Một báo cáo gần đây từ CDC Hoa Kỳ cho thấy các bệnh truyền nhiễm do muỗi và các loại bọ cắn khác đã tăng hơn gấp ba lần từ năm 2004 đến năm 2016. Tuy nhiên, trong khi muỗi có mặt ở hầu hết mọi nơi trên thế giới, việc hiểu được nơi chúng sinh sống, cách chúng săn mồi và thời điểm chúng ra ngoài kiếm ăn có thể giúp bạn tránh bị muỗi đốt.
Chỉ có muỗi cái đốt chúng ta. Và vòi hút của chúng là những công cụ phức tạp, được cấu thành bởi nhiều phần. Vòi hút của muỗi có hình dáng dài, thuôn nhọn hoạt động như 1 ống tiêm siêu nhỏ, hút máu mà con cái cần để sản xuất trứng. Chuyên gia về côn trùng học cho biết khi muỗi hút máu này, nó cũng bơm nước bọt của mình vào vết cắn. Nước bọt của muỗi chứa các protein ngăn vết cắn đông lại, điều này sẽ làm chậm quá trình đông của máu và khiến cho muỗi có thể hút được máu tốt hơn.
Ngoài việc ngăn máu đông lại, các protein nước bọt này còn gây ra phản ứng từ hệ thống miễn dịch của nạn nhân bị cắn. Cụ thể, hệ thống miễn dịch của con người giải phóng một hợp chất gọi là histamine, thúc đẩy quá trình viêm và cho phép các tế bào bạch cầu sửa chữa vết thương. Chính phản ứng miễn dịch giải phóng histamine này gây ra tất cả các triệu chứng do bị muỗi đốt của bạn.
Trước hết, hãy cố gắng hết sức để không gãi vết muỗi đốt của bạn. Việc gãi sẽ chỉ làm tổn thương bị viêm thêm và khiến tình trạng ngứa, sưng tấy và kích ứng trở nên tồi tệ hơn. Thay vào đó, hãy chấm vết cắn bằng cồn. Cồn sẽ làm biến tính các protein trong nước bọt của muỗi, việc này có tác dụng rất tốt trong việc giảm sưng tấy và phản ứng với histamine. Cùng với việc dập tắt phản ứng miễn dịch đối với vết cắn, cồn cũng có tác dụng làm mát, xoa dịu.
Nếu không có cồn, hãy chà một cục nước đá lên vết cắn cũng có thể giúp giảm đau tạm thời, mặc dù điều đó sẽ không loại bỏ bất kỳ protein nào của muỗi. Kem dưỡng da Calamine cũng có thể làm giảm ngứa. Điều này cũng đúng với các loại kem hydrocortisone không kê đơn, giúp làm dịu phản ứng miễn dịch tự nhiên của cơ thể đối với các protein của muỗi.
Nếu bạn bị nhiều vết muỗi cùng lúc và thực sự đau đớn thì thuốc kháng histamine đường uống chẳng hạn như diphenhydramine (Benadryl) hoặc cetirizine (Zyrtec) cũng có thể dập tắt phản ứng của cơ thể đối với vết muỗi đốt.
Một số biến chứng nghiêm trọng có thể xảy ra sau khi bị muỗi đốt. Như đã đề cập ở trên, các bệnh nhiễm trùng hoặc virus như sốt xuất huyết và Zika thường lây nhiễm qua vết muỗi đốt. Thật không may, các triệu chứng của những bệnh này thường không đặc hiệu, khiến cho việc xác định nguyên nhân có phải do muỗi đốt hay không là rất khó. Ví dụ, cả sốt xuất huyết và Zika đều có thể gây đau đầu, sốt, đau khớp và phát ban trên da. Nhưng điều này cũng đúng với bệnh cúm thông thường và nhiều loại virus hoặc bệnh nhiễm trùng khác.
Nói chung, CDC khuyên bạn nên đến bác sĩ nếu có bất kỳ triệu chứng cúm hoặc triệu chứng trên da nào xuất hiện trong 1 tuần sau khi bị muỗi đốt. Đối với hầu hết các nạn nhân bị muỗi đốt, biến chứng có thể xảy ra nhất khi bị muỗi đốt là nhiễm trùng thứ phát do vi khuẩn gây ra do gãi bằng móng tay bẩn. Điều này đặc biệt đúng đối với trẻ em, những đối tượng có xu hướng phản ứng da mạnh hơn khi bị muỗi đốt và trẻ em cũng dễ có móng tay bẩn hơn người lớn.
Để giảm thiểu nguy cơ bị muỗi đốt, hãy cố gắng ở trong phòng vào lúc bình minh và hoàng hôn bởi đây là thời điểm độ ẩm thường đạt đỉnh điểm. Độ ẩm càng cao thì càng tốt cho muỗi, vì vậy bình minh và hoàng hôn là thời điểm chúng có xu hướng hoạt động mạnh.
Muỗi là loài côn trùng mỏng manh và cơ thể của chúng sẽ nhanh chóng bị khô nếu chúng tiếp xúc với điều kiện khô cằn hoặc ánh nắng chói chang kéo dài (đó là một lý do khác khiến chúng thích săn mồi vào lúc bình minh và hoàng hôn hơn là giữa trưa). Muỗi cũng là loài bay yếu, vì vậy bất kỳ loại gió nhẹ hoặc gió do quạt nào cũng làm cho chúng khó bay.
Quần dài và áo sơ mi dài tay, đặc biệt là các loại vải tổng hợp dệt chặt có xu hướng ngăn muỗi khỏi da của bạn. Thuốc chống côn trùng cũng hoạt động tốt. Bạn cũng có thể thoa thuốc chống muỗi đốt lên mắt cá chân, cổ tay, trán, khuỷu tay và tất cả những nơi có xương, sần sùi khác - nơi máu dồn lên gần bề mặt da vì muỗi thích ăn ở những khu vực này.
Thực hiện theo tất cả các biện pháp phòng ngừa này và bạn có thể tránh được muỗi đốt trong suốt mùa hè dài. Nếu vết cắn sưng và đỏ không giảm trong vòng một hoặc hai ngày và đặc biệt là nếu nó có vẻ trở nên tồi tệ hơn thì đó là dấu hiệu của nhiễm trùng do vi khuẩn. Bạn nên đi khám bác sĩ, bác sĩ có thể sẽ kê đơn thuốc kháng sinh uống hoặc bôi ngoài da.
Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh