Vì sao vào mùa hè chúng ta hay thấy nhiều bệnh nhân tai biến mạch máu não?
Những lầm tưởng
Tai biến mạch máu não là căn bệnh gây tử vong cao nếu không biết xử trí cấp cứu đúng dễ bị di chứng liệt nhẹ tới nặng. Nhiều người lầm tưởng nghĩ tai biến mạch máu não chỉ hay gặp vào mùa lạnh, tuy nhiên trên thực tế mùa nắng nóng cũng dễ bị tai biến. Do thời tiết mùa hè thay đổi thất thường, chênh lệch nhiệt độ ngày và đêm cao. Trong những ngày nắng nóng, độ ẩm không khí cao gây nên cảm giác mệt mỏi cũng như việc mất nước qua hơi thở, mồ hôi cũng có thể gây rối loạn về đông cầm máu và gây tai biến nhất là ở người trung niên, cao tuổi do sự lão hóa của các cơ quan trong cơ thể nên sự thích ứng với môi trường không được nhanh như tuổi thanh niên.
Mặt khác, để chống lại sự tăng nhiệt độ của cơ thể trước nhiệt độ của môi trường (hoặc sự tăng nhiệt do tập thể dục, chơi các môn thể thao), cơ thể điều tiết sự thích ứng nhiệt độ bằng cách tăng sự bài tiết mồ hôi để hạ nhiệt cơ thể. Sự ra mồ hôi dẫn tới cơ thể mất nước và muối, đồng nghĩa sẽ dẫn tới giảm khối lượng tuần hoàn trong cơ thể. Nếu sự bù nước, muối không được kịp thời rất dễ gây ra hiện tượng tụt huyết áp, thiếu máu não, tai biến mạch não thoáng qua.
Đối với trường hợp đã từng có tiền sử bị bệnh xơ vữa mạch máu, tăng mỡ máu khi mất nhiều nước, giảm khối lượng tuần hoàn sẽ gây ra hiện tượng cô đặc máu, sự lưu thông máu sẽ khó khăn rất dễ hình thành huyết khối làm tắc lòng mạch máu não gây tai biến mạch máu não.
Các nguyên nhân và yếu tố nguy cơ
Tất cả các nguyên nhân gián tiếp hay trực tiếp làm giảm một phần hay hoàn toàn khả năng cung cấp máu tới một phần hay toàn bộ não bộ đều có thể gây ra bệnh lý tai biến mạch máu não.
Xơ vữa mạch máu gây hẹp lòng mạch máu, huyết khối gây bít tắc lòng mạch: tăng mỡ máu, đái tháo đường, rối loạn nhịp tim, bệnh van tim...
Các yếu tố khác làm tăng nguy cơ tai biến mạch máu não ở người cao tuổi vào mùa hè là: ngại uống nước, tiểu đêm, tiểu nhiều lần gây hạ huyết áp tư thế khi dậy đột ngột trên giường (nam giới do bệnh lý tuyến tiền liệt, nữ do bệnh suy yếu cơ bàng quang,...).
Thoái hóa đốt sống cổ gây chèn ép 2 động mạch đốt sống cổ cung cấp máu cho não. Ngoài ra, đối với người bị căng thẳng thần kinh, mất ngủ cũng dễ bị tai biến mạch máu não.
Xử trí ban đầu tai biến mạch máu não
Luôn luôn phải nghĩ đến tai biến mạch não trước tất cả các trường hợp có triệu chứng thiếu sót thần kinh xuất hiện đột ngột hoặc cấp tính. Các biểu hiện gợi ý là: rối loạn ý thức, co giật cục bộ, thiếu sót vận động hoặc giảm cảm giác (liệt, rối loạn cảm giác 1/2 người, liệt mặt); Rối loạn lời nói (nói khó, thất ngôn); Rối loạn thị giác (mù, bán manh); Liệt dây thần kinh sọ. Tính chất đột ngột hoặc cấp tính có thể là ngay lập tức hoặc trong vòng nhiều phút đến vài giờ. Một số trường hợp tai biến mạch não có thể xuất hiện tương đối âm thầm kín đáo làm khó nhận biết trên lâm sàng.
Khi có biểu hiện trên cần xử trí đúng bằng cách: Người nhà nên nới lỏng quần áo và để người bệnh nằm trên mặt phẳng, giúp bệnh nhân có tư thế nằm nghiêng an toàn (gối đầu cao khoảng 30 độ và ở tư thế nằm nghiêng để tránh nguy cơ bị sặc do các chất tiết ra từ miệng). Cần phải thông khí cho bệnh nhân để tránh những cơn co giật. Tuyệt đối không cho bệnh nhân ăn, uống gì khi nghi ngờ bệnh nhân bị đột quỵ và không tự ý cho bệnh nhân uống bất kỳ một loại thuốc nào. Nếu bệnh nhân khó thở hoặc có biểu hiện ngừng thở thì người nhà hoặc người chứng kiến cần thực hiện hô hấp nhân tạo bằng miệng để tránh trường hợp bệnh nhân ngừng thở. Giúp bệnh nhân thở đều, thở sâu hơn và chậm hơn để họ bình tĩnh trở lại và máu cũng như ôxy có thể lưu thông lên não nhanh hơn.
Sau khi sơ cứu, cần nhanh chóng đưa người bệnh đến cơ sở y tế gần nhất để được cấp cứu kịp thời, tránh đưa bệnh nhân đi xa vì thời gian di chuyển kéo dài càng làm cho tình trạng bệnh sẽ nặng hơn và nguy cơ tử vong cao hơn.
Lời khuyên thầy thuốc
Muốn dự phòng tốt tai biến mạch não, mùa hè cần lưu ý: ăn đủ chất, uống đủ nước theo nhu cầu hoạt động của cơ thể. Chống được tăng mỡ máu vì tăng mỡ máu gây xơ vữa mạch não, cô đặc máu và tăng huyết áp. Hậu quả của tăng mỡ máu sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho tai biến mạch máu não xảy ra.
Dự phòng hiện tượng tăng cân quá mức, thừa cân, béo phì. Chống lão hóa, xơ vữa động mạch (chống tăng mỡ máu, không hút thuốc lá, điều trị tiểu đường, điều trị tăng huyết áp,...). Sử dụng điều hòa nhiệt độ hợp lý. Không sử dụng bia rượu nhiều vì uống bia rượu say gây ra giãn mạch, hạ huyết áp tư thế. Sử dụng thường xuyên gây gan nhiễm mỡ, tăng mỡ máu, xơ gan.
Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh
BÀI VIẾT KHÁC
