11 tác dụng phụ lâu dài của hóa trị liệu

Các phương pháp điều trị ung thư như hóa trị có thể đi kèm với các tác dụng phụ. Vì vậy, bác sĩ sẽ hướng dẫn cho bệnh nhân một số biện pháp nhằm đối phó với các tác dụng phụ ngắn hạn của hóa trị, chẳng hạn như rụng tóc và mệt mỏi và các ảnh hưởng lâu dài khác.

Các tác dụng phụ lâu dài của hóa trị có thể xảy ra vài tháng hoặc vài năm sau khi tiến hành thủ thuật. Những ảnh hưởng này có thể thay đổi tùy theo từng người và phương pháp điều trị.

Các tác dụng phụ lâu dài của hóa trị liệu

Hóa trị có thể gây ra các tác dụng phụ lâu dài bao gồm:

Các vấn đề về xương

Thuốc hóa trị có thể góp phần gây ra tình trạng xương, bao gồm cả loãng xương.

Cũng như nhắm mục tiêu vào các tế bào ung thư, hóa trị liệu ảnh hưởng đến các tế bào khỏe mạnh bình thường như các tế bào trong xương và tủy. Điều này có thể đẩy nhanh quá trình mất xương, dẫn đến gãy xương. Cùng với việc gây ra các vấn đề về chế độ ăn uống (người bệnh chán ăn, hay biếng ăn), hóa trị cũng có thể khiến người bệnh có thể gặp các vấn đề về xương do thiếu vitamin D.

Các liệu pháp khác cũng có thể ảnh hưởng đến xương và mật độ xương, chẳng hạn như liệu pháp nội tiết tố. Nếu liệu pháp hormone được sử dụng như một phần của quá trình điều trị ung thư, người bệnh có thể bị thay đổi mật độ xương.

Bác sĩ có thể khuyến nghị nên đo mật độ xương trước khi bắt đầu các liệu pháp. Điều này có thể giúp xác định các hiệu quả điều trị và đề xuất các biện pháp điều trị thứ cấp cũng như các biện pháp phòng ngừa cho những người có nguy cơ mất xương cao hơn.

Các vấn đề tim mạch

Hóa trị có thể gây ra các tác dụng phụ muộn trên tim đối với một số trường hợp, chẳng hạn như:

Nhịp tim không đều hoặc rối loạn nhịp tim
Bệnh tim
Huyết áp cao
Suy tim sung huyết
Bệnh van tim
Đột quỵ.

Nghiên cứu từ năm 2017 lưu ý rằng một số tác dụng phụ như biến chứng về tim mạch có thể xảy ra sau 20 năm từ khi điều trị ung thư.

Các tác dụng phụ liên quan đến tim có thể rõ ràng hơn nếu bệnh nhân thực hiện kết hợp các liệu pháp khác trong cùng khu vực điều trị, chẳng hạn như xạ trị vùng ngực cho bệnh ung thư phổi.

Các vấn đề về phổi

Hóa trị có thể gây ra các vấn đề ở phổi, chẳng hạn như:

Giảm dung tích phổi
Sự gia tăng mô sẹo phổi (xơ phổi)
Viêm phổi
Khó thở.

Các vấn đề về phổi có thể xảy ra nhiều hơn với các loại thuốc cụ thể hoặc khi điều trị nhắm đích vào vùng phổi, chẳng hạn như xạ trị vùng ngực cho bệnh ung thư phổi.

Các vấn đề về nhận thức

Một nhóm các vấn đề về nhận thức (đôi khi được gọi là “não hóa trị”), có thể xảy ra như một tác dụng phụ muộn của hóa trị liệu ở một số người. Các vấn đề về nhận thức có thể bao gồm các vấn đề về trí nhớ hoặc khả năng tập trung.

Các liệu pháp khác như xạ trị cho khối u não có thể gây ra các vấn đề nhận thức tương tự.

Biết được các triệu chứng nhận thức đến bệnh nhân hóa trị có thể giúp giải quyết hoặc giảm nhẹ được các ảnh hưởng.

Tình trạng sức khỏe tâm thần

Tình trạng sức khỏe tâm thần chẳng hạn như lo lắng, trầm cảm hay mất tự tin về ngoại hình là các vấn đề thường gặp ở những người đang điều trị ung thư. Nghiên cứu từ năm 2018 ghi nhận rằng có tới 20% người mắc bệnh ung thư bị trầm cảm.

Đối phó với tình trạng sức khỏe tâm thần lâu dài có thể là một thách thức. Tuy nhiên, bác sĩ hoặc chuyên gia tâm lý có thể giúp bệnh nhân và người nhà tìm cách kiểm soát tình trạng.

Rụng tóc

Rụng tóc thường gặp khi điều trị bằng hóa chất. Nghiên cứu từ năm 2017 ghi nhận rằng có tới 65% số người đang hóa trị bị rụng tóc. Tỷ lệ này cũng có thể tăng lên tùy thuộc vào loại thuốc.

Một người có thể bị rụng một phần hoặc toàn bộ tóc trong quá trình điều trị. Tóc thường bắt đầu phát triển trở lại sau khi bệnh nhân hoàn thành điều trị. Tuy nhiên, ở một số người, lông mọc lại có thể có kết cấu và hình dáng khác (tóc xoăn hơn, mảnh hơn hoặc màu sắc khác….)

Rụng tóc thường được cải thiện theo thời gian. Trong một số trường hợp hiếm gặp, chẳng hạn như khi người đó phải hóa trị liệu cường độ cao trong thời gian dài, rụng tóc có thể vĩnh viễn.

Mệt mỏi

Mệt mỏi xảy ra khi điều trị bằng hóa trị liệu nhưng cũng có thể kéo dài sau khi điều trị. Nếu tình trạng mệt mỏi kéo dài vẫn tiếp diễn sau khi hóa trị, nên nói chuyện với bác sĩ để tìm ra các nguyên nhân khác hoặc lựa chọn các phương pháp nhằm kiểm soát các triệu chứng.

Các triệu chứng nội tiết

Các phương pháp điều trị ung thư ảnh hưởng đến hệ thống nội tiết có thể khiến một người có các triệu chứng của thời kỳ mãn kinh ở phụ nữ, chẳng hạn như:

Thay đổi trong ham muốn tình dục
Vấn đề với kiểm soát bàng quang (ví dụ như són tiểu)
Kinh nguyệt ít hơn

Các triệu chứng này có thể hết sau khi điều trị ung thư. Ở phụ nữ trẻ hơn, kinh nguyệt có thể dần quay trở lại. Các trường hợp khác có thể mất kinh vĩnh viễn.

Nam giới cũng có thể gặp các triệu chứng tương tự khi điều trị ung thư tuyến tiền liệt hoặc tinh hoàn hay các liệu pháp ảnh hưởng đến tuyến giáp. Người bệnh có thể bị mất ham muốn tình dục, rối loạn cương dương.

Vô sinh

Vô sinh có thể là một nguy cơ đối với một số người đang hóa trị. Nên thảo luận về nguy cơ vô sinh với bác sĩ trước khi điều trị hóa trị. Nếu đang có kế hoạch sinh con, một số kỹ thuật có thể cân nhắc thực hiện như phương pháp như bảo quản phôi hoặc tinh trùng.

Tổn thương thần kinh

Tổn thương dây thần kinh hoặc bệnh thần kinh ngoại biên là một tác dụng phụ thường gặp của hóa trị liệu với các loại ung thư và một số phương pháp điều trị.

Các tình trạng có thể làm cho bệnh thần kinh ngoại biên dễ xảy ra hơn, chẳng hạn như mắc các bệnh mãn tính khác ảnh hưởng đến dây thần kinh.

Nên nói chuyện với bác sĩ để thảo luận về nguy cơ tổn thương thần kinh. Các yếu tố nguy cơ khác đối với tổn thương thần kinh có thể bao gồm chế độ ăn uống, loại thuốc hóa trị và tình trạng sức khỏe chung.

Vấn đề nha khoa

Hóa trị có thể ảnh hưởng đến men răng hoặc cách hình thành men răng. Các tác dụng phụ lâu dài của điều này có thể bao gồm tăng nguy cơ mắc các vấn đề về răng miệng như sâu răng và ê buốt. Các liệu pháp điều trị ung thư khác cũng có thể ảnh hưởng đến nướu răng hoặc giảm tiết nước bọt.

Các vấn đề về răng có thể xảy ra nhiều hơn ở những người đang điều trị ung thư đầu và cổ.

Việc kiểm tra sức khỏe răng miệng thường xuyên có thể giúp xác định và điều trị các vùng bị ảnh hưởng. Một số loại kem bôi và kem đánh răng có thể giúp giảm ê buốt răng.

Tác dụng phụ của hóa trị có thể kéo dài bao lâu?

Không có mốc thời gian nhất định về tác dụng phụ của hóa trị. Hóa trị sẽ ảnh hưởng đến mỗi người khác nhau. Các tác dụng phụ có thể xuất hiện trong khi điều trị và có thể kéo dài sau khi kết thúc liệu pháp.

Một số biến chứng hóa trị có thể là vĩnh viễn, trong khi những biến chứng khác có thể giảm dần theo thời gian. Bác sĩ có thể đề nghị các phương pháp nhằm giúp người bệnh kiểm soát các biến chứng sau hóa trị.

Có thể ngăn ngừa các tác dụng phụ lâu dài của hóa trị không?

Không phải lúc nào cũng có thể ngăn ngừa các tác dụng phụ lâu dài từ hóa trị liệu và không có cách nào để nói chính xác liệu pháp sẽ ảnh hưởng như thế nào. Bác sĩ có thể thảo luận về nguy cơ ảnh hưởng lâu dài hoặc các vấn đề vĩnh viễn với người bệnh để giúp họ lựa chọn các loại thuốc và liệu pháp phù hợp nhất.

Tóm lược

Hóa trị giúp điều trị nhiều loại ung thư. Tuy nhiên, thuốc hóa trị có thể gây ra một số tác dụng phụ. Một số tác dụng phụ có thể xảy ra trong khi điều trị và kéo dài sau khi kết thúc.

Một số triệu chứng có thể giảm dần theo thời gian và bác sĩ có thể giúp người bệnh kiểm soát những tác dụng phụ này.

Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh

facebook.com/BVNTP