Phân loại
Có nhiều loại mụn khác nhau và mỗi loại có các dấu hiệu và triệu chứng khác nhau:
- Mụn đầu trắng: Là những mụn nhỏ vẫn còn dưới da xuất hiện dưới dạng một nốt sần nhỏ màu hồng nhạt.
- Mụn đầu đen: Có thể nhìn thấy rõ trên bề mặt da màu đen hoặc nâu sẫm do quá trình oxy hóa melanin - sắc tố của da. Một số người lầm tưởng rằng mụn được hình thành do bụi bẩn do màu sắc của chúng và nhiều người trong số họ có suy nghĩ chà rửa thật mạnh có thể ngăn ngừa mụn hình thành. Tuy nhiên, hành động này không giúp được gì mà còn có thể gây kích ứng và các vấn đề khác về da.
- Sần: Đây là những mụn nhỏ, rắn, tròn nổi lên từ da thường có màu hồng.
- Mụn mủ: Đây là những mụn nhọt chứa mủ nhìn thấy rõ trên bề mặt da có màu đỏ và mủ ở phần đỉnh của mụn.
Nguyên nhân
Mụn nhọt xảy ra khi lỗ chân lông bị tắc nghẽn bởi bã nhờn và các tế bào chết dẫn đến nhiễm trùng và viêm. Ở một số người khác, nguyen nhân khiến mụn xuất hiện vẫn chưa được biết một cách rõ ràng.
Các tuyến bã nhờn và mụn nhọt
Các tuyến bã nhờn là những tuyến nhỏ ở da tiết ra một chất sáp hoặc chất nhờn giúp bôi trơn, giữ ẩm da và tóc. Các tuyến bã nhờn nằm bên trong lỗ chân lông ở khắp cơ thể, ngoại trừ lòng bàn tay và lòng bàn chân. Các tuyến này tập trung nhiều ở mặt và da đầu hơn là những nơi khác.
Khi các tuyến sản xuất bã nhờn bên trong lỗ chân lông, các tế bào da mới không ngừng phát triển thay thế cho các lớp da bên ngoài bị bong ra. Đôi khi, các tế bào da chết kẹt trong lỗ chân lông và bị dính lại bởi bã nhờn, gây ra tắc nghẽn lỗ chân lông. Sự tắc nghẽn lỗ chân lông xảy ra nhiều trong giai đoạn dậy thì, vì tuyến bã nhờn hoạt động mạnh hơn ở thời điểm này.
.jpg)
Nhiễm khuẩn
Khi bã nhờn và tế bào da chết tích tụ làm tắc lỗ chân lông tạo môi trường thuận lợi cho sự phát triển của vi khuẩn, bao gồm Propionibacterium acnes (P.acnes).
P. acnes là chủng khuẩn kỵ khí thích phát triển trong môi trường oxy thấp. Chúng sử dụng bã nhờn như nguồn năng lượng. Khi da không được vệ sinh sạch sẽ, dầu nhờn tích tụ bịt kín chân lông sẽ là môi trường lý tưởng để vi khuẩn này sinh sôi, và nếu sinh sôi đến một mức độ nhất định sẽ gây viêm nhiễm dẫn đến hình thành mụn mủ hoặc nặng hơn là mụn bọc.
Mặc dù mụn nhọt, mụn trứng cá có liên quan đến nhiễm khuẩn, nhưng mụn không lây nhiễm.
Các yếu tố nguy cơ
Không rõ chính xác tại sao một số người dễ nổi mụn hơn những người khác. Thay đổi nội tiết tố và các yếu tố di truyền có thể là nguyên nhân chính.
Vi khuẩn tốt và xấu
Rửa sạch vùng da nhẹ nhàng có thể giúp ngăn ngừa nhiễm trùng, nhưng chà xát quá mạnh có thể làm cho tình trạng mụn nhọt trở nên nghiêm trọng hơn.
Cũng giống như trong ruột, ở da cũng có vi khuẩn "tốt" bảo vệ chống lại bệnh tật và vi khuẩn "xấu" gây bệnh.
Các nhà nghiên cứu tại Đại học Y Washington đã xác định hai tuýp P. acnes “xấu” kí sinh trên da của 20% người bị nổi mụn, trong khi những người có làn da khỏe mạnh thường không chứa những tuýp này.
Một tuýp P. Acnes “tốt” có tác dụng ngược lại. Những người bị mụn thường có ít loại này, nhưng những người có làn da khỏe mạnh có số lượng vi khuẩn “tốt” nhiều hơn.
Điều này có thể chỉ ra rằng các loại vi khuẩn cụ thể xác định mức độ nghiêm trọng và tần suất của sự xuất hiện mụn nhọt. Các nhà nghiên cứu cho rằng những vi khuẩn này cũng có thể phụ thuộc vào nhiều yếu tố khác nhau chẳng hạn như nồng độ hormone và lượng bã nhờn do da tiết ra.
Nhiễm nấm
Pityrosporum, còn được gọi là malassezia xảy ra khi một loại nấm pityrosporum xâm nhập vào nang lông và tăng sản lên gây ra sự xuất hiện hàng loạt của những nốt mụn nhỏ li ti, ngứa giống như mụn trứng cá. Các mụn này chủ yếu xảy ra ở ngực trên, vai và lưng, mặt.
Hầu hết mọi người đều có loại nấm này trên da, nhưng nếu phát triển số lượng quá nhiều có thể gây ra vấn đề về da. Môi trường ẩm ướt, mồ hôi, quần áo làm từ sợi tổng hợp và sử dụng các sản phẩm da dầu đều có thể làm cho tình trạng này trở nên tồi tệ hơn.
Trường hợp này thường bị nhầm lẫn với mụn trứng cá phổ biến ở thanh thiếu niên có thể là do hoạt động của tuyến bã nhờn tăng lên.
Việc sử dụng thuốc kháng sinh thường được sử dụng cho mụn trứng cá có thể khiến cho tình trạng tồi tệ hơn vì chúng ức gây chế vi khuẩn kiểm soát nấm. Điều trị bằng thuốc chống nấm là cần thiết trong trường hợp mắc phải malassezia.
Độ nhạy testosterone
Các nhà nghiên cứu đã tìm thấy mối liên hệ giữa mụn trứng cá và mức độ testosterone các nội tiết tố androgen khác. Nồng độ testosterone cao khiến các tuyến bã nhờn hoạt động mạnh mẽ hơn dẫn đến lỗ chân lông bị tắc nhiều hơn và khả năng bị mụn cao hơn.
Chế độ ăn uống
Vai trò của chế độ ăn uống trong việc kiểm soát mụn trứng cá vẫn chưa được rõ ràng. Tuy nhiên chế độ ăn uống lành mạnh, cân bằng để tăng cường sức khỏe.
Không nên bỏ tất cả chất béo trong chế độ ăn uống. Chất béo từ các loại hạt và dầu ô liu có thể giúp kiểm soát viêm rất tốt.
Vitamin A, D và E đều được biết là có khả năng giúp làn da khỏe mạnh, vì vậy cung cấp đầy đủ các vitamin này có thể giúp ngăn ngừa mụn trứng cá.
Nhiều quan điểm cho rằng sữa, đường và sô-cô-la gây ra mụn trứng cá, nhưng chưa có báo cáo từ nghiên cứu nào có thấy các quan điểm này là đúng.
Chất béo không bão hòa đa và không bão hòa đơn lành mạnh là cần thiết cho các chức năng hoạt động của cơ thể. Chế độ ăn không có chất béo hoặc rất ít chất béo có thể khiến da bị khô và khiến cơ thể tăng sản xuất bã nhờn.
Các lưu ý khi điều trị mụn trứng cá bao gồm:
- Theo dõi những thực phẩm sử dụng hàng ngày, thông báo với bác sĩ da liễu nếu cần thiết.
- Xem tính hiệu quả sau 12 tuần kể từ khi ngưng sử dụng một loại thực phẩm;
- Tiếp tục điều trị mụn trứng cá thường xuyên trong khi thực hiện bất kỳ thay đổi chế độ ăn uống;
- Một số bệnh lý cũng làm tăng nổi mụn như hội chứng buồng trứng đa nang.
Vì mụn trứng cá xuất hình thành do sự tương tác phức tạp của các chất dinh dưỡng, hormone và các yếu tố khác, rất khó để xác định chính xác nguyên nhân khiến mụn xuất hiện nhiều hơn.
Nếu mụn trứng cá và mụn nhọt ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống, hãy tham khảo ý kiến của bác sĩ da liễu để có những tư vấn điều trị chính xác.
Xem thêm: Sẹo mụn trứng cá
Xem tiếp: Mụn trứng cá ở da đầu
Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh
