1. Thuốc tránh thai đường uống và cơ chế tác dụng :
Thuốc tránh thai đường uống (OCs: oral contraceptives hay birth-control pills) được sử dụng để ngăn cản có thai. Estrogen và progestin là 2 hormon của nữ giới. Sự kết hợp 2 hormon này có thể ngăn chặn rụng trứng, thay đổi lớp nội mạc tử cung để tránh có thai, phát triển và thay đổi lớp nhầy tử cung để ngăn chặn tinh trùng đến gặp trứng. OCs là phương pháp tránh thai rất có hiệu quả, nhưng chúng không ngăn chặn được các bệnh lây truyền qua đường tình dục cũng như virus HIV.
2. Liên quan giữa thuốc tránh thai đường uống và nguy cơ tăng đông :
Kể từ khi được giới thiệu vào năm 1960, thuốc tránh thai đường uống kết hợp chứa ethinyl estradiol và progestin liên quan đến tăng nguy cơ huyết khối tĩnh mạch. Phụ nữ sử dụng OCs tăng nguy cơ huyết khối tĩnh mạch 2 đến 6 lần so với phụ nữ bình thường, nguy cơ này xảy ra cao nhất trong 6 tháng đầu dùng thuốc và trở về bình thường sau khi ngưng thuốc. Nguy cơ này thay đổi theo liều của ethinylestradiol và loại progestin.
Các nghiên cứu dịch tễ học sau đó đã tìm thấy mối liên quan giữa OCs và thay đổi nồng độ các yếu tố đông máu, thay đổi tiểu cầu và hiện tượng huyết khối, đặc biệt là ở những phụ nữ tăng đông di truyền (như thiếu antithrombin, thiếu protein C, thiếu protein S, yếu tố V Leiden và đột biến prothrombin-G2021A), phụ nữ hút thuốc lá, đái tháo đường... Nhiều nghiên cứu cho thấy ở những bệnh nhân có yếu tố V Leiden và đột biến prothrombin-G2021A có tần suất huyết khối cao hơn (5% và 2%) so với bệnh nhân thiếu antithrombin, protein C và protein S (khoảng 0.1%).
3. Cơ chế tăng đông của thuốc tránh thai đường uống :
Sự thay đổi nồng độ của các yếu tố tiền đông máu, kháng đông cũng như các yếu tố tiêu sợi huyết trong huyết thanh được báo cáo khi tìm hiểu về huyết khối tĩnh mạch liên quan OCs.
OCs gia tăng trạng thái tăng đông do tăng có ý nghĩa nồng độ fibrinogen, yếu tố XII, các yếu tố phụ thuộc vitamin K (đặc biệt là yếu tố VII và X), tiểu cầu cũng tăng ngưng kết; chất ức chế đông máu antithrombin III thường giảm, từ đó có thể dẫn đến các đợt huyết khối.
Một số nghiên cứu chứng minh sự đề kháng đến ức chế protein C hoạt hóa khi sử dụng OCs, và cơ chế vẫn chưa rõ, nhưng có lẽ liên quan đến giảm chất ức chế qua con đường yếu tố mô (TFPI: tissue factor pathway inhibitor) và protein S tự do khi sử dụng OCs.
--> Tóm lại, sử dụng thuốc tránh thai kết hợp đường uống có liên quan đến nguy cơ tăng đông, đặc biệt là ở phụ nữ có các yếu tố nguy cơ như tăng đông di truyền, tiền sử huyết khối, …Vì vậy, cần cân nhắc hiệu quả, an toàn, thuận lợi và bất lợi trên từng cá thể để lựa chọn phương pháp tránh thai phù hợp.
