Phần lớn các loại dầu ăn được bày bán trên thị trường đều là dầu ăn công nghiệp. Ngành công nghiệp dầu ăn đã phát triển từ những năm 1900 của thế kỷ trước, đem lại lợi nhuận khổng lồ cho nhà sản xuất. Dầu ăn công nghiệp dần thay thế những loại dầu mỡ truyền thống, trở thành thứ hàng hóa thiết yếu của mỗi gia đình vì nhiều người tin rằng dầu ăn tốt cho sức khỏe. Nhưng liệu rằng việc sử dụng dầu ăn có hoàn toàn tốt như chúng ta nghĩ không, trong khi con số những người bị bệnh mạn tính liên quan đến dinh dưỡng vẫn ngày càng tăng lên?
Đã có một thời người ta tin rằng dầu ăn tốt cho sức khỏe hơn mỡ, dầu ăn công nghiệp đặc biệt là những loại dầu từ những loại hạt như dầu đậu nành, dầu hạt cải và dầu ngô tốt cho trái tim, trí não và cả cơ thể con người. Nhưng sự thực thì có rất nhiều công trình nghiên cứu đã chỉ ra rằng nhứng loại dầu ăn này hoàn toàn không tốt cho sức khỏe. Hãy tìm hiểu về lịch sử của ngành công nghiệp dầu ăn, những tác dụng không tốt của chúng đến ức khỏe và tìm hiểu xem loại chất béo nào bạn nên sử dụng để thay thế cho dầu công nghiệp
Dầu ăn công nghiệp từ các loại hạt
Trên thực tế, dầu ăn công nghiệp - loại dầu được tinh chế chiết xuất từ đậu nành, ngô, hạt cải, hạt bông, hạt hoa nghệ tây xuất hiện trong chế độ ăn hàng ngày của người Mỹ từ những năm 1900. Tuy nhiên, những năm sau này, dầu ăn công nghiệp không chỉ xuất hiện trong chế độ độ ăn điển hình của người Mỹ mà nó đã trở thành một phần không thể thay thế trong chế độ ăn của phương tây và rồi là cả thế giới. Đúng là một câu chuyện vi diệu!
Chúng ta hãy quay trở về những năm 1870 ở thành phố Cincinnati – Mỹ, nơi mà có hai thanh niên quyết định bắt tay vào công việc kinh doanh xà phòng. Trước đó, xà phòng được làm chủ yếu từ mỡ lợn. Hai thanh niên đó đã sáng chế ra một loại xà phòng mới làm từ dầu thực vật. Xung quanh quãng thời gian đó, dầu được phát minh ở Pennsylvania, nhanh chóng thay thế cho dầu hạt bông dùng để thắp sáng. Dầu hạt bông được coi là một chất thải độc hại cho đến khi doanh nghiệp của hai thanh niên trên đã tuyên bố rằng chúng rất hữu ích trong việc sản xuất xà phòng. Nhưng với sự nhạy bén trong kinh doanh, hai người đó nghĩ rằng loại dầu này có thể biến đổi hóa học thông qua quá trình hydro hóa để biến thành dạng mỡ đặc có thể nấu ăn được giống như mỡ lợn. Đó là lý do tại sao dầu ăn từ một loại chất thải độc hại lại trở thành một phần không thể thiếu trong chế độ ăn của người Mỹ, khi được giới thiệu vào đầu những năm 1900.
Rất nhanh sau đó, những loại dầu thực vật khác được ra đời. Dầu đậu nành được bày bán ở Mỹ từ những năm 1930 và đến năm 1950 trở thành loại dầu ăn phổ biến nhất ở quốc gia này. Dầu hạt cải, dầu ngô và dậu hạt hoa nghệ tây cũng được ra mắt sau đó một khoảng thời gian ngắn. Với giá thành rẻ, kết hợp với những chiến dịch quảng cáo hoàn hảo, dầu ăn công nghiệp không chỉ xuất hiện ở bếp của người Mỹ mà còn xuất hiện ở bếp của cả thế giới.
.png)
Dầu ăn công nghiệp từ hạt được tạo ra như thế nào?
Dầu được chiết xuất từ đậu nành, hạt ngô, hạt bông, hạt hoa nghệ tây và hạt cải được lọc, nhào trộn và khử mùi trước khi chúng được con người sử dụng.
Đầu tiên hạt sẽ được thu hoạch từ các loại cây, sau đó được làm nóng ở nhiệt độ rất cao. Đó chính là lúc sản sinh là những acid béo không bão hòa có trong hạt được oxi hóa, tạo ra những sản phẩm phẩm phụ có ảnh hưởng không tốt cho cả con người và động vật. Hạt sẽ được chế biến với dung môi gốc dầu, như hexan, để làm tăng lượng dầu được chiết ra từ hạt. Tiếp theo, nhà sản xuất dầu ăn công nghiệp sẽ sử dụng hóa chất để khử bớt mùi của dầu, khiến cho chung dễ ngửi hơn hay gần như là không có mùi gì. Quá trình khử mùi sẽ sản sinh ra chất béo dạng trans - một loại chất béo nổi tiếng là không tốt cho sức khỏe. Cuối cùng, thêm thật nhiều loại hóa chất vào để có màu như những gì chúng ta vẫn nhìn thấy.
Tóm lại, quá trình chế biến dầu công nghiệp đã tạo ra những loại dầu đậm đặc năng lượng từ những hóa chất tồn đọng, chất béo dạng trans, và các/ sản phẩm phụ bị oxi hóa.
Lý do khiến cho dầu hạt công nghiệp lại không tốt cho sức khỏe của bạn
- Tiêu thụ dầu công nghiệp làm mất cân bằng omega 3 - omega 6 gây ra những hậu quả khôn lường cho sức khỏe.
- Dầu hạt công nghiệp chứa những chất không ổn định và dễ bị oxi hóa
- Chứa nhiều chất bảo quản không tốt cho sức khỏe
- Sử dụng từ nguyên liệu biến đổi gen
- Dầu công nghiệp nếu đun nóng nhiều lần ở nhiệt độ cao thậm chí còn gây ra nhiều sản phẩm phụ độc hại hơn nữa.
Rất nhiều công trình nghiên cứu đã chỉ ra rằng nhứng loại dầu ăn này hoàn toàn không tốt cho sức khỏe. Hãy tìm hiểu về lịch sử của ngành công nghiệp dầu ăn, những tác dụng không tốt của chúng đến ức khỏe và tìm hiểu xem loại chất béo nào bạn nên sử dụng để thay thế cho dầu công nghiệp.
Sử dụng dầu ăn không hợp lý sẽ gây ra nhiều vấn đề sức khỏe:
Hen
Ăn nhiều dầu công nghiệp làm tăng nguy cơ bị hen. Một lượng lớn chất béo omega 6 sẽ làm tăng các chất tiền viêm dẫn đến làm nặng thêm tình trạng viêm của cơ thể.
Bệnh tự miễn
Dầu ăn công nghiệp làm gia tăng tính tự miễn thông qua việc tăng tỷ lệ omega 6/omega3 và tăng quá trình oxi hóa của cơ thể cũng như gây ra viêm mạn tính
Bệnh tâm thần
Những loại dầu ăn công nghiệp không tốt cho não bộ. Cũng thông qua việc làm gia tăng tỷ số omega 6/omega 3, dầu ăn công nghiệp gây ra trầm cảm, lo âu, suy giảm nhận thức và mất trí nhớ. Tiêu thụ dầu hạt cải có liên quan đến việc suy giảm trí nhớ và suy giảm khả năng học hỏi trong bệnh Alzheimer. Chất béo dạng trans sản phẩm cuối cùng của quá trình sản xuất dầu công nghiệp cũng có liên quan đến nguy cơ suy giảm trí nhớ.
Tiểu đường và béo phì
Liệu dầu ăn công nghiệp có khiến chúng ta mắc tiểu đường và béo phì? Nghiên cứu trên chuột đã chỉ ra tiêu thụ nhiều acid linoleic một acid béo cơ bản có trong dầu công nghiệp, làm thay đổi sự dẫn truyền tín hiệu thần kinh, tăng tiêu thụ thực phẩm và mỡ. Ở chuột, tiêu thụ nhiều dầu đậu nành dẫn đến béo phì, kháng insulin, tiểu đường và gan nhiễm mỡ. Nhưng nghiên cứu trên động vật cũng gợi ý rằng dầu hạt cải có thể là nguyên nhân gây ra kháng insulin.
Những nghiên cứu trên người cũng chỉ ra tác động của dầu công nghiệp trên bệnh tiểu đường và béo phì đặc biệt là ở trẻ em.
Bệnh tim
Trái ngược với quảng cáo, những acid béo được oxi hóa đóng vai trò then chốt trong việc phát triển các bệnh tim mạch. Người ta đã tìm thấy mối liên quan của việc acid linoleic có trong dầu công nghiệp với bệnh tim mạch. Giả thuyết của mối liên quan này như sau: chế độ ăn có acid linoleic từ dầu ăn công nghiệp sẽ hợp nhất với lipoprotein trong máu. Sự bất ổn của aicd linoleic làm tăng nguy cơ của quá trình oxi hóa lipoprotein. Lipoprotein bị oxi hóa sẽ không có khả năng nhận diện với những thụ thể chuyên biệt trong cơ thể và thay vào đó là họa hóa các đại thực bào, tạo thành các mảng xơ hóa và dẫn đến bệnh tim mạch.
Dầu công nghiệp còn gây ra bệnh tim mạch thông qua việc tăng tỷ số omega 6-omega 3. Tỷ số tăng lên gây ra nhiều yếu tố nguy cơ với bệnh tim mạch vì quá nhiều omega 6 làm tăng các chất tiền viêm và tiền cũng gây ảnh hưởng dến hệ thống tim mach.
Ngoài ra việc tiêu thụ nhiều dầu công nghiệp cũng gây ra bệnh viêm ruột, ảnh hưởng đến khả năng sinh sản, thoái hóa điểm vàng, viêm khớp. Tất cả đều do gia tăng lượng omega 6 trong cơ thể.
Khi nghĩ đến omega 6, chất lượng mới là vấn đề? Thực tế chỉ có omega 6 trong dầu công nghiệp mới ảnh hưởng đến sức khỏe còn loại omega 6 có trong thực phẩm tự nhiên thì lại rất tốt. Omega 6 trong thực phẩm không bị oxi hóa không tiếp xúc với nhiều hóa chất và trải qua quá trình công nghiệp hóa nên chúng mới có lợi cho sức khỏe. Omega 6 có nhiều trong các loại hạt chứa dầu, gia cầm và quả bơ.
Vậy thì làm thế nào thay thế dầu công nghiệp đây?
- Đầu tiên bạn phải có khái niệm gạt bỏ hết các loại dầu mình thường ăn như dầu hạt cải, dầu hạt ngô, dầu đậu nành, dầu hạt hướng dương, dầu lạc và nhiều loại khác đi.
- Tiếp theo ngừng ăn các thực phẩm chế biến sẵn vì chúng đều được chế biến từ dầu ăn công nghiệp. Các quán ăn cũng hay sử dụng dầu công nghiệp chiên đi chiên lại nhiều lần.
- Tiếp nữa là tránh ăn các thực phẩm động vật được nuôi công nghiệp.
Một số lại chất béo nên dùng để nấu
Dầu ôliu
Dầu ôliu là một loại dầu đã có mặt trong chế độ ăn của con người hàng nghìn năm nay. Chúng giàu chất chống oxi hóa là vitamin E và các poly phenol với rất nhiều lợi ích cho sức khỏe trong đó có cả việc bảo vệ hệ thống tim mạch và chống lại bệnh tiểu đường. Một thìa cà phê dầu ôliu có chứa 1,9g chất béo bão hòa; 9,8g chất béo không bão hòa đơn và 1,4g chất béo không bão hòa đa.
Dầu dừa
Dầu dừa là một siêu thực phẩm với rất nhiều lợi ích cho sức khỏe. Chúng chứa triglyceride chuỗi trung bình như lauric acid, acid béo, là những chất sẵn sàng cũng cấp năng lượng cho cơ thể, chống sự phát triển của nấm, vi khuẩn và virus. Dầu dừa có chứa 90% là chất béo bão hòa rất bền với nhiệt.
Bơ động vật
Nếu bạn dung nạp tốt các chế phẩm của sữa, bơ động vật thì đó là một sự lựa chọn tuyệt vời đặc biệt là những chế phẩm từ động vật ăn cỏ. Bơ của chúng có chứa những acid linoleic liên kết, là chất béo chống ung thư và thúc đẩy chuyển hóa. Một thìa bơ động vật có chứa 7,2g chất béo bão hòa, 2,9 g chất béo không bão hòa đơn, và 0.4g chất béo không bão hòa đa.
Mỡ động vật
Có thể bạn ngạc nhiên, vì từ lâu lắm rồi bạn không còn sử dụng mỡ nữa vì chúng được coi là quá béo. Loại mỡ phổ biến là mỡ lợn, mỡ gà đều có thể sử dụng để chế biến nấu nướng tốt.
Cuối cùng, để đảm bảo việc nạp được các chất béo bão hòa lành mạnh trong chế độ ăn của bạn thì hãy chịu khó bổ sung các loại hạt, bơ, dừa, cá béo hoang dã, thịt động vật ăn cỏ là những nguồn chất béo tuyệt vời cho cơ thể bạn. Note lại cho bạn nhớ: hãy chọn chất béo động vật để nấu ăn, và dùng chất béo thực vật để trộn dầu.
Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh
