✴️Điều trị thoái hóa hoàng điểm ở người già

Xem lại: Tổng quan về thoái hóa hoàng điểm ở người già

Thoái hóa hoàng điểm (AMD) không gây đau. Các triệu chứng của AMD thể khô thường tiến triển từ từ đến nặng trong 5- 10 năm. Tuy nhiên mất thị lực trầm trọng do AMD thể ướt có thể tiến triển nhanh hơn.

Đi khám bác sỹ ngay nếu bạn bị mờ mắt hoặc nhìn hình biến dạng. Đây là lời khuyên không chỉ trong trường hợp bạn lo lắng về AMD. Nhiều bệnh lý đe dọa thị lực khác cũng có thể gây mất thị lực đột ngột như bong võng mạc. Thị lực ngoại biên không bị ảnh hưởng trong AMD do đó nó không gây mù tuyệt đối.

Lưu ý: Nếu chỉ một mắt bị mờ, bạn có thể không để ý bất kỳ triệu chứng nào, do con mắt tốt còn lại thường bù trừ cho mắt bệnh. Khi cả 2 mắt bị ảnh hưởng, bạn dễ thấy các triệu chứng hơn. Những người lớn tuổi nên thường xuyên khám mắt để kiểm tra từng mắt riêng biệt nhằm phát hiện AMD sớm (và cũng kiểm tra các bệnh mắt khác như glaucoma).

Chẩn đoán thoái hóa hoàng điểm như thế nào?

Nếu bạn có triệu chứng gợi ý AMD, bác sĩ đa khoa hoặc kỹ thuật viên khúc xạ sẽ chuyển bạn đến bác sĩ chuyên khoa mắt càng sớm càng tốt, đặc biệt nếu nghi ngờ AMD thể ướt. Bác sĩ mắt sẽ đề nghị bạn nhìn vào một tờ giấy đặc biệt có các đường kẻ ngang và dọc để kiểm tra thị trường của bạn. Nếu bạn thấy bất kỳ vùng nào của các đường kẻ bị mờ hoặc méo mó thì có khả năng là bạn đã bị AMD. Bác sĩ mắt sẽ kiểm tra đáy mắt bạn bằng máy sinh hiển vi. Đây là một thiết bị phóng đại giúp bác sĩ mắt quan sát võng mạc bệnh nhân qua thị kính nhìn giống như ống nhòm. Võng mạc cũng có thể được chụp ảnh kỹ thuật số. Bác sĩ Mắt sẽ tìm những biến đổi điển hình của AMD thể khô và thể ướt.

Một xét nghiệm chẩn đoán hình ảnh khác cũng thường được sử dụng là chụp cắt lớp quang học nhãn cầu (OCT- ocular coherence tomography). Đây là một xét nghiệm không xâm lấn sử dụng những tia sáng để quét võng mạc. Nó có thể cung cấp những hình ảnh “3D” rất chi tiết của hoàng điểm và có thể cho biết nếu hoàng điểm bị dày lên hay bất thường. Xét nghiệm này rất hữu dụng trong phân biệt giữa AMD thể khô và AMD thể ướt, cũng như dùng để đánh giá và theo dõi kết quả điều trị.

Nếu AMD thể ướt được chẩn đoán hoặc nghi ngờ, một xét nghiệm hình ảnh khác gọi là chụp mạch võng mạc huỳnh quang (FFA- fundusfluorescein angiography) sẽ được thực hiện. Để thực hiện xét nghiệm này, một chất nhuộm màu sẽ được tiêm vào tĩnh mạch ở tay bạn. Sau đó, bác sĩ sẽ quan sát võng mạc của bạn qua kính phóng đại và chụp ảnh bằng một loại camera đặc biệt để tìm xem chất nhuộm màu có bị rò rỉ từ những mạch máu bất thường và thoát vào trong hoàng điểm không. Xét nghiệm này giúp bác sĩ xác định độ lan rộng và mức độ nặng của bệnh.

Có phương pháp nào để điều trị thoái hóa hoàng điểm tuổi già không?

Đối vớ AMD thể khô, chưa có phương pháp nào điều trị đặc hiệu. Tuy nhiên có một số phương pháp có thể giúp tối ưu hóa thị lực mà bạn đang có và giúp cải thiện sức khỏe của mắt. Các dịch vụ hỗ trợ người có thị lực thấp có trong khoa mắt của các bệnh viện, bạn cũng có thể tìm thông tin tại Hội bệnh lý hoàng điểm (Macular Disease Society- Mỹ) và viện người mù quốc gia (Royal National Institute of Blind People (RNIB)- Mỹ). Không hút thuốc lá và bảo vệ mắt khỏi tia mặt trời bằng cách đeo kính râm là rất quan trọng. Chế độ ăn lành mạnh, cân bằng, giàu các chất chống oxy hóa có thể giúp ích cũng như việc bổ sung thêm  các chất được liệt kê chi tiết bên dưới. Nhớ rằng với AMD thể khô, thị lực có khuynh hướng sụt giảm từ từ trong khoảng 5-10 năm.

Đối với AMD thể ướt ít phổ biến hơn, điều trị có thể ngăn chặn hoặc làm chậm tiến triển của mất thị lực ở một số người. Các phương pháp điều trị mới hơn thậm chí có thể đảo ngược phần nào tiến trình mất thị lực. Các phương pháp điều trị hiện nay gồm điều trị với các thuốc chống yếu tố tăng sinh nội mô mạch máu (anti- VEGF: anti-vascular endothelial growth factor), liệu pháp quang động và laser quang đông.

Các thuốc Anti-VEGF

Trong những năm gần đây, một nhóm thuốc chống yếu tố tăng sinh nội mô mạch máu gọi là anti- VEGF đã được phát triển. Yếu tố tăng sinh nội mô mạch máu là một chất liên quan đến sự hình thành của những mạch máu mới ở hoàng điểm của những người bị AMD thể ướt. Ngăn chặn tác động của chất này sẽ giúp chống lại việc hình thành những mạch máu bất thường trong AMD thể ướt. Thuốc Anti- VEGF hay còn gọi là thuốc chống sinh mạch có nghĩa là chúng hoạt động chống lại các chất kích thích sự phát triển của các mạch máu mới.

Thuốc anti- VEGF gồm ranibizumab, pegaptanib và aflibercept. Một loại thuốc khác là bevacizumab dù chưa được cấp phép nhưng cũng có hiệu quả trong điều trị AMD.

Điều trị quang động

Đây là một kỹ thuật được phát triển vào cuối những năm 1990. Một loại thuốc là verteporfin được tiêm vào tĩnh mạch ở tay. Trong vài phút, verteporfin sẽ gắn kết với protein trong các tân mạch bất thường tại hoàng điểm. Một tia sáng có bước sóng đặc biệt sẽ được chiếu vào mắt  chỉ trong hơn một phút. Verteporfin là một thuốc nhạy với ánh sáng. Do đó khi ánh sáng được chiếu vào các mạch máu được bao phủ bằng verteporfin, verteporfin sẽ kích hoạt và gây tổn thương, phá hủy các mạch máu tân sinh bất thường (không phá hủy tế bào nón, que hay bất cứ mạch máu bình thường nào lân cận).

Điều trị quang động chỉ phù hợp với một số ca. Nó phụ thuộc vào vị trí chính xác của tân mạch ở đâu và lan rộng tới đâu. Nó không hiệu quả trong tất cả các trường hợp dù tỉ lệ thành công ở những người được điều trị cao. Thành công nghĩa là sự mất thị lực được ngăn chặn để không xấu hơn chứ không phải phục hồi lại thị lực đã mất. Điều trị cần thiết phải  lặp lại mỗi vài tháng để tiếp tực ức chế các tân mạch. Ưu điểm chính của phương pháp này so với laser quang đông là ít tổn thương võng mạc bình thường hơn.

Các phương pháp điều trị khác

Các phương pháp điều trị như xạ trị, thuốc và phẫu thuật trên võng mạc vẫn đang được nghiên cứu. Ví dụ như phương pháp phẫu thuật lấy một phần võng mạc ở ngoại biên ghép vào vùng hoàng điểm bị bệnh đang được nghiên cứu. Giá trị của những phương pháp điều trị mới này chưa rõ ràng. Điều trị thoái hóa hoàng điểm đang là một lĩnh vực được nghiên cứu mạnh mẽ và phương pháp điều trị nó có thể sẽ cải thiện trong tương lai gần.

Chế độ ăn, các chất dinh dưỡng và thoái hóa hoàng điểm liên quan tuổi già

Bệnh nhân bị AMD (cả thể khô và thể ướt) có thể có lợi ích từ các nguồn bổ sung vitamin và khoáng chất. Việc bổ sung này có thể làm chậm tiến triển của AMD. Người ta cho rằng chúng có thể là phương pháp hiệu quả nhất ở một số bệnh nhân như những người bị AMD nặng hoặc bị mất thị lực do AMD ở một mắt. Có rất nhiều chế phẩm được bán tại các nhà thuốc không cần kê toa. Các chế phẩm bổ sung này không phải thuốc và nói chung thường không thấy trong các đơn thuốc. Một số nhóm vận hành lâm sàng có thể tài trợ chúng nhưng đều có điều khoản tại chỗ như chúng chỉ được kê toa dựa trên lời tư vấn của các bác sĩ chuyên khoa.

Sự kết hợp giữa vitamin và khoáng chất liều cao đã được thử nghiệm và cho thấy không có hiệu quả. Một số quan niệm cho rằng vitamin và khoáng chất liều cao có thể gây tác dụng phụ ở một số người. Do có những vấn đề tiềm ẩn nguy cơ nên bạn cần hỏi ý kiến bác sĩ đa khoa hoặc bác sĩ mắt trước khi bắt đầu sử dụng các chế phẩm bổ sung.

Trợ giúp thiết thực

Khi thị lực của bạn kém đi, bác sĩ mắt thường chuyển bạn đến phòng khám thị lực thấp. Nhân viên tại phòng khám này sẽ cung cấp sự trợ giúp và lời khuyên thực tế để bạn thích ứng với tình trạng thị lực thấp và/ hoặc thị lực đang suy giảm.

Sự trợ giúp bao gồm:

• Kính lúp phóng đại, sách chữ in lớn và các loại đèn sáng hỗ trợ việc đọc.
• Các vật dụng như đồng hồ biết nói và các dụng cụ hỗ trợ trong nhà bếp có thể cần khi thị lực hạn chế.
• Nếu bạn đã được xác minh là chỉ thấy một phần hoặc mù, bác sĩ mắt sẽ hoàn tất “Giấy chứng nhận khiếm thị”. Sau đó bạn sẽ có một số lợi ích xác định.

Những lời khuyên khác?

• Nếu bạn hút thuốc lá hãy cố gắng bỏ. Nếu bạn là người hút thuốc lá, có rất nhiều lí do lợi ích sức khỏe để bỏ hút thuốc. Hút thuốc là yếu tố nguy cơ của nhiều bệnh lí trong đó có AMD.Viện chăm sóc sức khỏe quốc gia có thể cung cấp sự giúp đỡ, hỗ trợ và thuốc giúp cai hút thuốc lá.
• Chế độ ăn cân bằng lành mạnh giúp bạn có nguồn cung cấp vitamin dồi dào và có thể có ích trong AMD.
• Giữ an toàn liên quan đến lái xe. Nếu bạn đã được xác định thị lực bị suy giảm, bạn không nên lái xe và nên thông báo cho chi nhánh kiểm soát bằng lái và tài xế. Nơi đây sẽ cung cấp cho bạn những hướng dẫn chi tiết để đáp ứng với lái xe và tiêu chuẩn tối thiểu của thị lực trong lái xe. Điều này bao gồm: khi đeo kính đang sử dụng, bạncó thể đọc biển số xe ở khoảng cách 20 met.
• Lưu ý kiểm tra thị lực định kỳ thường xuyên khi bạn lớn tuổi. Bạn nên gặp kỹ thuật viên khúc xạ mỗi 2 năm ngay cả khi thị lực không đổi. Bởi kiểm tra mắt sẽ giúp phát hiện ra bệnh sớm hơn là đến khi bạn tự nhận thấy thị lực của mình thay đổi. Kỹ thuật viên khúc xạ có thể khuyên bạn nên bao lâu khám mắt một lần dựa vào tình trạng sức khỏe tổng quát, tiền sử gia đình và các bệnh lý khác. Phát hiện bệnh sớm thường điều trị hiệu quả hơn.

Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh

  facebook.com/BVNTP

  youtube.com/bvntp