bỏ thuốc lá. Nếu không hút thuốc, không bắt đầu. Hút thuốc có liên quan đến một số dạng ung thư - không chỉ là ung thư phổi. Bỏ thuốc sẽ làm giảm nguy cơ ung thư trong tương lai.

Tránh tiếp xúc với ánh nắng quá mức. Tia cực tím (UV) có hại từ mặt trời có thể làm tăng nguy cơ ung thư da. Hạn chế ánh nắng mặt trời bằng cách ở trong bóng râm, mặc quần áo bảo hộ hoặc dùng kem chống nắng.

Ăn một chế độ ăn uống lành mạnh. Chọn một chế độ ăn uống giàu trái cây và rau quả. Chọn ngũ cốc nguyên hạt và các protein nạc.

Tập thể dục hầu hết các ngày trong tuần. Tập thể dục thường xuyên có liên quan đến giảm nguy cơ ung thư. Mục tiêu ít nhất 30 phút mỗi ngày trong tuần. Nếu không được thực hiện thường xuyên, hãy bắt đầu từ từ và nâng dần thời gian lên 30 phút hoặc lâu hơn.

Duy trì một trọng lượng khỏe mạnh. Thừa cân hoặc béo phì có thể làm tăng nguy cơ ung thư. Hãy ăn uống lành mạnh kết hợp tập thể dục thường xuyên để có được trọng lượng cơ thể khỏe mạnh.

Khám sàng lọc ung thư. Nói chuyện với bác sĩ về những loại sàng lọc ung thư tốt nhất dựa vào các yếu tố nguy cơ.

Hãy hỏi bác sĩ về chủng ngừa. Một số virus gia tăng nguy cơ ung thư. Chích ngừa có thể giúp ngăn chặn các virus, bao gồm cả viêm gan B, làm tăng nguy cơ ung thư gan và u nhú ở người (HPV), làm tăng nguy cơ ung thư cổ tử cung và các ung thư khác. Hãy hỏi bác sĩ để chủng ngừa chống lại những loại virus này.

Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh

  facebook.com/BVNTP

  youtube.com/bvntp