1. Tổng quan :
Trong bệnh cảnh suy tim, tràn dịch màng phổi thường thường có nguyên nhân là do tăng áp suất mao mạch phổi. Trong một số trường hợp hiếm gặp hơn thì tràn dịch màng phổi còn liên quan đến suy tim phải đơn độc. Tràn dịch màng phổi trong suy tim thường là tràn dịch 2 bên, trong các trường hợp tràn dịch màng phổi 1 bên thì tràn dịch màng phổi phải thường gặp hơn.
Dịch màng phổi thường là dịch thấm (75%) và chỉ có khoảng 25% các trường hợp là dịch tiết. Các xét nghiệm liên quan đến natriuretic peptide như là NT-proBNP giúp chẩn đoán hoặc loại trừ nguyên nhân suy tim ở những bệnh nhân tràn dịch màng phổi chưa rõ nguyên nhân. Tiêu chuẩn Light giúp phân biệt dịch màng phổi là dịch thấm hay dịch tiết.
Suy tim nên luôn được nghĩ tới trong bất kỳ chẩn đoán phân biệt tràn dịch màng phổi nào. Trong một nghiên cứu trên 2388 bệnh nhân được chẩn đoán nguyên nhân thông qua chọc dịch màng phổi trong vòng 15 năm qua, thì các nguyên nhân chiếm tỉ lệ như sau: ung thư (28.5%), viêm phổi (19.5%), suy tim (18%) và lao phổi (9%). Độ tuổi trung bình của bệnh nhân mắc tràn dịch màng phổi do suy tim cao hơn nhiều so với các bệnh nhân mắc tràn dịch màng phổi do các nguyên nhân khác (79 tuổi so với 64 tuổi). Thật vậy, nguyên nhân suy tim chiếm hơn 1 nửa số bệnh nhân trên 80 tuổi mắc tràn dịch màng phổi (Theo một khảo sát của một tác giả tên Forcel và các cộng sự).
2. Cơ chế gây ra tràn dịch màng phổi trong suy tim :
a. Suy tim trái :
Trong suy tim trái, việc tăng áp lực nhĩ trái và thất trái khiến máu ứ đọng và đi ngược lại các mao mạch phổi, gây tăng áp lực thủy tĩnh ở các mao mạch này àdịch đi vào mô kẽ của phổi à dịch sau đó đi từ mô kẽ và thấm qua lá thành của màng phổi theo gradient áp lực à dịch ứ đọng lại trong khoang màng phổi vượt quá khả năng hấp thu của hệ thống bạch huyết àtràn dịch màng phổi.
Quá trình hình thành dịch màng phổi này diễn tiến khá chậm, cần khoảng 1 tháng để có thể ứ đọng được khoảng 1 lít dịch màng phổi. Phần đông các chuyên gia cho rằng tràn dịch màng phổi liên quan đến suy tim trái thường gặp hơn là suy tim phải.
b. Suy tim phải :
Trong một nghiên cứu gần đây cho thấy, suy tim phải đơn độc là nguyên nhân của 19 trên tổng số 147 bệnh nhân (13%) mắc tràn dịch màng phổi do suy tim có kèm theo tăng áp phổi (vô căn hoặc gia đình). Gần 2/3 số bệnh nhân này là tràn dịch màng phổi lượng ít, trong đó tràn dịch màng phổi 2 bên là 11 bệnh nhân (58%), tràn dịch màng phổi trái là 3 bệnh nhân (16%) và tràn dịch màng phổi trái là 5 bệnh nhân (26%).
Nguyên nhân hình thành dịch màng phổi được cho là do dịch cổ trướng ở những bệnh nhân có xơ gan do suy tỉm phải, dịch cổ trướng thoát ra khỏi ổ bụng qua cơ hoành và đi vào khoang màng phổi à tràn dịch màng phổi.
Tài liệu tham khảo:
Pleural Effusions from Congestive Heart Failure - José M. Porcel, MD
