Nguyên nhân gây ra u nang?
Nang là cấu trúc phổ biến và có thể hình thành bất cứ nơi nào trên cơ thể. Chúng thường là hậu quả của nhiễm trùng hoặc tuyến bã nhờn bị tắc. Một số nguyên nhân phổ biến khác gây nên sự hình thành của nang bao gồm:
- Khối u;
- Di truyền;
- Sai sót trong quá trình phát triển phôi ở các cơ quan;
- Khiếm khuyết trong các tế bào;
- Tình trạng viêm mãn tính;
- Tắc nghẽn các ống dẫn trong cơ thể khiến dịch tích tụ;
- Ký sinh trùng;
- Chấn thương gây vỡ tạng.
Trong hầu hết các trường hợp, nang thường không gây nguy hiểm ngoại trừ nang bị vỡ, nhiễm trùng hoặc viêm.
U nang lành tính và ác tính
Hầu hết các nang hình thành do sự tắc nghẽn các ống dẫn bên trong cơ thể khiến dịch ứ đọng. Tuy nhiên, một số nang chứa khối u bên trong có thể ác tính hoặc ung thư.
Nang không giống với khối u. Xem thêm sự khác biệt của nang và khối u.
Triệu chứng của nang
Các dấu hiệu và triệu chứng sẽ khác nhau tùy thuộc vào loại nang. Trong nhiều trường hợp có thể cảm nhận được một khối bất thường, đặc biệt là khi nang nằm ngay dưới da.
Nhiều nang bên trong các cơ quan khác chẳng hạn như những nang ở thận hoặc gan, có thể không gây ra bất kỳ triệu chứng nào. Chúng thường được phát hiện bằng các kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh chẳng hạn như MRI, CT hoặc siêu âm.
Nang phát triển trên não, vú có thể gây đau và đi kèm với các triệu chứng khác.
Các loại nang
Một số loại nang phổ biến nhất bao gồm:
Nang trứng cá
Mụn nang, hay mụn trứng cá xuất hiện khi lỗ chân lông trên da bị tắc nghẽn dẫn đến nhiễm trùng và gây viêm.
Nang màng nhện
Nang màng nhện hình thành trong não hoặc tủy sống chưa dịch não tủy. Nang có nguồn gốc bẩm sinh trong quá trình phân tách màng nhện khi còn là bào thai. Khoảng 1-5% số trường hợp có liên quan đến chấn thương hoặc nhiễm trùng, còn lại đa phần là lành tính.
Nang Baker (Nang hoạt dịch vùng khoeo chân)
Nang Baker là sự tích tụ của dịch khớp làm đầu gối người bệnh bị phồng và cảm giác đau căng sau đầu gối. Cơn đau có thể trở nên trầm trọng hơn khi duỗi đầu gối hoặc trong khi hoạt động thể chất.
Nang Baker thường hình thành do các tổn thương khớp gối như viêm khớp hoặc rách sụn.
Nang tuyến Bartholin
Nang Bartholin có thể xảy ra nếu các ống dẫn của tuyến Bartholin bên trong âm đạo bị tắc nghẽn.
Điều trị nang Bartholin có thể cần phẫu thuật kết hợp kháng sinh, kháng viêm theo chỉ định của bác sĩ.
Nang vú
Nang vú là tình trạng phổ biến có thể gây đau nhưng thông thường không cần điều trị. Ở nữ giới, những nang này có thể phát triển hoặc thay đổi kích thước trong suốt chu kỳ kinh nguyệt và thường tự thoái triển.
Theo Hiệp hội Ung thư Hoa Kỳ, các nang đơn thuần không làm tăng nguy cơ ung thư vú. Tuy nhiên, có một khả năng nhỏ các nang phức tạp có thể chứa tế bào ung thư hoặc làm tăng nguy cơ mắc ung thư sau này.
Nang Chalazion (Chắp)
Các tuyến ở mí mắt rất nhỏ được gọi là tuyến meibomian có chức năng tạo ra chất bôi trơn đổ ra từ các lỗ nhỏ ở rìa của mí mắt. Chắp có thể hình thành nếu các ống dẫn tuyến bị tắc nghẽn.
Nang Colloid (Nang keo nội sọ)
Nang keo hình thành trong não chứa gelatin. Thông thường, nang keo được khuyến nghị nên phẫu thuật loại bỏ.
Nang Dentigerous (Nang do răng)
Khi mầm răng hình thành cơ quan tạo men hình chuông được bao bọc bởi tổ chức liên kết. Tổ chức này bao phủ cơ quan tạo men làm thành một lớp sẽ trở thành một túi quanh thân răng đầu tiên, túi này thông với tổ chức liên kết của cuống túi sau này là cuống của nang.
Nang Dermoid (Nang dạng bì)
Cấu trúc của nang dạng bì rất đa dạng bao gồm da, nang lông, tuyến mồ hôi tóc, cũng như mỡ, xương, sụn và mô tuyến giáp.
Nang Epididymal (Nang mào tinh)
Nang mào tinh hình thành trong các mạch gắn với tinh hoàn. Loại nang này gây nhiều lo lắng cho bệnh nhân nhưng thường không làm giảm khả năng sinh sản và không cần phải điều trị. Tuy nhiên, bác sĩ có thể đề nghị phẫu thuật trong một vài trường hợp đặc biệt.
Nang hạch
Nang hạch là những nang nhỏ, lành tính hình thành trên hoặc gần khớp, bao phủ gân. Nang hạch thường phát triển trên cổ tay, bàn tay, bàn chân, mắt cá chân hoặc đầu gối.
Nang hydatid
Nang hydatid gây ra do một loại sán nhỏ. Những nang này thường hình thành trong phổi hoặc gan. Điều trị nang hydatid bao gồm phẫu thuật và thuốc.
Nang thận
Có nhiều loại nang thận khác nhau, nang đơn thuần chứa dịch đôi khi bao gồm cả máu. Một số nang thận là bẩm sinh do tắc nghẽn ống thận gây ra. Những người mắc bệnh mạch máu thận có thể hình thành nang do sự giãn nở của các mạch máu.
Nang buồng trứng
U nang buồng trứng là tình trạng phổ biến ở phụ nữ có chu kì kinh bình thường, hình thành trong quá trình rụng trứng.
Phần lớn các nang buồng trứng là lành tính và không gây ra triệu chứng. Tuy nhiên, một số nang có thể phát triển quá mức gây chèn ép các cơ quan xung quanh.
Hội chứng buồng trứng đa nang là tình trạng buồng trứng phát triển nhiều u nang nhỏ do rối loạn nội tiết thường gặp ở nữ giới. Đây cũng là một trong những nguyên nhân chính gây ra vô sinh.
Nang tuyến tụy
Hầu hết các chuyên gia không coi u nang tuyến tụy là u nang thực sự. Thay vào đó, chúng thường được gọi là nang giả tụy do không chứa các loại tế bào của một nang thực sự.
Chúng có thể chứa các tế bào thường có trong các cơ quan khác như dạ dày hoặc ruột.
Nang quanh cuống (Periapical cysts)
Nang quanh cuống thường hình thành do viêm tủy, chết tủy hoặc sâu răng. Độc tố thoát ra khỏi cuống răng dẫn đến viêm quanh cuống
Nang Pilar
Nang Pilar còn được gọi là nang trichilemmal là những nang chứa đầy dịch hình thành từ một nang tóc thường gặp ở da đầu.
Nang Pilonidal (Xoang lông)
Nang Pilonidal hình thành ở vùng da gần xương cụt đặc trưng bởi một nang bất thường trong da có chứa các tóc, lông vụn và da. Các nang này có thể phát triển thành cụm, đôi khi tạo ra một lỗ hoặc khoang trên da.
Nang tuyến tùng
Nang lành tính hình thành ở tuyến tùng trong não. Theo một nghiên cứu từ năm 2007, nang tuyến tùng là tình trạng khá phổ biến.
Nang bã nhờn
Nang thường xuất hiện trên da mặt, lưng, da đầu hoặc bìu. Đặc trưng là những nang nhỏ, kích thước từ 0.6-5cm. Các nang này phát triển chậm, hầu như không có triệu chứng, không gây đau, hầu hết không phải là ung thư.
Nang Tarlov (Nang rễ thần kinh)
Nang Tarlov là nang rễ thần kinh gặp hầu hết ở xương cùng. Chúng xuất hiện dọc theo rễ sau dây thần kinh, có thể có valve hoặc không. Số nang có thể hình thành từ một hoặc nhiều nang và chứa đầy dịch não tủy.
Nang dây thanh âm
Có hai loại nang dây thanh âm: nang giả nhầy (mucus retention cyst) và nang biểu bì. Nang dây thanh âm có thể ảnh hưởng đến cách phát âm gây các tình trạng như:
- Đa âm (Diplophonia);
- Rối loạn giọng nói;
- Khàn tiếng.
Phương pháp điều trị u nang
Các lựa chọn điều trị cho u nang sẽ phụ thuộc vào nhiều yếu tố khác nhau như loại u nang, vị trí, kích thước và mức độ ảnh hưởng mà u nang gây ra. Đối với các u nang rất lớn đang gây ra các biến chứng có thể cần phẫu thuật cắt bỏ.
Một số trường hợp có thể dẫn lưu hoặc chọc hút dịch nang dưới sự định hướng của X-quang hoặc siêu âm nếu cần thiết. Sau đó dịch dẫn lưu có thể được kiểm tra để xác định xem có sự hiện diện của tế bào ung thư nào hay không.
Nếu nghi ngờ rằng u nang là ung thư, bác sĩ có thể đề nghị phẫu thuật và kết hợp các liệu pháp điều trị khác nếu cần.
Nhiều nang hình thành là hậu quả của một bệnh lý mãn tính hoặc các vấn đề tiềm ẩn khác như u xơ vú hoặc hội chứng buồng trứng đa nang. Trong những trường hợp như vậy, mục tiêu sẽ là điều trị nguyên nhân gốc mà không phải là điều trị nang.
Tóm lược
Nang là những túi dịch bất thường tương đối phổ biến, có nhiều loại khác nhau hình thành trong bất kỳ bộ phận nào của cơ thể. Nhiễm trùng, khối u, ký sinh trùng và chấn thương có thể là nguyên nhân gây ra nang. Phần lớn nang thường không ung thư.
Nếu cảm thấy lo lắng về nang cảm nhận có sự xuất hiện của một nang mới, nên gặp bác sĩ để chẩn đoán và điều trị chính xác.
Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh
