Mối liên quan giữa đột quỵ và bệnh đau nửa đầu

Đau nửa đầu có ảnh hưởng tới phụ nữ gấp 3 lần nam giới. Tuy nhiên, tỉ lệ đột quỵ ở nam giới lại gấp 2 lần phụ nữ.

Một vài nghiên cứu đã chỉ ra nguy cơ đột quỵ do nhồi máu tăng ở nhóm phụ nữ trong độ tuổi từ 35 – 45 bị mắc chứng đau nửa đầu, có triệu chứng nặng lên khi sử dụng thuốc tránh thai đường uống, hút thuốc và tăng huyết áp. Nhồi máu có nghĩa là giảm cung cấp máu và oxy do cục máu đông làm nghẽn mạch. Một loại đột quỵ khác là xuất huyết não, do thành mạch bị yếu hoặc bị tổn thương khiến máu chảy ra các mô ở gần đó. Chứng đau nửa đầu có rất ít liên hệ với xuất huyết não.

Tuy đã có một vài nghiên cứu chỉ ra rằng những phụ nữ trẻ bị chứng đau nửa đầu có sự gia tăng nguy cơ đột quỵ so với những người không bị; nhưng nguy cơ này là rất nhỏ vì đột quỵ rất hiếm khi xảy ra ở người trẻ tuổi.

Có nguy cơ bị đột quỵ khi đang trong cơn đau nửa đầu không?

Có thể hiểu được lí do tại sao có nhiều người lo lắng rằng chứng đau nửa đầu của họ chính là một triệu chứng của đột qụy và một số khác nghĩ rằng họ sẽ tăng khả năng bị đột quỵ khi có cơn đau nửa đầu. Có rất ít bằng chứng cho thấy đột quỵ dễ xảy ra hơn khi có cơn đau nửa đầu so với những thời điểm khác. Ở một số người, đau nửa đầu và đột quỵ thể nhồi máu não có thể xuất hiện cùng nhau nhưng rất khó để xác định chính xác mối quan hệ nhân quả giữa chúng. 

Các triệu chứng báo trước của cơn đau nửa đầu thường kéo dài và hình ảnh nhồi máu não thì chỉ được xác định trên kết quả chẩn đoán hình ảnh. Tuy nhiên, nghiên cứu chỉ ra rằng đột quỵ không phụ thuộc vào cơn đau nửa đầu. Đột quỵ vẫn có thể xảy ra mà không có cơn đau nửa đầu. Các triệu chứng báo trước của cơn đau nửa đầu có thể giống như dấu hiệu của cơn nhồi máu não thoáng qua. Ngược lại, triệu chứng đau đầu của đột quỵ cũng tương tự như khi chứng đau nửa đầu xảy ra.

Bằng chứng về mối liên quan giữa đau nửa đầu và đột quỵ

Bằng chứng cho thấy đau nửa đầu là một yếu tố nguy cơ độc lập với đột quỵ thể nhồi máu đến từ một tổng kết năm 2009 từ 25 nghiên cứu. Trong đó:

• Có 9 nghiên cứu chỉ ra nguy cơ tương đối của đột quỵ do nhồi máu ở những đối tượng có bất kì loại đau nửa đầu nào là 1,73  lần so với những người không bị chứng đau nửa đầu. Nguy cơ này gia tăng chủ yếu là do những người tham gia nghiên cứu có chứng đau nửa đầu với triệu chứng báo trước. Ngược lại, sự gia tăng nguy cơ ở những người bị chứng đau nửa đầu mà không có triệu chứng báo trước không có ý nghĩa thống kê.
• Ở những nghiên cứu có dữ liệu đa tầng, cho thấy nguy cơ đột quỵ thể nhồi máu não gia tăng đáng kể ở:
  • Những phụ nữ bị chứng đau nửa đầu. 
  • Những đối tượng bị đau nửa đầu dưới 45 tuổi
  • Những người hút thuốc lá bị chứng đau nửa đầu có triệu chứng báo trước
  • Những phụ nữ đang sử dụng thuốc tránh thai đường uống bị chứng đau nửa đầu có triệu chứng báo trước
• Mối liên quan giữa đau nửa đầu với đột quỵ thể xuất huyết được tổng kết qua 8 nghiên cứu đã cho thấy ước tính nguy cơ của đột quỵ thể xuất huyết ở những người bị bất kì loại đau nửa đầu nào cao hơn 1,48 lần.

Một đánh giá được đưa ra năm 1997 dựa trên một số các nghiên cứu trên 100.000 người phụ nữ mỗi năm; chỉ ra rằng ở những phụ nữ dưới 35 tuổi thì nhóm những người có chứng đau nửa đầu có triệu chứng báo trước và uống thuốc sẽ có nguy cơ bị đột quỵ sẽ cao nhất, là 28 trên 100.000 phụ nữ; trong khi những người không có chứng đau nửa đầu và không uống thuốc chỉ là 1,3 trên 100.000 phụ nữ. Tuy nhiên trong báo cáo này cũng chỉ ra rằng có 8/100.000 phụ nữ tử vong vì tai nạn giao thông và có 167/100.000 phụ nữ có thể chết vì hút thuốc lá liên quan đến đột quỵ mỗi năm.

Một nghiên cứu năm 2004 của Mỹ đánh giá trên 39.754 nhân viên y tế nữ, trong suốt 9 năm đã ghi nhận 309 trường hợp đột quỵ thể nhồi máu trong tổng số những người tham gia, tương ứng với tỷ lệ là 8/100.000 người (0,008%). Trong đó bao gồm cả những phụ nữ bị chứng đau nửa đầu có triệu chứng báo trước hoặc không, vì vậy có thể thấy rằng mặc dù nguy cơ tương đối cao nhưng thực tế xuất hiện đột quỵ là vô cùng nhỏ. Nghiên cứu này đã khẳng định lại các nghiên cứu trước đây cho thấy mối liên hệ giữa chứng đau nửa đầu có triệu chứng báo trước và nguy cơ đột quỵ cao hơn ở những phụ nữ trẻ tuổi (trong nghiên cứu này là những người dưới 55 tuổi). Những phụ nữ bị đau nửa đầu có triệu chứng báo trước và mắc các bệnh lí khác (như rối loạn đông máu hoặc bệnh tim mạch) sẽ tăng nguy cơ bị đột quỵ. Phân loại chứng đau nửa đầu có tiền triệu hoặc không là do tự báo cáo (không có bằng chứng khách quan để chẩn đoán).

Tại sao những phụ nữ trẻ bị chứng đau nửa đầu có triệu chứng báo trước lại tăng nguy cơ đột quỵ?

Cơ chế của sự gia tăng nguy cơ bị đột quỵ thể nhồi máu ở những phụ nữ trẻ bị chứng đau nửa đầu vẫn chưa được biết đến và dường như không liên quan đến sự gia tăng của các yếu tố nguy cơ thông thường như đái tháo đường, tăng huyết áp và tăng cholesterol máu.

Có nhiều báo cáo thường xuyên cho thấy sự khác biệt giữa 2 nhóm đau nửa đầu có triệu chứng tiền triệu và không có tiền triệu. Một số nghiên cứu khác gần đây cho thấy các tiền triệu đó có liên quan với nguy cơ tim mạch và các yếu tố prothrombin (xu hướng hình thành các cục máu đông). Nghiên cứu đang tiếp tục nhìn vào lĩnh vực này với hy vọng khám phá thêm về mối quan hệ phức tạp giữa đau nửa đầu có tiền triệu và đột quỵ thể nhồi máu, và bất kỳ sự khác biệt nào về các bệnh lí mạch máu giữa những người có và không có chứng đau nửa đầu.

Khuyến cáo cho phụ nữ trẻ

Dù cơ chế chưa được biết đến nhưng ý nghĩa thực tế của sự gia tăng nguy cơ đột quỵ thể nhồi máu ở những phụ nữ trẻ bị chứng đau nửa đầu có tiền triệu là tương đối rõ ràng. Khi các nguy cơ tuyệt đối thấp thì tỉ lệ này cũng tăng lên khi hút thuốc lá. Vì vậy, khuyến cáo đầu tiền là không hút thuốc.

Tổ chức Y tế khuyến cáo tốt nhất là chống chỉ định sử dụng thuốc tránh thai đường uống ở những phụ nữ bị bị chứng đau nửa đầu có tiền triệu. Tuy nhiên, trong thực tế, do nguy cơ đột quỵ ở những phụ nữ trẻ là rất thấp nên không có chống chỉ định tuyệt đối về việc sử dụng thuốc tránh thai đường uống, mà thay vào đó là khuyến cáo không hút thuốc lá và chỉ sử dụng estrogen liều thấp hoặc các thuốc chỉ chứa progesteron, đặc biệt là ở những phụ nữ bị đau nửa đầu có tiền triệu.

Tuy nhiên, nếu bạn có cơn đau nửa đầu, hãy tuyệt đối  tuân theo chỉ định của bác sĩ về việc dùng thuốc tránh thai.

Những người già mắc chứng đau nửa đầu

Đau nửa đầu là một yếu tố nguy cơ của đột quỵ không đáng kể ở những người trên 50 tuổi. Bởi những yếu tố nguy cơ thường gặp của đột quỵ thể nhồi máu là tăng huyết áp, béo phì, tăng cholesterol máu, hút thuốc lá và tuổi tác. Những yếu tố nguy cơ này thường đi kèm với nhau ở những người có tuổi, và đau nửa đầu trở thành yếu tố đóng vai trò không đáng kể.

Đau nửa đầu có tiền triệu là một yếu tố nguy cơ đột quỵ quan trọng ở những phụ nữ trẻ bời nó ảnh hưởng đến họ trước khi các yếu tố thường gặp và liên quan đến tuổi tác xuất hiện. Bên cạnh đó, đau nửa đầu thường có khuynh hướng cải thiện khi về già.

Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh

  facebook.com/BVNTP

  youtube.com/bvntp