Mối liên quan giữa bệnh Alzheimer, mất trí và mãn kinh

Ít nhất một nửa số người Mỹ trên 65 tuổi nói rằng hiện tại họ hay quên hơn khi họ còn trẻ. Suy giảm trí nhớ là một trong những biểu hiện của quá trình lão hóa bình thường, nhưng đôi khi, đó có thể là dấu hiệu của chứng mất trí hoặc bệnh Alzheimer.

Chứng mất trí là một thuật ngữ thông dụng để chỉ việc mất trí có ảnh hưởng đến các hoạt động hàng ngày. Bệnh Alzheimer là dạng mất trí phổ biến nhất, đặc trưng bởi các vấn đề về trí nhớ và phối hợp hoạt động nghiêm trọng, thậm chí có thể dẫn đến tử vong. Cũng như việc mất trí thông thường và các dạng mất trí khác, bệnh Alzheimer có thể gây ra những thay đổi bên trong não bộ. Theo Tổ chức Alzheimer của Mỹ, bệnh Alzheimer chiếm khoảng 60-80% số ca mất trí. Đó là một căn bệnh tiến triển, nghĩa là bệnh sẽ diễn biến xấu đi theo thời gian.

Các dạng mất trí khác bao gồm bệnh Parkinson và bệnh Huntington.

Hiểu được sự khác biệt giữa việc hay quên thông thường và chứng bệnh mất trí nguy hiểm này không phải dễ.

Vì sao lão hóa lại gây nên chứng hay quên?

Khi con người già đi, rất nhiều sự thay đổi sẽ ảnh hưởng đến chức năng của các phần khác nhau của cơ thể, bao gồm cả não bộ. Những thay đổi về mặt hóa học và sinh lý trong não bộ có thể làm bạn cảm thấy khó khăn hơn khi phải học một kỹ năng mới, khi phải nhớ một thông tin chính xác.

Một thay đổi đáng kể khác của cơ thể và có thể gây ra việc hay quên trong thời kỳ mãn kinh là sự suy giảm hoocmôn. Estrogen là một hoocmôn có thể ảnh hưởng đến trí nhớ, giúp bạn điều chỉnh nồng độ của các loại hoocmôn khác, ví dụ như cortisol, và có ảnh hưởng đến việc các chất hóa học trong não làm việc như thế nào.

Tiền mãn kinh và mãn kinh khiến lượng estrogen của cơ thể giảm đi, do vậy, estrogen sẽ không kiểm soát được lượng cortisol một cách chính xác. Điều này gây ra những sai sót hay gặp trong não bộ, ví dụ như việc hay quên ngắn hạn. Suy giảm estrogen cũng có thể gây ra lo âu, trầm cảm, mất ngủ, từ đó dẫn đến các vấn đề về trí nhớ.

Làm thế nào để cải thiện trí nhớ?

Hay quên có thể là một phần bình thường của tuổi già, nhưng đôi khi, việc này sẽ khiến cuộc sống của bạn gặp rắc rối. Nếu các vấn đề về trí nhớ của bạn làm ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống của bạn, có thể bạn sẽ muốn trao đổi về liệu pháp thay thế hoocmôn với bác sỹ.

Mục tiêu của liệu pháp thay thế hoocmôn là cung cấp một giải pháp ngắn hạn để làm chậm một số thay đổi của cơ thể trong quá trình mãn kinh. Dùng estrogen liều thấp, hoặc đôi khi là dùng phối hợp estrogen với các loại hoocmôn khác như progesteron có thể làm giảm cường độ của các triệu chứng mãn kinh phổ biến, ví dụ như:

• Hay quên
• Bốc hỏa
• Vã mồ hôi vào ban đêm
• Thay đổi cảm xúc

Liệu pháp thay thế hoocmôn cũng có thể làm xương chắc khỏe hơn. Tuy nhiên, Estrogen không được coi là giải pháp lâu dài để điều trị các vấn đề thông thường về trí nhớ do tuổi già, bởi estrogen có thể sẽ làm tăng nguy cơ phát triển một số bệnh khác như:

• Chứng mất trí
• Bệnh tim
• Đột quỵ
• Hình thành cục máu đông
• Ung thư vú

Thêm vào đó, liệu pháp thay thế hoocmôn không nên dùng với phụ nữ có tiền sử:

• Mắc một số loại ung thư, ví dụ như ung thư vú và ung thư buồng trứng
• Tiền sử có cục máu đông
• Đột quỵ

Do vậy, hãy hỏi ý kiến bác sỹ về việc liệu pháp thay thế hoocmôn có thích hợp với bạn không. Không tự ý dùng bất cứ một liệu pháp thay thế hoocmôn nào, kể cả các thực phẩm chức năng bổ sung hoocmôn khi chưa được sự cho phép của bác sỹ.

Cải thiện trí nhớ hàng ngày

Cho dù bạn có quyết định dùng liệu pháp thay thế hoocmôn hay không, có một số cách đơn giản để cải thiện trí nhớ ngay trong cuộc sống hàng ngày của bạn. Các chuyên gia khuyên rằng phụ nữ có thể giữ não bộ luôn hoạt động ở trạng thái tốt nhất bằng cách thường xuyên luyện tập não bộ. Bạn có thể làm việc này bằng cách:

• Chơi trò chơi ô chữ
• Chơi một nhạc cụ
• Tham gia một môn thể thao
• Đọc sách
• Viết lách
• Học một ngôn ngữ mới

Mục tiêu của các hoạt động này là cố gắng thử thách não bộ càng nhiều càng tốt.

Căng thẳng có thể làm tổn thương não bộ, do vậy việc thử luyện tập một số hoạt động giảm căng thẳng là một ý tưởng tốt, bao gồm:

• Ngồi thiền
• Tập yoga
• Các kỹ năng thư giãn

Một lối sống lành mạnh kết hợp với thói quen dưới đây có thể cải thiện sức khỏe nói chung của bạn, và cũng có thể cải thiện trí nhớ:

• Ngủ đủ giấc
• Thường xuyên luyện tập
• Chế fđộ ăn uống lành mạnh

Khi nào cần đến sự giúp đỡ

Các dạng mất trí khác nhau, bao gồm cả Alzheimer, thường khởi phát rất chậm. Do vậy, rất khó để đưa ra kết luận rằng đó là chứng hay quên thông thường do tuổi già hay đó là một vấn đề sức khỏe nghiêm trọng. Tổ chức Alzheimer Hoa Kỳ đã đưa ra một số khác biệt chính:

Các vấn đề về trí nhớ thông thường liên quan đến tuổi già:

• Thỉnh thoảng đưa ra quyết định kém
• Đôi khi quên không trả hóa đơn hàng tháng
• Quên mất thứ hoặc ngày trong tuần nhưng sẽ nhớ ra sau đó
• Đôi khi gặp vấn đề trong việc nhớ lại một từ ngữ hoặc một cái trên trong khi nói chuyện hàng ngày
• Đôi khi để các thứ sai chỗ nhưng sau đó sẽ tìm ra

Triệu chứng của mất trí:

• Khả năng đưa ra quyết định kém và giảm khả năng phán đoán trong các hoạt động thường ngày
• Không thể trả các hóa đơn, gặp vấn đề trong việc tính toán
• Quên mất thứ, ngày, tháng, năm hoặc mùa
• Gặp vấn đề khi phải tiến hành những cuộc trò chuyện hàng ngày
• Thường bị mất đồ và không thể tìm ra được.

Các triệu chứng khác của chứng mất trí nghiêm trọng hơn, như bệnh Alzheimer bao gồm:

• Khó lập kế hoạch hoặc giải quyết vấn đề
• Gặp vấn đề trong việc thực hiện việc nhà, việc tại cơ quan hoặc trong thời gian nghỉ hưu
• Lú lẫn về mặt thời gian và nơi chốn
• Gặp khó khăn trong việc nhận biết các hình ảnh thị giác và mối quan hệ không gian (ví dụ như chiều sâu và khoảng cách)
• Các vấn đề mới phát triển liên quan đến khả năng nói hoặc viết
• Thay đổi về tính cách hoặc tâm trạng kéo dài
• Suy giảm các chức năng sống thông thường như tắm, rửa, vệ sinh, ăn uống, đi lại. 

Hãy tìm kiếm sự can thiệp y tế càng sớm càng tốt nếu bạn nhận thấy một số dấu hiệu của mất trí hoặc bệnh Alzheimer ở bản thân hoặc người thân trong gia đình. Phát hiện sớm các vấn đề về trí nhớ có thể tăng cơ hội sống khỏe mạnh và đầy đủ.

Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh

  facebook.com/BVNTP

  youtube.com/bvntp