Đau dạ dày là vấn đề tiêu hóa thường gặp, ảnh hưởng xấu đến sức khỏe và chất lượng cuộc sống của người bệnh. Vậy triệu chứng, nguyên nhân, hướng chẩn đoán và điều trị của bệnh lý này là gì?
1. Đau dạ dày là gì?
Đau dạ dày (còn gọi là đau bao tử) là bệnh lý tiêu hóa phổ biến, xuất hiện khi dạ dày gặp phải các tổn thương như viêm, loét…. Tình trạng này thường được nhận biết thông qua vị trí đau bụng và các biểu hiện liên quan như chán ăn, đầy bụng, ợ chua…
Các cơn đau sẽ xuất hiện khi người bệnh quá đói hoặc quá no, khi căng thẳng, làm việc quá sức hoặc tâm trạng thất thường. Tình trạng đau thường kéo dài, đau âm ỉ hoặc quặn thắt, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe và chất lượng cuộc sống của người bệnh.
2. Các triệu chứng thường gặp
Dưới đây là những dấu hiệu điển hình của tình trạng đau dạ dày:
2.1. Đau vùng thượng vị
Đây là triệu chứng dễ nhận biết nhất của vấn đề tiêu hoá này. Người bệnh sẽ cảm thấy đau nóng rát, đau âm ỉ và tức vùng thượng vị – vùng bụng trên rốn và dưới xương ức. Đôi khi cơn đau xuất hiện ở vùng giữa bụng hoặc bên trái, lan lên ngực và cả sau lưng, gây cảm giác vô cùng khó chịu, có thể từ bụng lên ngực hoặc lan ra cả sau lưng. Những cơn đau thường kéo dài và rất dễ tái phát.
2.2. Chán ăn, ăn không ngon miệng
Khi dạ dày xuất hiện các tổn thương và suy giảm chức năng tiêu hóa, người bệnh sẽ không có cảm giác đói. Ngược lại, người bệnh cảm thấy đầy bụng, chướng bụng, từ đó dẫn đến cảm giác chán ăn, ăn ít đi, ăn kém ngon.
Sau khi ăn, cơn đau bỏng rát có thể xuất hiện ở vùng thượng vị, lan lên xương ức và khiến người bệnh buồn nôn. Việc chán ăn, tiêu hóa kém về lâu dài sẽ gây suy nhược cơ thể so không cung cấp đủ năng lượng và dinh dưỡng.
2.3. Ợ hơi, ợ chua do đau dạ dày
Bệnh đau bao tử còn đi kèm triệu chứng ợ chua, ợ hơi, ợ nóng, gây khó chịu và ảnh hưởng đến sinh hoạt thường ngày của người bệnh.
Do dạ dày bị rối loạn hoạt động, tăng tiết dịch làm mất cân bằng pH, thức ăn dẫn chậm tiêu hóa đến tình trạng lên men, làm trào ngược thực quản gây ra ợ chua. Khi thức ăn hoặc hơi nóng dâng lên, người bệnh sẽ cảm thấy vị chua hoặc đắng trong họng.
Triệu chứng ợ hơi, ợ chua thường đi kèm các cơn đau ở thượng vị, vùng ức mũi hoặc ở sau xương ức.
2.4. Buồn nôn và nôn
Người bệnh thường xuyên có cảm giác khó chịu, buồn nôn vì dạ dày bị kích thích khi xuất hiện tổn thương trên niêm mạc. Hiện tượng nôn diễn ra quá nhiều sẽ dẫn đến tình trạng rách niêm mạc thực quản, mất nước và điện giải, sút cân, hạ huyết áp, hay tệ hơn là trụy tim mạch.
Hiện tượng nôn và buồn nôn này có thể là dấu hiệu của một số bệnh lý như viêm loét dạ dày, viêm dạ dày cấp, xuất huyết dạ dày và thậm chí là ung thư dạ dày.
2.5. Xuất huyết tiêu hóa
Xuất huyết tiêu hóa là hiện tượng chảy máu ở thành mạch máu đi vào lòng ống tiêu hóa. Đây là triệu chứng đặc biệt nghiêm trọng, đe dọa tới tính mạng của người bệnh. Vì vậy cần ngay lập tức đưa người bệnh đến cơ sở y tế khi gặp dấu hiệu này, từ đó tiến hành điều trị kịp thời.
Các biểu hiện nhận biết hiện tượng xuất huyết tiêu hóa bao gồm: nôn ra máu tươi, đi ngoài ra phân có máu đỏ tươi hoặc màu đen. Lúc này, người bệnh rơi vào tình trạng mất máu cấp, hoa mắt, choáng váng, tụt huyết áp.
Tình trạng chảy máu tiêu hóa có thể là dấu hiệu của các bệnh: viêm dạ dày cấp, loét dạ dày tá tràng, tĩnh mạch thực quản bị vỡ do bệnh gan hay nghiêm trọng hơn là bị ung thư dạ dày.
3. Nguyên nhân thường gặp của bệnh đau dạ dày
3.1. Vi khuẩn Helicobacter pylori
Vi khuẩn Hp sống trong lớp niêm mạc bảo vệ các mô lót dạ dày và ruột non. Thông thường vi khuẩn này không gây ra vấn đề gì cho dạ dày. Tuy nhiên khi gặp “thời cơ” như độ pH dạ dày mất ổn định, sức đề kháng cơ thể kém,… chúng có thể phát triển nhanh chóng và tấn công vào lớp niêm mạc dạ dày và gây ra viêm loét, dẫn đến các cơn đau.
3.2. Căng thẳng gây đau dạ dày
Thường xuyên lo lắng và căng thẳng quá mức sẽ làm suy yếu hệ thống miễn dịch và gây rối loạn tiêu hóa, khiến các vi khuẩn có hại dễ dàng xâm nhập vào cơ thể, đặc biệt là vi khuẩn Hp.
Tâm lý căng thẳng có thể gây ra hiện tượng co thắt dạ dày. Tình trạng này kích thích quá trình nhu động ruột khiến cơn đau dạ dày trở nên nghiêm trọng hơn.
3.3. Chế độ ăn uống và sinh hoạt không hợp lý
Việc thường xuyên sử dụng các loại thực phẩm đóng gói sẵn, đồ chiên, thực phẩm chứa caffeine, thức ăn chua/ cay… và ăn uống không điều độ, bỏ bữa có thể cản trở chức năng miễn dịch, tăng nguy cơ mắc bệnh về đường tiêu hóa, đặc biệt là đau dạ dày.
Mặt khác thói quen sinh hoạt, nghỉ ngơi không khoa học như thức quá khuya cũng là nguyên nhân làm tăng nguy cơ mắc bệnh.
3.4. Lạm dụng thuốc
Lạm dụng aspirin, một số loại thuốc giảm đau, thuốc chống viêm không steroid… có thể gây kích thích và làm tổn thương niêm mạc dạ dày.
3.5. Sử dụng nhiều rượu bia
Rượu bia là loại đồ uống có tác động tiêu cực hàng đầu đến hệ tiêu hóa. Uống quá nhiều rượu bia có thể kích thích niêm mạc dạ dày, dẫn đến viêm và làm tăng nguy cơ phát triển các vết loét. Các loại đồ uống này làm trầm trọng thêm những tổn thương đã có, gây chảy máu hoặc thủng dạ dày nếu không được điều trị kịp thời.
3.6. Hút nhiều thuốc lá
Thuốc lá tác động tiêu cực đến cơ chế bảo vệ tự nhiên của cơ thể chống lại axit dạ dày. Hút thuốc lá có thể làm tăng sản xuất axit dạ dày theo thời gian và làm giảm sản xuất sodium bicarbonate – 1 chất kháng axit tự nhiên. Do đó, người hút nhiều thuốc đặc biệt có nguy cơ cao mắc bệnh đau dạ dày.
3.7. Ăn quá nhiều muối
Muối là một trong những tác nhân làm tăng độc tính của vi khuẩn Hp và khiến chúng hoạt động mạnh mẽ hơn. Đặc biệt nếu dạ dày, tá tràng của bạn đã xuất hiện vết loét thì việc bổ sung nhiều muối có thể làm cho tình trạng này trở nên nghiêm trọng và xuất hiện biến chứng nguy hiểm.
4. Biện pháp chẩn đoán đau dạ dày
Hiện nay, bệnh đau dạ dày được chẩn đoán bằng 2 phương pháp chính: Nội soi và xét nghiệm máu/ phân.
4.1. Thủ thuật nội soi dạ dày
Khi tiến hành nội soi dạ dày, bác sĩ có thể quan sát rõ ràng toàn bộ bề mặt niêm mạc dạ dày, phát hiện các tổn thương và đánh giá chính xác tình trạng bệnh lý. Từ đó, bác sĩ sẽ đưa ra chẩn đoán và phác đồ điều trị thích hợp cho người bệnh.
4.2. Xét nghiệm máu, phân
Xét nghiệm này giúp phát hiện tình trạng thiếu máu, đánh giá nồng độ enzyme niêm mạc dạ dày và kiểm tra lượng hồng cầu trong phân.
5. Điều trị đau dạ dày như thế nào cho hiệu quả?
Bệnh đau dạ dày thường đòi hỏi quá trình điều trị lâu dài. Người bệnh sẽ được bác sĩ chỉ định dùng các loại thuốc giúp giảm triệu chứng khó chịu và thúc đẩy hồi phục dạ dày, kết hợp với chế độ sinh hoạt, ăn uống khoa học.
5.1. Dùng thuốc điều trị đau dạ dày
Các loại thuốc thường dùng để điều trị bệnh đau bao tử gồm:
– Thuốc kháng sinh diệt vi khuẩn HP: Người bệnh có thể dùng kết hợp các thuốc kháng sinh trong trường hợp dương tính với vi khuẩn HP. Người bệnh cần uống thuốc theo đúng liều lượng được bác sĩ chỉ định.
– Thuốc ức chế bơm Proton: Thuốc có tác dụng ngăn chặn các enzyme sản sinh axit, từ đó làm giảm axit dạ dày. Tuy nhiên sử dụng loại thuốc này trong thời gian dài có thể dẫn đến nguy cơ gãy xương cổ tay, xương hông và xương sống. Để làm giảm các nguy cơ, hãy xin tư vấn của bác sĩ về các biện pháp bổ sung canxi.
– Thuốc kháng H2: Loại thuốc này được sử dụng để giảm lượng axit được sản xuất trong đường tiêu hóa, giảm tình trạng đau viêm dạ dày, thúc đẩy chữa bệnh.
– Thuốc kháng axit nhằm trung hòa axit trong dạ dày: Thuốc kháng axit giúp trung hòa lượng axit hiện có trong dạ dày và góp phần giảm đau nhanh chóng. Tùy thuộc vào các thành phần chính trong thuốc mà có thể dẫn tới một số tác dụng phụ như táo bón hoặc tiêu chảy.
Lưu ý: Thông tin thuốc mang tính chất tham khảo, người bệnh tuyệt đối không tự ý sử dụng thuốc khi chưa có chỉ định của bác sĩ.
5.2. Cải thiện chế độ ăn uống – sinh hoạt
Bên cạnh sử dụng thuốc, người bệnh cũng nên xây dựng cho mình một chế độ ăn uống và sinh hoạt hợp lý để tăng sức đề kháng, tránh các tác động xấu đến hệ tiêu hóa.
– Ăn uống điều độ, không bỏ bữa; ăn nhiều rau xanh, trái cây và các thức ăn tốt cho tiêu hóa.
– Tránh đồ ăn cay nóng, quá lạnh, thực phẩm không đảm bảo chất lượng.
– Hạn chế các chất kích thích, đồ uống có gas, cồn.
– Thường xuyên tập thể dục giúp tăng cường thể lực, tăng sức đề kháng cho cơ thể và hệ tiêu hoá.
– Xây dựng chế độ sinh hoạt, nghỉ ngơi hợp lý, không thức quá khuya, tránh căng thẳng, stress.
– Thăm khám và nội soi định kỳ tại các cơ sở y tế uy tín để phát hiện và xử lý kịp thời các dấu hiệu bất thường.
Đau dạ dày là bệnh tiêu hóa thường gặp và không thể chủ quan. Hy vọng bài viết đã mang đến cho bạn những thông tin hữu ích để kiểm soát và bảo vệ sức khỏe dạ dày. Hãy xây dựng chế độ sinh hoạt khoa học, đồng thời thường xuyên thăm khám và nội soi để phát hiện sớm các bệnh lý đường tiêu hóa.
Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh
