Ivermectin thuộc thuốc chống giun sán đường uống được dùng trong điều trị giun chỉ Onchocerca, giun lươn ở ruột do Strongyloides stercoralis, và ấu trùng trên da. Bài này tổng hợp các dữ liệu nghiên cứu và khuyến cáo liên quan ivermectin trong điều trị COVID-19.¹

1. Các nghiên cứu liên quan IVERMECTIN trong điều trị COVID-19

Dữ liệu in vitro và trên động vật

Ivermectin có hoạt tính in vitro chống lại RNA virus bao gồm SARS-CoV-2.² Cơ chế đề xuất là gắn vào importin α/β1 heterodimer, một protein vận chuyển, ngăn chặn các protein của virus xâm nhập vào nhân tế bào.³Tuy nhiên, các nghiên cứu dược động học và dược lực học cho thấy rằng để đạt được nồng độ cần thiết trong huyết tương để cho hiệu quả kháng virus in vitro sẽ phải sử dụng liều cao hơn gấp 100 lần so với liều được phép sử dụng ở người. Mặc dù ivermectin có tích lũy trong mô phổi, nồng độ dự đoán trong huyết tương và trong mô phổi thấp hơn nhiều so với mức 2 µM - nồng độ ức chế 50% đối tượng thử (IC₅₀) để chống SARS-CoV-2 in vitro. Tiêm dưới da ivermectin 400 µg/kg không có hiệu quả trên tải lượng virus SARS-CoV-2 ở chuột, tuy nhiên, có sự giảm tình trạng mất khứu giác và giảm tỉ lệ interleukin (IL)-6:IL-10 trong mô phổi.⁴

Nghiên cứu lâm sàng trên người ⁴

Bất chấp những lo ngại này, ivermectin đã và đang được đánh giá trong một số nghiên cứu quan sát, ngẫu nhiên trên cỡ mẫu nhỏ cho bệnh nhân COVID-19. Kết quả của một số nghiên cứu lâm sàng cho thấy không có lợi ích hoặc tiến triển bệnh nặng hơn. Trong khi một vài nghiên cứu khác báo cáo thời gian điều trị các triệu chứng bệnh ngắn hơn, làm giảm marker viêm nhiều hơn, thời gian thanh thải virus ngắn hơn, hoặc giảm tỉ lệ tử vong ở nhóm bệnh nhân đang dùng ivermectin so với nhóm bệnh nhân dùng thuốc so sánh/giả dược.

Tuy nhiên, hầu hết các nhiên cứu này đều không đầy đủ thông tin và có những hãn chế đáng kể về phương pháp nghiên cứu, do đó khó loại trừ các nguyên nhân gây sai lệch. Những hạn chế bao gồm:

Cỡ mẫu nhỏ.
Sử dụng các liều lượng, chế độ liều khác nhau.
Một số nghiên cứu là nghiên cứu đối chứng ngẫu nhiên, nhãn mở.
Bệnh nhân dùng nhiều thuốc đồng thời (ví dụ: doxycycline, hydroxychloroquine, azithromycin, kẽm, corticosteroids) ngoài ivermectin và thuốc so sánh. Điều này có thể gây nhầm lẫn cho việc đánh giá hiệu quả, độ an toàn của ivermectin.
Không rõ ràng trong việc mô tả mức độ nặng của COVID-19 ở những người tham gia nghiên cứu.
Các thước đo kết quả nghiên cứu không phải lúc nào cũng được xác định rõ.

2. Khuyến cáo của một số hiệp hội và tổ chức trên thế giới về ivermectin trong điều trị COVID-19

Bảng 1. Khuyến cáo về IVERMECTIN trong điều trị COVID-19

3. Thông tin về IVERMECTIN trong Dược thư quốc gia Việt Nam¹

Ivermectin thuộc loại thuốc chống giun sán đường uống được dùng trong điều trị bệnh giun chỉ Onchocerca, bệnh giun lươn ở ruột do Strongyloides stercoralis, và ấu trùng trên da.

LIỀU LƯỢNG

Người lớn, trẻ em ≥ 15 kg và > 5 tuổi:

Bệnh giun chỉ Onchocerca: Dùng một liều duy nhất 0,15 mg/kg. Liều cao hơn sẽ làm tăng phản ứng có hại, mà không tăng hiệu quả điều trị. Cần phải tái điều trị với liều như trên cách 3 - 12 tháng đến khi không còn triệu chứng.
Bệnh giun lươn ở ruột do Strongyloides stercoralis: Nhà sản xuất khuyến cáo dùng một liều duy nhất 0,2 mg/kg, tiến hành theo dõi xét nghiệm phân. Liều dùng khác: 0,2 mg/kg/ngày, trong 2 ngày.
Nhiễm giun đũa do Ascaris lumbricoides: Dùng một liều duy nhất 0,15 - 0,2 mg/kg.
Ấu trùng di chuyển trên da do Ancylostoma braziliense: 0,2 mg/kg/ ngày, trong 1 - 2 ngày.
Nhiễm giun chỉ do Mansonella ozzardi: Dùng liều duy nhất 0,2 mg/kg.
Nhiễm giun chỉ do Mansonella streptocerca: Dùng liều duy nhất 0,15 mg/kg.
Nhiễm giun chỉ do Wucheria bancrofti: Dùng liều duy nhất 0,15 mg/kg kết hợp với albendazol.

ĐỐI TƯỢNG ĐẶC BIỆT

Thời kỳ mang thai

Tác dụng gây quái thai đã được theo dõi trên động vật nghiên cứu. Do chưa có nghiên cứu được kiểm soát trên người mang thai, vì vậy ivermectin không khuyến cáo dùng cho phụ nữ có thai.

Thời kỳ cho con bú

Ivermectin tiết vào sữa mẹ với nồng độ thấp (dưới 2% lượng thuốc đã dùng). An toàn với trẻ sơ sinh chưa được xác định, do đó chỉ dùng thuốc này cho người mẹ khi thấy lợi ích cho mẹ vượt trội nguy cơ cho con. Không nên cho mẹ dùng thuốc tới khi trẻ ít nhất được 1 tuần tuổi.

Trẻ em

An toàn và hiệu quả chưa được xác định đối với trẻ có cân nặng < 15 kg, không nên dùng ivermectin cho trẻ có cân nặng < 15 kg và trẻ < 2 tuổi, do hàng rào máu - não có thể còn kém phát triển so với trẻ lớn hơn.

TƯƠNG TÁC THUỐC CẦN LƯU Ý

Ivermectin có thể làm tăng tác dụng của thuốc kháng vitamin K.

Tác dụng của ivermectin có thể tăng lên khi dùng đồng thời với azithromycin. Các thuốc ức chế P-glycoprotein/ABCB1.

4. Kết luận

Theo các khuyến cáo của các tổ chức trên, thì không sử dụng ivermectin trong điều trị bệnh nhân COVID-19 ở mọi mức độ, trừ trường hợp thử nghiệm lâm sàng.

DS. Từ Mỹ Hương, TS. DS. Võ Thị Hà - Tổ Dược lâm sàng

Ngày biên soạn: 16/8/2021

Tài liệu tham khảo

1. Bộ Y tế (2018), Dược thư quốc gia Việt Nam 2018.

https://open.data.gov.vn/dataset/duoc-thu-quoc-gia-2018/resource/0d15c271-4681-44dc-b2be-f9ed337917d2?inner_span=True

2. Caly L et al. The FDA-approved drug ivermectin inhibits the replication of SARS-CoV-2 in vitro. Antiviral Res 2020;178:104787.

3. Pogue JM et al (2021). Coronavirus disease (covid-19). DiPiro JT et al (Eds.), DiPiro: Pharmacotherapy A Pathophysiologic Approach 12e. McGraw Hill.

4. The National Institutes of Health (NIH) 2021, Coronavirus Disease 2019 (COVID-19) Treatment Guidelines.

https://www.covid19treatmentguidelines.nih.gov/therapies/antiviral-therapy/ivermectin/

5. WHO. Therapeutics and COVID-19: living guideline.

https://www.who.int/publications/i/item/WHO-2019-nCoV-therapeutics-2021.2

6. Infectious Diseases Society of America (2021), IDSA Guidelines on the Treatment and Management of Patients with COVID-19; Version 4.4.1.

https://www.idsociety.org/practice-guideline/covid-19-guideline-treatment-and-management/

7. FDA Letter to Stakeholders (2020). Do not use ivermectin intended for animals as treatment for COVID-19 in humans.

https://www.fda.gov/animal-veterinary/product-safety-information/fda-letter-stakeholders-do-not-use-ivermectin-intended-animals-treatment-covid-19-humans

Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh

facebook.com/BVNTP