U não là một khối hay sự phát triển các tế bào bất thường trong não hay tuỷ sống. Nhiều khối u não có thể làm gián đoạn chức năng của não. Tuy nhiên, có những loại u ít gây hại.
Khối u não có thể là ác tính hay lành tính. U ác tính gây nguy hiểm hơn u lành tính.
Đối với u lành, khối tế bào bất thường này không chứa các tế bào ung thư. U lành phát triển chậm và có xu hướng phát triển tại chỗ. Chúng cũng thường xảy ra phổ biến hơn là u ác tính.
Theo Hiệp hội U não Hoa Kỳ (ABTA), khoảng 2/3 trường hợp mới được chẩn đoán u não là lành tính.
Các khối u ác tính chứa các tế bào ung thư và có xu hướng không rõ ràng về phạm vi phát triển. Chúng có thể phát triển nhanh và lây lan sang các khu vực khác của não do đó chúng gây nguy hiểm hơn u lành tính.
1. Phân loại u não
Bác sĩ có thể chẩn đoán khối u não dựa trên vị trí bắt nguồn của các tế bào khối u. Nếu khối u bắt nguồn từ não, chẳng hạn như u não nguyên phát. Nếu khối u bắt nguồn từ một vị trí khác trong cơ thể và lan tới não thì gọi là u não thứ phát.
Mỗi loại u có những đặc tính và phân loại khác nhau và một khối u có thể chứa nhiều loại tế bào.
Trong năm 2016, Tổ chức Y tế thế giới (WHO) chính thức đưa ra phân loại của tất cả các loại u não và tuỷ sống. Hiện nay, có hơn 120 loại u não và tuỷ sống ảnh hưởng các loại tế bào khác nhau.
U tế bào Schwann hay u thần kinh thính giác: loại ung thư vỏ thần kinh, thường ảnh hưởng đến thần kinh thính giác.
U nguyên sống (Chordoma): những khối u lành tính này có thể hình thành ở cột sống, xương sọ hay vùng gần tuyến yên. Chúng có thể trở thành u ác tính.
Ung thư hạch thần kinh trung ương: là loại ung thư rất nguy hiểm ảnh hưởng lên tế bào miễn dịch trong hạch bạch huyết. Bệnh xảy ra phổ biến ở độ tuổi 60 đến 80, nhưng ngày nay bệnh đang dần phổ biến hơn người trẻ tuổi.
U tế bào mầm: chúng thường phát triển từ các tế bào mầm, chủ yếu ở độ tuổi 11 đến 30. U tế bào mầm có thể là ác tính hoặc lành tính.
U thần kinh đệm (Glioma): khối u bắt nguồn từ nhu mô não ảnh hưởng lên 3 loại tế bào khác nhau: tế bào hình sao, tế bào ít nhánh, tế bào ống nội tuỷ. Chúng có thể phát triển tại các vị trí trong não và hệ thần kinh.
U máu (Hemangiomas): là dạng phát triển quá mức mạch máu ở da hay cơ quan nội tạng. Ở não có 2 loại chính: u nguyên bào mạch máu não - Hemangioblastomas (u lành tính phát triển chậm) và u tế bào quanh mao mạch – Hemangiopericytomas (phát triển trong màng não, có thể lan tới các cơ quan ở xa như phổi).
U mỡ (Lipoma): khối u phát triển từ mô mỡ. Đây là u lành tính và rất hiếm khi gây triệu chứng hay các vấn đề sức khoẻ.
U nguyên bào tuỷ (Medulloblastoma): thường xảy ra ở trẻ em. Bệnh phát triển trong các tế bào phôi khi phôi thai phát triển. Chúng luôn phát triển ở vùng tiểu não và hố sau. Khối u luôn luôn lây lan nhưng hiếm khi lan ra ngoài khu vực não và tuỷ sống.
U màng não: khối u thường phát triển vào bên trong từ lớp bảo vệ bên ngoài não và tuỷ sống tạo ra sự chèn ép. Loại này chiếm khoảng 1/3 trường hợp các khối u ở não. Hầu hết không phải ác tính.
U sợi thần kinh: khối u tại sợi thần kinh. Khối u phát triển do rối loạn di truyền.
U tế bào thần kinh và hỗn hợp thần kinh – thần kinh đệm: chúng phát triển từ nhóm tế bào thần kinh là tế bào hạch. Chúng lành tính và phát triển chậm.
U vùng tuyến tùng và u vùng hố yến: chúng phát triển trên các tuyến đóng vai trò thiết yếu trong việc tiết hormone.
U thần kinh bì nguyên thuỷ (Primitive neuroectodermal tumor): gần giống với u nguyên bào tuỳ trên kính hiển vi nhưng phát triển ở vùng khác của não. Chúng rất hiếm nhưng ác tính cao và có xu hướng lây lan.
2. Triệu chứng
Triệu chứng u não biểu hiện đa dạng tuỳ thuộc vào loại khối u và vị trí của nó. Những triệu chứng sau đây có thể xuất hiện chậm và dần dần tệ hơn. Chúng cũng có thể phát triển nhanh chóng dưới sự thể hiện của triệu chứng co giật. Các triệu chứng phổ biến của u não:
- Đau đầu kéo dài
- Có vấn đề về thị lực
- Buồn nôn, nôn ói và buồn ngủ
- Co giật
- Có vấn đề với trí nhớ ngắn hạn
- Có vấn đề về cách biểu đạt lời nói
- Có vấn đề trong phối hợp
- Thay đổi tính cách
Tuy nhiên, có những trường hợp không có bất kì triệu chứng nào. Theo Hiệp hội Ung thư Hoa Kỳ (ACS) có khoảng một nửa người bệnh u não bị đau đầu dai dẳng và cũng một nửa số bệnh nhân có động kinh tại một thời điểm nào đó.
Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh
