Giai đoạn dậy thì
Giai đoạn phát triển chuyển tiếp về sinh lý từ một đứa trẻ thành người lớn, độ tuổi quá độ khi không còn là trẻ con nhưng vẫn chưa hoàn toàn là người lớn được gọi là giai đoạn dậy thì.
Bất cứ ai cũng sẽ trải qua giai đoạn này và thấy được những biến đổi lớn trên cơ thể và tâm lý.
Về mặt sinh lý, thời kỳ trưởng thành sinh dục chính là giai đoạn dậy thì, khi cơ thể bắt đầu có khả năng sinh con. Nữ giới đến tuổi dậy thì sẽ có kinh nguyệt lần đầu, còn nam giới sẽ phóng tinh trùng lỏng.
Ở độ tuổi dậy thì, cơ quan sinh dục của cả nam và nữ đều có sự trưởng thành và bắt đầu có khả năng thụ thai nếu quan hệ tình dục.
Từ 9 đến 14 tuổi, nữ giới bắt đầu dậy thì, còn nam giới sẽ dậy thì muộn hơn ở độ tuổi từ 12 đến 15. Nam giới sẽ dậy thì muộn hơn nữ giới khoảng 2 – 3 năm. Cũng có trẻ dậy thì sớm hơn và cũng có trẻ dậy thì muộn hơn một vài năm.
Nhiều gia đình ngày nay thường lo lắng con cái sẽ dậy thì sớm do nhu cầu dinh dưỡng của trẻ được đáp ứng đầy đủ hơn. Tuy nhiên cũng có nhiều trẻ dậy thì muộn.
Dậy thì muộn là gì?
Khi trẻ đến 16 tuổi mà vẫn chưa có biểu hiện thay đổi của cơ thể được gọi là dậy thì muộn.
Trẻ nữ không có dấu hiệu phát triển sinh dục nào hoặc không có kinh nguyệt, trẻ nam vẫn chưa có những đặc điểm sinh dục thứ phát như cao hơ, nặng cân hơn, vai mở rộng và cơ bắp phát triển, thanh quản to rộng ra hơn, hệ thống lông phát triển, có ria mép và mọc râu, tinh hoàn và dương vật lớn hơn.
Dậy thì muộn do nguyên nhân nào?
Gen di truyền
Có nhiều nguyên nhân dẫn đến dậy thì muộn nhưng gen di truyền là nguyên nhân đầu tiên cần nghĩ tới.
Nếu không gia đình có bố mẹ, cô dì chú bác, anh chị em ruột, anh chị em họ (gần) dậy thì muộn thì trẻ cũng sẽ có khả năng sao bị dậy thì muộn.
Sẽ không cần có biện pháp can thiệp đối với trường hợp này, trẻ sẽ phát triển sau so với bạn cũng trang lứa và không ảnh hưởng tới quá trình phát triển chung của cơ thể hay khả năng sinh sản.
Tuyến sản xuất hormone gặp vấn đề
Khi tuyến yên hoặc tuyến giáp (các tuyến sản xuất hormone quan trọng cho sự tăng trưởng và phát của cơ thể) gặp vấn đề thì dậy thì muộn sẽ xảy ra.
Rối loạn nhiễm sắc thể
Đáng lo ngại nhất chính là nguyên nhân này. Chuỗi ADN lập trình sự phát triển của cơ thể sẽ bị trục trặc khi nhiễm sắc thể gặp bất thường như nhiễm sắc thể X của nữ giới bất thường hoặc bị mất.
Điều này đồng nghĩa với sự phát triển không bình thường của buồng trứng và sản xuất hormone. Sự phát triển giới tính chậm của nam giới còn do mắc phải hội chứng Klinefelter khi được sinh ra có nhiều hơn 1 nhiễm sắc thể X (XXY thay vì XY).
Tiền sử mắc bệnh mãn tính
Cơ thể trẻ sẽ bị chậm phát triển khi mắc những bệnh mạn tính như đái tháo đường, bệnh thận hay hen suyễn.
Chế độ dinh dưỡng
Những trẻ bị suy dinh dưỡng sẽ phát triển chậm hơn những trẻ có một chế độ ăn uống cân bằng đủ chất.
Cơ thể cũng sẽ không thể phát triển với tốc độ bình thường được đối với trường hợp ăn không đủ bữa, biếng ăn, rối loạn ăn uống hoặc áp dụng chế độ giảm cân quá mức.
Dấu hiệu dậy thì muộn
Chứng dậy thì muộn có ảnh hưởng đến tâm, sinh lý của trẻ sẽ khác nhau tùy thuộc vào nguyên nhân gây nên.
Ở bé gái, biểu hiện dậy thì muộn dễ nhận thấy là sự xấu hổ với bạn bè cùng tuổi và lo lắng về khả năng sinh sản sau này. Tuy nhiên sau dậy thì, nữ giới vẫn sẽ có khả năng sính sản bình thường.
Ở bé trai, dậy thì muộn sẽ ảnh hưởng tới sự phát triển thể chất nếu không điều trị sớm. Hệ thống nội tiết không kích hoạt quá trình phát triển của cơ quan sinh dục nam khiến dương vật nhỏ, tinh hoàn teo – ảnh hưởng đến quá trình sinh tinh, dẫn đến vô sinh nam cũng như khả năng tổng hợp testosterone của tinh hoàn.
Những trẻ dậy thì muộn thường tách ra khỏi tập thể, gặp phải các rối loạn tâm lý, trở nên trầm cảm, ngại giao tiếp.
Vấn đề quan trọng đặt ra là không để những mặc cảm tâm lý (tự ti, hoang mang, lo lắng…) làm ảnh hưởng đến cuộc sống và suy nghĩ của trẻ bị dậy thì muộn.
Các biện pháp điều trị dậy thì muộn
Nên đưa trẻ đi khám càng sớm càng tốt khi thấy các dấu hiệu của dậy thì muộn.
Người thân nên giải thích cho trẻ hiểu và đón nhận chuyện dậy thì muộn một cách tự nhiên để giữ tâm lý bình tĩnh cho trẻ.
Phụ huynh cũng cần quan tâm nhiều hơn đến sự phát triển thể chất và những biến đổi tâm lý của trẻ để giúp những chuyên gia y tế có bằng chứng về quá trình phát triển của bé. Các giải pháp y khoa sẽ giúp các em vượt qua tình trạng dậy thì muộn để phát triển kịp theo lứa tuổi, đảm bảo đời sống tâm sinh lý bình thường.
Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh
