1. Siêu âm tim là gì?
Siêu âm tim sử dụng sóng siêu âm để tạo ra hình ảnh của tim, là một kỹ thuật không xâm lấn không sử dụng bức xạ và thường không gây ra tác dụng phụ. Trong siêu âm tim, bác sĩ có thể khảo sát và đánh giá các chi tiết như:
- Kích thước và độ dày vách của buồng tim.
- Hoạt động của van tim.
- Hướng máu chảy qua tim
- Vùng mô cơ tim bị tổn thương hoặc suy yếu
- Tràn dịch màng tim.
Siêu âm tim cũng có thể được sử dụng để kiểm tra sức khỏe tim định kì hoặc tái đánh giá với bệnh nhân sau cơn đau tim hoặc đột quỵ.
Ngoài ra, bác sĩ có thể sử dụng siêu âm tim để:
- Đánh giá hoạt động bơm máu của tim.
- Đánh giá thay đổi dòng điện trong tim (ECG).
- Chẩn đoán bệnh tim như xơ cơ tim, hở van tim, tắc nghẽn hay giãn buồng tim.
- Xác định vị trí huyết khối hoặc khối u.
- Đánh giá áp lực trong tim để chẩn đoán tình trạng tăng áp động mạch phổi.
- Xác định bất thường tim bẩm sinh ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ.
- Theo dõi mức độ đáp ứng của tim đối với các phương pháp điều trị tim khác nhau như thuốc điều trị suy tim, van nhân tạo và máy tạo nhịp.
Bác sĩ sẽ yêu cầu siêu âm tim nếu nghi ngờ rằng có vấn đề về tim. Các dấu hiệu và triệu chứng có thể chỉ ra bệnh tim bao gồm:
- Nhịp tim không đều
- Khó thở
- Huyết áp bất thường.
- Phù chân
- Kết quả ECG bất thường
- Tiếng thổi ở tim (khi khám bằng ống nghe).
2. Các loại siêu âm tim
Có thể sử dụng các kỹ thuật siêu âm tim khác nhau, một số phương pháp phổ biến bao gồm:
2.1 Siêu âm tim qua thành ngực
Siêu âm tim qua thành ngực là kỹ thuật siêu âm tim phổ biến nhất. Đầu dò siêu âm được đặt ở bên ngoài ngực gần tim. Việc bôi gel lên ngực giúp sóng âm truyền đi tốt hơn.
2.2 Siêu âm tim qua thực quản
Siêu âm tim qua thực quản sử dụng đầu dò mỏng hơn gắn vào đầu của ống nội soi. Ống này sẽ được đưa vào thực quản giúp bác sĩ khảo sát tốt hơn các chi tiết của tim từ phía sau.
Phương pháp siêu âm tim này cung cấp hình ảnh chi tiết hơn về tim so với siêu âm tim truyền thống do cung cấp hình ảnh chi tiết và rõ nét hơn.
2.3 Siêu âm Doppler
Siêu âm Doppler để kiểm tra lưu lượng máu, đo áp lực động mạch phổi. Ngoài ra, bác sĩ có thể sử dụng siêu âm doppler màu để lập bản đồ hướng và tốc độ của dòng máu trong tim. Thông thường máu chảy về phía đầu dò xuất hiện màu đỏ, máu chảy ra có màu xanh.
Kết quả của siêu âm Doppler có thể kiểm tra, phát hiện một số bệnh tim, mạch máu và đánh giá cung lượng tim.
2.4 Siêu âm tim ba chiều
Siêu âm tim ba chiều (3D) tạo ra hình ảnh chi tiết của tim. Hình ảnh thu được giúp:
- Đánh giá chức năng van tim ở những người bị suy tim
- Chẩn đoán các vấn đề về tim ở trẻ sơ sinh và trẻ em
- Kiểm tra các cấu trúc trước phẫu thuật thay thế van tim hoặc phẫu thuật can thiệp
- Đánh giá chức năng của tim trong 3D.
- Tái dựng các hình ảnh cấu trúc phức hợp trong tim
2.5 Siêu âm tim gắng sức
Kiểm tra gắng sức bao gồm tập thể dục (thường là đi bộ hoặc chạy bộ trên máy). Trong quá trình kiểm tra, bác sĩ sẽ theo dõi nhịp tim, huyết áp và hoạt động xung điện của tim. Siêu âm tim siêu âm trước và sau khi tập thể dục. Phương pháp này giúp chẩn đoán:
- Bệnh thiếu máu cục bộ cơ tim
- Bệnh tim mạch vành
- Suy tim
- Các vấn đề ảnh hưởng đến van tim
2.6 Siêu âm tim thai
Các bác sĩ có thể sử dụng siêu âm thai nhi để xem hoạt động của tim thai. Kỹ thuật này thường diễn ra vào khoảng tuần thai thứ 18-22.
3. Chuẩn bị trước khi tiến hành siêu âm tim.
Trong trường hợp siêu âm tim từ bên ngoài cơ thể thì không cần phải chuẩn bị đặc biệt.
Đối với những người siêu âm tim qua thực quản, bác sĩ sẽ yêu cầu không ăn hoặc uống bất cứ thứ gì ngoài nước lọc trong ít nhất 4 giờ trước khi tiến hành khảo sát. Bệnh nhân có thể trở lại hoạt động bình thường đối với siêu âm tim qua thành ngực. Những người tiến hành siêu âm tim qua thực quản có thể cần phải ở lại bệnh viện hoặc phòng nhằm theo dõi sức khỏe trong vài giờ sau khi hoàn tất thủ thuật. Những người có sử dụng thuốc an thần trước khi siêu âm không nên lái xe trong vài giờ sau đó.
4. Giải thích kết quả
Bác sĩ sẽ dựa vào những hình ảnh khảo sát được và đánh giá các vấn đề như:
- Lượng mô cơ tim bị hoại tử.
- Thành tâm thất dày hoặc mỏng
- Kích thước buồng tim bất thường
- Van tim hoạt động kém
- Cường độ bơm máu (phân suất tống máu) giảm
- Khối trong tim, như cục máu đông hoặc khối u
5. Siêu âm tim và điện tâm đồ (ECG)
Nhiều người hay nhầm lẫn siêu âm tim với nghiệm pháp thăm dò chức năng khác là ECG – giúp đo xung điện hoặc sóng truyền qua mô cơ tim.
Dẫn truyền các xung điện trong tim làm cho các mô cơ tim co bóp và thư giãn, tạo ra nhịp tim đều đặn.
Thực hiện đo điện tâm đồ bằng cách đặt các điện cực lên vùng da ở ngực, cánh tay hoặc chân. Các điện cực này ghi lại hoạt động điện và gửi thông tin đến một máy tính chuyển đổi nó thành biểu đồ. Bác sĩ sẽ dựa vào biểu đồ này để phát hiện các thay đổi về nhịp tim, triệu chứng loạn cơ tim hay cơ tim bị tổn thương…
(Kết quả đo điện tâm đồ - ECG)
6. Phản ứng phụ sau khi siêu âm tim?
Siêu âm tim có nguy cơ tác dụng phụ rất thấp. Siêu âm tim qua thực quản có thể kích thích phản xạ nuốt trong quá trình thực hiện. Điều này có thể khiến bệnh nhân có cảm giác đau họng sau khi kết thúc cuộc siêu âm. Các biến chứng nghiêm trọng khác có thể xảy ra như tổn thương ở cổ họng, dây thanh âm hoặc thực quản thường rất hiếm.
Việc sử dụng thuốc gây mê toàn thân, thuốc an thần và thuốc tương phản trong quá trình thực hiện có thể gây một số phản ứng dị ứng.
Thuốc tương phản có thể gây ra các tác dụng phụ:
- Đau đầu
- Buồn nôn
- Bồn chồn, lo lắng
- Vấn đề về thị lực hoặc thính giác
Một số người có thể xuất hiện các vấn đề về huyết áp hoặc giảm việc cung cấp oxy cho tim trong quá trình kiểm tra tim gắng sức. Vì vậy, siêu âm tim gắng sức cần được thực hiện ở các cơ sở y tế được trang bị đầy đủ các thiết bị, nhân sự cấp cứu trong trường hợp bệnh nhân gặp phải bất kỳ biến chứng nào trong quá trình thực hiện siêu âm.
Trong quá trình sử dụng thuốc an thần, gây mê để tiến hành thủ thuật, nhằm phòng ngừa trường hợp thức ăn từ dạ dày lọt vào đường thở khi bệnh nhân nôn ói, bác sĩ sẽ yêu cầu bệnh nhân nhịn ăn trong một khoảng thời gian trước khi tiến hành siêu âm tim qua thực quản.
7. Tóm lược
Sử dụng siêu âm tim để chẩn đoán các vấn đề liên quan đến tim, đồng thời đánh giá cung lượng tim. Bác sĩ cũng có thể sử dụng siêu âm tim để tìm kiếm các dấu hiệu của bệnh tim như cơ tim yếu, huyết khối bên trong tim hoặc van tim hoạt động kém.
Siêu âm tim thường được chỉ định nếu có triệu chứng của bệnh tim, chẳng hạn như:
- Khó thở
- Phù chân
- Tiếng thổi tim
- Nhịp tim không đều
- Huyết áp bất thường
Nhìn chung, nguy cơ biến chứng hoặc tác dụng phụ của siêu âm tim không đáng kể. Tuy nhiên, một số người có thể cảm thấy một số khó chịu hay có các phản ứng dị ứng với chất tương phản hoặc thuốc gây mê.
Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh
