Sụt cân và HIV

HIV và tình trạng sụt cân

Tình trạng sụt cân khi nhiễm HIV, đôi khi còn được gọi là hội chứng suy kiệt do HIV là tình trạng giảm nhiều hơn 10% trọng lượng cơ thể, đi kèm với tình trạng tiêu chảy hoặc suy nhược, sốt kéo dài hơn 30 ngày. Tình trạng này thường gặp ở người bệnh nhiễm HIV giai đoạn nặng. Khối lượng cơ nạc thường sẽ bị mất đi, nhưng đôi khi người bệnh cũng có thể bị mất đi lượng mỡ cơ thể

Mặc dù các biện pháp điều trị kháng virus (ART) có thể giúp làm giảm tỷ lệ bị sụt cân, nhưng thống kê năm 2016 gợi ý rằng có từ 14-38% số người nhiễm HIV sẽ trải qua tình trạng sụt cân này. Cân nặng giảm càng nhiều, nguy cơ tử vong sẽ càng tăng lên. Nguy cơ tử vong sẽ tăng 11% nếu cân nặng đợt khám sau giảm 1% so với lần khám trước.

Tại sao người nhiễm HIV lại sụt cân?

Sụt cân trong bệnh HIV do rất nhiều yếu tố gây ra:

Các bệnh nhiễm trùng cơ hội

Các bệnh nhiễm trùng cơ hội có thể xảy ra do hệ miễn dịch bị suy yếu vì nhiễm HIV, từ đó dẫn đến tình trạng sụt cân. Sụt cân do HIV có thể liên quan các nhiễm trùng cơ hội do :

Nhiễm Mycobacterium avium phức hợp
Nhiễm cytomegalovirus
Viêm phổi do Pneumocytis
Bệnh lao

Thay đổi chế độ dinh dưỡng

Đau và khó nhai, khó nuốt do các vết loét trong miệng cùng với cảm giác nhanh no do các vấn đề về hệ tiêu hoá có thể làm hạn chế lượng thực phẩm mà người bệnh ăn vào. Các bệnh về thần kinh, ví dụ như viêm não do cryptococal có thể ảnh hưởng đến lượng thực phẩm nạp vào hoặc nhận thức về việc đói và khả năng ăn.

Các vấn đề về an ninh lương thực hoặc không thể tiếp cận được với nguồn thực phẩm do các yếu tố về tâm lý, tài chính cũng có thể dẫn đến tình trạng sụt cân do nhiễm HIV.

Thay đổi quá trình chuyển hoá và nội tiết

Nhiễm HIV có thể làm tăng mức năng lượng tiêu hao lúc nghỉ. Giảm năng lượng nạp vào cũng là một trong số những yếu tố chính gây sụt cân. Thay đổi hormone cũng có thể ảnh hưởng đến quá trình trao đổi chất và việc nhiễm HIV có thể thay đổi lượng hormone có liên quan đến việc duy trì cân nặng, phát triển và sửa chữa các cơ.

Những người mắc phải tình trạng thiểu năng sinh dục cũng có thể sẽ nhạy cảm ơn với việc giảm cân. Thiểu năng sinh dục là khi các tuyến sinh dục tạo ra rất ít hoặc thậm chí là không tạo ra các hormone sinh dục, ví dụ như testosterone. Lượng testosterone thấp có thể làm chậm quá trình tổng hợp protein hoặc làm chậm quá trình tạo ra protein trong cơ thể, từ đó làm giảm khối cơ nạc. Tăng lượng cytokine hoặc các tế bào protein cũng có thể gây viêm như một cách để kích hoạt hệ thống miễn dịch. Cơ thể sẽ đáp ứng lại bằng cách tạo ra chất béo và đường, giảm tạo protein dẫn đến giảm khối cơ nạc.

Phản ứng phụ của thuốc

Một số loại thuốc, ví dụ như ART dùng để điều trị HIV có thể gây giảm cảm giác ngon miệng hoặc gây buồn nôn và nôn mửa. Các loại tương tác thuốc có thể làm tăng lượng thuốc trong máu, từ đó có thể làm nặng thêm các vấn đề này.

Loạn dưỡng mỡ

Một số loại thuốc điều trị HIV có thể gây loạn dưỡng mỡ hoặc gây rối loạn chuyển hoá chất béo từ vùng này sang vùng khác của cơ thể. Loạn dưỡng mỡ có thể gây giảm mỡ ở các khu vực như mặt, cánh tay, mông và chân nhưng lại gây tăng tích mỡ ở bụng, ngực, vai và sau cổ.

Các vấn đề sức khoẻ tâm thần

Những người nhiễm HIV cũng có thể gặp phải các vấn đề về tâm trạng, lo âu hoặc nhận thức, ví dụ như:

Trầm cảm
Mất trí liên quan đến HIV
Rối loạn sử dụng chất

Căng thẳng trong cuộc sống cũng như trong việc điều trị HIV cũng có thể ảnh hưởng đến các vấn đề về sức khoẻ tinh thần. HIV và các vấn đề sức khoẻ liên quan có thể làm thay đổi cách não bộ và hệ thần kinh hoạt động.

Một số loại thuốc dùng trong quá tình điều trị HIV có thể có các phản ứng phụ ảnh hưởng đến việc suy nghĩ và cư xử của người bệnh, dẫn đến việc họ có thể ăn ít hơn hoặc nhiều hơn.

Có khi nào việc sụt cân khi nhiễm HIV là điều bình thường không?

Sử dụng ART được chứng minh là có liên quan đến việc tăng cân và liên quan đến các ca bệnh thừa cân béo phì ở người nhiễm HIV. Những người bị thừa cân và béo phì thường có tỷ lệ BMI/mỡ nội tạng cao. So sánh với dân số nói chung, tỷ lệ này cao cùng với việc nhiễm HIV có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch, tiểu đường type 2 và một số loại ung thư. Nghiên cứu năm 2016 chỉ ra rằng tăng khoảng 2kg ở người nhiễm HIV sẽ làm tăng 14% nguy cơ mắc tiểu đường, trong khi tỷ lệ này chỉ là 8% ở người bình thường.

Với những người bị thừa cân béo phì và nhiễm HIV, việc giảm cân có thể giúp cải thiện tình trạng sức khoẻ nói chung và giảm nguy cơ mắc phải một số vấn đề về sức khoẻ.

Dự phòng sụt cân khi bị HIV

Thay đổi lối sống và tự chăm sóc bản phân sẽ giúp duy trì cân nặng mong muốn. Những biện pháp này bao gồm

Có chế độ dinh dưỡng cân bằng, bao gồm cân bằng cả về năng lượng và các chất dinh dưỡng, ví dụ như protein để giúp xây dựng các khối cơ
Thường xuyên luyện tập thể thao để làm khoẻ và tăng cường các khối cơ
Tìm kiếm sự hỗ trợ từ các chuyên gia tâm lý với các vấn đề về sức khoẻ tâm thần
Quản lý và kiểm soát căng thẳng

Điều trị sụt cân khi nhiễm HIV

Điều trị sụt cân khi nhiễm HIV bao gồm:

Sử dụng ART để làm giảm nguy cơ mắc các bệnh nhiễm trùng cơ hội, bao gồm cả các bệnh liên quan đến đường tiêu hoá
Sử dụng các thuốc kích thích ngon miệng để làm giảm cảm giác chán ăn và giúp tăng cân
Sử dụng các chất tăng trưởng ở người để làm tăng cân và tăng khối cơ
Sử dụng các chất đồng hoá như testosterone để giúp xây dựng khối cơ
Sử dụng các thuốc chống buồn nôn để kiểm soát cảm giác buồn nôn và nôn mửa
Sử dụng các thuốc chống viêm để làm giảm sản xuất cytokine