✴️ Tắc ruột non đơn thuần: Phân loại, chẩn đoán và điều trị

1. Khái quát về tắc ruột non

Tắc ruột non là tình trạng ngưng trệ lưu thông của dịch và khí trong lòng ruột non, dẫn đến ứ trệ và giãn các quai ruột trên chỗ tắc. Theo thống kê, có tới 60% trường hợp tắc ruột non là do dính sau phẫu thuật, đặc biệt sau các can thiệp ngoại khoa tại ổ bụng như cắt ruột thừa, phẫu thuật sản phụ khoa hoặc cắt đại tràng.

Tắc ruột non là tình trạng thức ăn, các chất bị ứ đọng lại ở ruột non mà không thể di chuyển xuống dưới để tiếp tục quá trình tiêu hóa được

2. Phân loại tắc ruột non

Tắc ruột non được phân loại theo nhiều tiêu chí:

Trong đó, tắc ruột non đơn thuần là thể phổ biến hơn và ít nguy cơ hoại tử thành ruột so với thắt nghẹt ruột.

3. Nguyên nhân thường gặp

• Dính sau phẫu thuật (chiếm khoảng 60%)

• Thoát vị thành bụng

• U bướu trong hoặc ngoài ruột

• Viêm dính do bệnh lý viêm ruột (Crohn, lao ruột, viêm phúc mạc)

• Xoắn ruột, lồng ruột, hẹp ruột bẩm sinh (ở trẻ em)

4. Triệu chứng lâm sàng

Biểu hiện điển hình của tắc ruột non đơn thuần bao gồm:

• Đau bụng quặn từng cơn, vị trí quanh rốn hoặc hạ vị.

• Chướng bụng: do tích tụ hơi và dịch trên chỗ tắc.

• Nôn: ban đầu là thức ăn, sau đó có thể là dịch mật hoặc dịch phân.

• Không trung tiện, không đại tiện (trong tắc ruột hoàn toàn).

Trường hợp bán tắc ruột, bệnh nhân vẫn có thể xì hơi hoặc đại tiện trong những giờ đầu sau khởi phát triệu chứng.

5. Cận lâm sàng hỗ trợ chẩn đoán

• X-quang bụng không chuẩn bị: hình ảnh mức nước – hơi đặc trưng.

• Siêu âm bụng: hỗ trợ đánh giá mức độ giãn ruột và dịch ổ bụng.

• CT-scan bụng có cản quang: xác định vị trí tắc, nguyên nhân, đánh giá nguy cơ thắt nghẹt hoặc thiếu máu thành ruột.

• Xét nghiệm máu: phát hiện rối loạn điện giải, dấu hiệu nhiễm trùng hoặc suy thận cấp do mất nước.

• Chụp X-quang ruột non có Barium: ít dùng trong cấp cứu, áp dụng ở các trường hợp mạn tính.

6. Điều trị tắc ruột non đơn thuần

6.1. Điều trị nội khoa (bảo tồn)

Áp dụng cho các trường hợp:

• Bán tắc ruột non do dính sau mổ.

• Tắc ruột do bệnh lý viêm mạn tính (Crohn, lao ruột…).

• Tắc ruột hoàn toàn nhưng đến viện sớm (<6 giờ), chưa có dấu hiệu hoại tử ruột.

Nguyên tắc điều trị nội khoa:

• Nhịn ăn hoàn toàn.

• Đặt ống thông dạ dày để hút dịch và khí (giải áp).

• Truyền dịch bù nước – điện giải.

• Theo dõi sát mạch, nhiệt độ, bụng, số lượng nước tiểu.

• Kháng sinh nếu nghi ngờ viêm phúc mạc tiềm ẩn.

6.2. Điều trị ngoại khoa

Chỉ định khi:

• Tắc ruột non hoàn toàn không đáp ứng điều trị nội khoa.

• Bán tắc hoặc tắc do dính nhưng điều trị bảo tồn thất bại sau 48–72 giờ.

• Tắc ruột do u bướu, dị vật, lồng ruột, thoát vị nghẹt…

• Có dấu hiệu viêm phúc mạc, thủng ruột, sốc nhiễm khuẩn.

Phẫu thuật thường bao gồm:

• Gỡ dính (lysis of adhesions).

• Cắt đoạn ruột nếu có hoại tử, u ác tính.

• Khâu đóng hoặc xử lý thoát vị nếu có.

7. Kết luận

Tắc ruột non đơn thuần là thể bệnh thường gặp trong ngoại khoa tiêu hóa, đặc biệt sau các phẫu thuật ổ bụng. Nhận biết sớm các dấu hiệu lâm sàng và chỉ định cận lâm sàng phù hợp giúp phân loại, điều trị hiệu quả, tránh các biến chứng nguy hiểm như hoại tử ruột, viêm phúc mạc hoặc sốc nhiễm trùng.

Khuyến nghị: Mọi trường hợp nghi ngờ tắc ruột cần được nhập viện theo dõi sát. Nội soi tiêu hóa, CT-scan bụng có thể là chìa khóa để phân biệt giữa tắc đơn thuần và thắt nghẹt, từ đó có chỉ định điều trị phù hợp.

Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh

  facebook.com/BVNTP

  youtube.com/bvntp