Đại cương
– Thương tổn thiếu máu mạc treo – ruột (Mesenteric Ischemia) xảy ra với tần suất rất thấp, tuy nhiên tỷ lệ tử vong cao (50-100%) nếu không được chẩn đoán và xử trí sớm, biến chứng và di chứng nặng, nhất là thiếu máu nguồn gốc động mạch.
– Biểu hiện lâm sàng của thiếu máu nguồn gốc động mạch thường cấp tính và dữ dội hơn nhiều so với thiếu máu nguồn gốc tĩnh mạch. Biểu hiện đau quặn bụng, buồn nôn, nôn, hội chứng bán tắc, đi ngoài phân đen và choáng. Dạng thiếu máu nguồn gốc tĩnh mạch khởi đầu nhẹ nhàng hơn. Thiếu máu mạn tính biểu hiệu đau ngay sau khi ăn, gọi là cơn đau thắt ruột. Thiếu máu mạc treo ruột có thể gây bán tắc ruột hoặc tắc ruột hoàn toàn.
– Nguyên nhân có thể do nguồn gốc động mạch (90%) hoặc tĩnh mạch (10%), do thuyên tắc hoặc không thuyên tắc
.png)
Phân loại
– Thiếu máu động mạch cấp tính: với động mạch mạc treo tràng trên tắc mạch chiếm 50%, dòng chảy thấp 50%; với động mạch mạc treo tràng dưới tắc mạch chiếm 5%, dòng chảy thấp 95%. Huyết khối trên mảng xơ vữa động mạch, thường ở gốc động mạch mạc treo tràng trên. Thuyên tắc do cục máu đông từ nhĩ trái do rung nhĩ, nhồi máu cơ tim. Không do tắc nghẽn: do thiếu oxy kéo dài do suy tuần hoàn, shock giảm thể tích.
– Thiếu máu động mạch bán cấp: do loạn sản cơ sợi, viêm động mạch (Takayasu), viêm mạch máu (Lupus ban đỏ).
– Thiếu máu tĩnh mạch: 80% do rối loạn các yếu tố đông máu, xơ gan tăng áp lực tĩnh mạch cửa, thai nghén, hậu sản, viêm tĩnh mạch.
Yếu tố làm tăng nguy cơ gây bệnh thiếu máu mạc treo
Một số yếu tố làm tăng nguy cơ gây nên tình trạng thiếu máu mạc treo ruột, bao gồm:
- Xơ vữa động mạch: sự tích tụ chất béo gây ra các mảng bám nội mạc (mảng xơ vữa) xâm lấn vào bên trong lòng các động mạch lớn và trung bình, các mảng xơ vữa này có thành phần này bao gồm lipid, tế bào viêm, tế bào cơ trơn và mô liên kết. Theo thời gian, các mảng xơ vữa tích tụ, làm hẹp lòng mạch máu hoặc gây tắc nghẽn mạch máu làm suy giảm lưu lượng máu đến ruột. Cholesterol máu cao là nguyên nhân chính gây nên các mãng xơ vữa, bên cạnh đó còn do ảnh hưởng của thói quen hút thuốc lá, bệnh đái tháo đường, tăng huyết áp,…
- Khối máu đông được tạo thành do sự kết dính của các tế bào máu, nguyên nhân phổ biến nhất là bệnh tim, đặc biệt là rung nhĩ, khiến khối máu đông hình thành trong tim và di chuyển đến ruột.
- Bệnh tim mạch: bệnh nhân có tiền sử mắc bệnh nhồi máu cơ tim gần đây, suy tim sung huyết hoặc rung nhĩ, thuyên tắc động mạch ngoại vi, bệnh động mạch vành, bệnh van tim,…
- Thuốc làm giảm lưu lượng máu như thuốc vận mạch, ergotamines.
- Hạ huyết áp do các tình trạng bệnh lý nghiêm trọng như nhồi máu cơ tim, nhiễm trùng huyết, suy tim sung huyết và bệnh suy thận.
- Sử dụng cocain và methamphetamine cũng có thể dẫn đến thiếu máu mạc treo do các tác nhân này gây co mạch và làm giảm lưu lượng máu ở mạc treo.
- Các bệnh lý liên quan như rối loạn đông máu, viêm tụy, viêm túi thừa, viêm mạch,…
Bên cạnh đó, thiếu máu mạc treo mạn tính thường do nhiều yếu tố khác như bóc tách phình động mạch chủ bụng, viêm mạch máu, loạn sản sợi cơ, bức xạ, lạm dụng cocain,… Trong đó, xơ vữa động mạch liên quan đến phần gần của động mạch mạc treo ruột, mạc treo tràng trên hoặc mạc treo tràng dưới là nguyên nhân phổ biến nhất.
