Định nghĩa
Thông động tĩnh mạch não (AVM) là kết nối bất thường giữa các động mạch và tĩnh mạch làm ngắt dòng chảy máu bình thường giữa chúng. Thông động tĩnh mạch bẩm sinh có thể phát triển bất cứ nơi nào trong cơ thể, nhưng xảy ra thường xuyên nhất trong não hoặc cột sống. Thông động tĩnh mạch não có thể xảy ra trong bất kỳ một phần của bộ não. Nguyên nhân không rõ ràng.
Có thể không biết có thông động tĩnh mạch não cho đến khi có triệu chứng, như đau đầu hoặc khiếm khuyết vận động. Trong trường hợp nghiêm trọng, vỡ mạch máu gây ra chảy máu trong não (xuất huyết). Sau khi chẩn đoán thông động tĩnh mạch não, thường có thể điều trị thành công.
Các triệu chứng
Thông động tĩnh mạch não thường không có dấu hiệu hay triệu chứng cho đến khi vỡ thông động tĩnh mạch, dẫn đến chảy máu trong não (xuất huyết).
Các dấu hiệu và triệu chứng của thông động tĩnh mạch não bao gồm:
Động kinh.
Âm tiếng thổi có thể nghe được bằng ống nghe từ hộp sọ.
Ù tai.
Nhức đầu.
Điểm yếu hoặc tê.
Khi chảy máu vào trong não xảy ra, các dấu hiệu và triệu chứng có thể tương tự như một cơn đột quỵ và có thể bao gồm:
Đột ngột đau đầu.
Điểm yếu hoặc tê.
Mất tầm nhìn.
Khó nói.
Không có khả năng hiểu người khác.
Đứng không vững nếu nặng.
Thông động tĩnh mạch não chảy máu là đe dọa tính mạng và đòi hỏi sự chú ý khẩn cấp y tế.
Các triệu chứng có thể bắt đầu ở bất cứ tuổi nào, nhưng có nhiều khả năng trải qua triệu chứng trước tuổi 50. Thông động tĩnh mạch não có thể thiệt hại mô não theo thời gian. Các hiệu ứng từ từ tăng lên, đôi khi gây ra các triệu chứng ở tuổi sớm của trưởng thành. Tuy nhiên, khi đạt đến tuổi trung niên, thông động tĩnh mạch não có xu hướng ổn định và ít có khả năng gây ra triệu chứng.
Đối với phụ nữ, mang thai có thể bắt đầu các triệu chứng hay tồi tệ hơn bởi vì dòng máu tăng lên và khối lượng máu tăng trong khi mang thai.
Nếu nhận thấy bất kỳ dấu hiệu hoặc triệu chứng của thông động tĩnh mạch não, cần giúp đỡ y tế ngay.
Nguyên nhân
Thông động tĩnh mạch não là kết nối bất thường giữa các động mạch và tĩnh mạch trong não. Các bác sĩ tin rằng thông động tĩnh mạch não phát triển trong quá trình phát triển của thai nhi. Tại sao điều này xảy ra đối với một số trẻ sơ sinh và những người khác không xẩy ra là không biết.
Thông thường, tim bơm máu giàu ôxy cho não thông qua động mạch, trong đó chia nhánh thành các tiểu động mạch nhỏ hơn và sau đó đến các mao mạch, các mạch máu nhỏ nhất. Oxy được lấy ra từ máu trong mao mạch và được sử dụng cho não. Máu cạn kiệt oxy sau đó đi vào tĩnh mạch nhỏ và sau đó vào tĩnh mạch lớn hơn, trả lại nó vào tim và phổi để lấy thêm nhiều oxy.
Nếu có thông động tĩnh mạch não, máu chảy trực tiếp từ động mạch đến tĩnh mạch thông qua các mạch bất thường. Điều này gây gián đoạn quá trình máu lưu thông bình thường qua não.
Yếu tố nguy cơ
Bất cứ ai cũng có thể được sinh ra với thông động tĩnh mạch não, nhưng thông động tĩnh mạch não phổ biến hơn ở bé trai hơn bé gái.
Các triệu chứng của thông động tĩnh mạch não có nhiều khả năng xảy ra trước tuổi 50. Mô não có thể thiệt hại theo thời gian. Các hiệu ứng từ từ hình thành, đôi khi gây ra các triệu chứng ở tuổi trưởng thành sớm. Tuy nhiên, khi đạt đến tuổi trung niên, thông động tĩnh mạch não có xu hướng ổn định và ít có khả năng gây ra triệu chứng.
Đối với phụ nữ, mang thai có thể bắt đầu hay tồi tệ hơn bởi vì các triệu chứng của dòng máu tăng lên và khối lượng máu trong khi mang thai.
Các biến chứng
Các biến chứng của thông động tĩnh mạch não bao gồm:
Chảy máu trong não (xuất huyết). Thành của các động mạch và tĩnh mạch bị ảnh hưởng có thể trở nên mỏng hay yếu. Thông động tĩnh mạch tạo áp lực trên các thành, vì không có các mao mạch có sẵn để làm chậm sự lưu thông máu nên có thể gây xuất huyết. Xuất huyết rất nhỏ là các nguyên nhân thiệt hại hạn chế đến các mô xung quanh và không thể hiện ra những triệu chứng đáng chú ý. Tuy nhiên, xuất huyết lớn hơn có thể gây ra một cơn đột quỵ với tổn thương não.
Giảm oxy đến mô não. Với thông động tĩnh mạch não, máu không đi qua mạng lưới các mao mạch mà chảy trực tiếp từ động mạch đến tĩnh mạch. Máu nhanh chóng thông qua đường dẫn đã bị thay đổi vì nó không bị chậm lại bởi các kênh của các mạch máu nhỏ hơn. Các mô xung quanh não không thể dễ dàng hấp thụ ôxy từ máu chảy nhanh. Nếu không có đủ oxy, các mô não có thể suy yếu hoặc chết hoàn toàn. Điều này dẫn đến các triệu chứng như đột quỵ, chẳng hạn như khó nói hay đứng không vững.
Mạch máu mỏng và yếu. Thông động tĩnh mạch não gây áp lực trên thành mỏng và yếu của các mạch máu. Làm thành mạch máu phồng nồi ra, có thể phát triển và trở nên dễ bị vỡ.
Tổn thương não. Dòng máu chảy nhanh và nhiều hơn để cung cấp máu cho thông động tĩnh mạch não. Kết quả là, thông động tĩnh mạch não lớn lên, làm di chuyển hoặc nén các phần của não bộ. Điều này có thể ngăn dịch não tủy chảy tự do trên khắp bán cầu của não. Nếu tích tụ dịch, nó có thể đẩy mô não lên - được gọi là tràn dịch não.
Các xét nghiệm và chẩn đoán
Chẩn đoán thông động tĩnh mạch não thường bắt đầu với kiểm tra y tế toàn diện bởi một bác sĩ chuyên về hệ thần kinh. Tùy thuộc vào những kết quả, bác sĩ có thể yêu cầu một hoặc nhiều xét nghiệm. Hình ảnh thường được thực hiện bởi người chuyên chụp não và hệ thần kinh.
Ba kiểm tra chính được sử dụng để chẩn đoán thông động tĩnh mạch não:
CT scan. Chụp cắt lớp vi tính (CT scan) có hình ảnh của não bằng cách sử dụng X - quang. Đôi khi được tiêm thuốc nhuộm thông qua một ống tiêm vào tĩnh mạch để các động mạch nuôi dưỡng thông động tĩnh mạch não và các tĩnh mạch thoát thông động tĩnh mạch não có thể được xem chi tiết hơn. Đây được gọi là chụp cắt lớp CTA.
MRI và MRA. Hình ảnh cộng hưởng từ (MRI), hiển thị nhạy cảm hơn so với CT trong thông động tĩnh mạch não, tạo ra hình ảnh bằng cách sử dụng một nam châm lớn và sóng radio. MRI cũng cung cấp thông tin về vị trí chính xác của các dị tật, rất quan trọng để xác định lựa chọn điều trị. Nhuộm cũng có thể được tiêm để xem lưu thông máu trong não tốt hơn. Điều này được gọi là MRA.
Chụp động mạch não. Chụp động mạch não là kiểm tra chi tiết nhất và cách tốt nhất để chẩn đoán thông động tĩnh mạch não. Thử nghiệm cho thấy vị trí và đặc điểm của các động mạch nuôi và tĩnh mạch thoát. Một ống thông được đưa vào một động mạch ở háng. Ống này được luồn lên tới não đến các mạch máu. Chất màu được tiêm vào mạch máu của não và X - quang được thực hiện.
Phương pháp điều trị và thuốc
Điều trị tùy chọn cho thông động tĩnh mạch não liên quan đến một số thủ tục và phụ thuộc vào kích thước và vị trí của các mạch máu bất thường. Thuốc men cũng có thể được dùng để điều trị các triệu chứng liên quan, chẳng hạn như đau đầu hoặc động kinh.
Phẫu thuật loại bỏ
Phẫu thuật điều trị thông động tĩnh mạch não nhỏ là tương đối an toàn và hiệu quả. Một phần của hộp sọ bị loại bỏ tạm thời để được truy cập vào thông động tĩnh mạch não này. Việc giải phẫu thần kinh, hỗ trợ bằng một kính hiển vi cao cấp, có dấu thông động tĩnh mạch não với clip đặc biệt và cẩn thận loại bỏ nó khỏi mô não bao quanh. Đôi khi điều này được thực hiện với laser. Xương sọ sau đó được đặt lại và da đầu được đóng lại.
Sự cắt bỏ xương thường được thực hiện khi thông động tĩnh mạch não có thể được gỡ bỏ với rủi ro chấp nhận được để ngăn ngừa xuất huyết hay co giật. Thông động tĩnh mạch não ở các vùng não sâu mang rủi ro cao hơn với biến chứng. Trong những trường hợp này, phương pháp trị liệu khác được xem xét.
Thuyên tắc nội mạch (Endovascular)
Trong thủ tục này đưa ống thông vào một động mạch chân và luồn tới động mạch não. Ống thông được đặt ở một trong các động mạch nuôi đến thông động tĩnh mạch não, và các hạt nhỏ của một chất giống như keo được tiêm để chặn và giảm lưu lượng máu vào thông động tĩnh mạch não này.
Thuyên tắc nội mạch có thể được thực hiện đơn độc, trước khi phương pháp điều trị khác để giảm kích cỡ của thông động tĩnh mạch não, hoặc phẫu thuật để làm giảm nguy cơ chảy máu trong quá trình hoạt động. Một số thông động tĩnh mạch não lớn, thuyên tắc nội mạch có thể làm giảm các triệu chứng như đột quỵ bằng cách chuyển hướng máu trở lại mô não bình thường.
Sóng bức xạ
Điều trị này sử dụng bức xạ tập trung chính xác để tiêu diệt thông động tĩnh mạch não. Bức xạ những mạch là nguyên nhân của thông động tĩnh mạch não để cục máu đông từ từ bít tắc trong những tháng hoặc năm sau điều trị. Xử lý này hoạt động tốt nhất cho thông động tĩnh mạch não nhỏ và cho những người không có xuất huyết đe dọa tính mạng.
Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh
