Opioid và benzodiazepine

Opioid

Quá liều thuốc đang là nguyên nhân gây tử vong hàng đầu của người Mỹ dưới 50 tuổi. Số liệu năm 2016 đã hé lộ sự thật đáng kinh ngạc: quá liều thuốc gây ra hơn 65.000 ca tử vong - tăng 19% mỗi năm, 2/3 trong số đó - tương đương 42.000 ca là tử vong do Opioid - một thuốc giảm đau gây nghiện. Từ năm 2002-2015 có khoảng hơn 202.600 người Mỹ tử vong vì quá liều opioid.

Các thuốc opioid được kê đơn chủ yếu hiện nay gồm có: methadone, oxycodone và hydrocodone. Đặc biệt những người lạm dụng những thuốc opioid tổng hợp như fentanyl cũng đang dần tăng lên, các nhà nghiên cứu cảnh báo việc phối hợp các thuốc kê đơn thông thường có thể làm tăng nguy cơ tử vong do quá liều thuốc.

Benzodiazepine

Trong khi opioid đang làm mưa làm gió trên các phương tiện thông tin đại chúng thì một loại thuốc khác cũng chả kém cạnh gì độ tàn sát như opioid. Thậm chí loại thuốc này còn rất nổi tiếng và xây dựng một hình tượng vô cùng bi thương trong các bộ phim. Đó chính là benzodiazepine, một loại thuốc an thần gây buồn ngủ. Sự gia tăng các đơn thuốc an thần hoặc thuốc ngủ không phải là nguyên nhân gây duy nhất gây ra việc tử vong do quá liều thuốc. Một nguyên nhân khác cũng được suy nghĩ đến đó là vì nhiều người hiện nay đang dùng liều cao hơn khuyến nghị và thời gian dùng cũng lâu hơn.

Sự phối hợp giữa thuốc có tác dụng gây buồn ngủ với rượu hoặc sử dụng cùng các chất họ opioid là cực kỳ nguy hiểm. Các thuốc an thần thường được kê đơn đi kèm với thuốc họ opioid để giảm đau mạnh hơn.

Các bác sỹ độc chất cho rằng oipid kê đơn và benzodiazepine khi dùng với nhau chả khác nào thêm dầu vào lửa. Ước tính cứ 4 trong 10 người cao tuổi sử dụng benzodiazepine để điều trị lo âu hoặc mất ngủ nhưng họ không biết là thuốc này có hiệu quả dài hạn hay không và độ an toàn chưa được chứng minh. Benzodiazepine còn có mối liên quan đến nguy cơ mắc Alzheimer. Một nghiên cứu đã chỉ ra rằng, 51% những người cao tuổi sử dụng benzodiazepine trong vòng 3 tháng gia tăng nguy cơ mắc Alzheimer hơn những người không uống và nguy cơ cũng tăng lên nhiều hơn ở những người sử dụng thuốc dài hạn.

Opioid-benzodiazepine- bộ đôi sát thủ

Một số nghiên cứu đã được tiến hành nhấn mạnh về nguy cơ tử vong khi một người sử dụng phối hợp hai loại thuốc trên. Gần đây nhiểu nghiên cứu cũng tập trung hơn vào vấn đề mức nguy hiểm có thể xấu hơn khi bạn kết hợp hai loại thuốc này.

Một nghiên cứu trong số đó cho thấy: trong vòng 90 ngày đầu sử dụng kết hợp 2 loại thuốc này nguy cơ tử vong do quá liều tăng lên gấp 5 lần so với việc chỉ sử dụng opioid; từ ngày thứ 91 cho đến ngày thứ 180 nguy cơ này chỉ còn gấp đôi, và sau ngày thứ 180 thì nguy cơ trở về gần như ngang bằng với việc chỉ sử dụng opioid. Nhiều nghiên cứu khác cũng cho kết quả tương tự. Những kết quả nghiên cứu này cho thấy việc cần tập trung can thiệp trong thời gian 90 ngày đầu sử dụng đồng thời 2 loại thuốc này, thay vì rút ngắn thời gian sử dụng kết hợp thuốc.

Vậy tại sao hai loại thuốc này lại nguy hiểm đến thế?

Lý do quan trọng nhất là hai loại thuốc này đều tác động tập trung trên hệ thần kinh trung ương. Hệ thần kinh trung ương gồm có não bộ và tủy sống phối hợp và điều hòa các hoạt động thần kinh thực vật duy trì chức năng sống như hít thở. Khi hệ thần kinh thực vật bị ức chế, hơi thở bị chậm lại, dẫn đến tich tụ CO2, đến khi đủ lượng có thể dẫn đến ngưng thở hoàn toàn và cuối cùng là tử vong. Cả hai loại thuốc này đều không được phép kê đơn sử dụng dài hạn và khi giảm liều nhất thiết phải tuân thủ nghiêm ngặt hướng dẫn của bác sỹ.

Không phải đây là lần đầu tiên hai loại thuốc này được cảnh báo về mức độ nguy hiểm. Tuy nhiên vẫn còn nhiều người không biết rằng sự kết hợp của chúng còn nguy hiểm hơn. Chính vì thế hãy sử dụng thuốc dưới sự hướng dẫn nghiêm ngặt của bác sỹ.

Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh

facebook.com/BVNTP