ĐỊNH NGHĨA
Là quy trình dùng kim có kích thước 21G hoặc nhỏ hơn để chọc vào tổn thương là các khối u tụy, gan, ổ bụng dưới hướng dẫn của siêu âm, mục đích là lấy tế bào từ những tổn thương này phết lên lam kính, nhuộm và đọc tế bào.
CHỈ ĐỊNH
U gan, tụy, lách, thận, hạch và các khối u khác trong ổ bụng.
CHỐNG CHỈ ĐỊNH
Rối loạn đông máu: Prothrombine < 50%
Tiểu cầu < 50 G/l
Dị ứng với thuốc gây tê: Xylocain
Đường vào không an toàn trên siêu âm
Người bệnh không đồng ý can thiệp.
CHUẨN BỊ
Người thực hiện
02 bác sĩ: 01 làm siêu âm, 01 chọc hút.
01 hoặc 02 điều dưỡng hoặc kỹ thuật viên.
Phương tiện
Máy siêu âm: 01 chiếc
Cáng nằm: 01 chiếc
Kim chọc hút loại nhỏ 21G hoặc 23G: 01 cái
Bơm tiêm 5ml: 1 cái, bơm tiêm 10 ml: 01 cái
Xylocain 2% 2ml: 01 ống
Bông cồn: Vừa đủ
Gạc vô trùng miếng nhỏ:10 cái
Xăng có lỗ: 01 cái
Lam kính: 4 - 6 cái
Cồn tuyệt đối: 10 ml
Cồn sát trùng 700: 01 lọ to dùng sát trùng tay.
Băng dính y tế: 01 cuộn
Găng tay vô trùng: 03 đôi
Người bệnh
Cần được giải thích rõ mục đích của thủ thuật, các tai biến có thể xảy ra. Phải ký vào giấy cam đoan làm thủ thuật.
Có người nhà đi cùng.
Hồ sơ bệnh án
Có hồ sơ bệnh án đầy đủ, kèm theo phim chụp cắt lớp vi tính, cộng hưởng từ nếu có.
CÁC BƯỚC TIẾN HÀNH
Kiểm tra hồ sơ
Kiểm tra phiếu chỉ định, phiếu cam đoan của người bệnh, phiếu làm tế bào học.
Kiểm tra các xét nghiệm: Công thức máu, đông máu cơ bản, xét nghiệm HIV.
Kiểm tra xem người bệnh có dị ứng thuốc gì không.
Các thăm dò cận lâm sàng: Kết quả siêu âm, CT scanner, MRI.
Kiểm tra người bệnh
Kiểm tra mạch, huyết áp, nhịp thở.
Thực hiện kỹ thuật
Người bệnh được nằm trên cáng theo qui trình siêu âm bụng.
Bác sĩ làm siêu âm kiểm tra vị trí khối u và xác định đường vào, cùng bác sĩ chọc hút xác định hướng đi của kim.
Điều dưỡng hoặc kỹ thuật viên sát trùng nơi định chọc.
Bác sĩ chọc hút đi găng vô trùng, trải săng có lỗ.
Gây tê nơi chọc.
Dùng kim chọc qua da và vào thẳng vị trí khối u để hút tế bào, khi đầu kim vào tới nơi cần lấy tế bào: hút syringe chân không rồi đầy vào, rút ra 3-5 lần để cho tế bào bị hút vào trong lòng kim.
Dặn người bệnh nhịn thở và rút nhanh kim ra khỏi cơ thể.
Băng dính gạc chỗ chọc, rồi chuyển người bệnh về phòng theo dõi.
Bơm tế bào hút được lên lam kính, phết thành 4 đến 6 lam kính, để khô và cố định bằng cồn tuyệt đối.
Gửi lam kính đã cố định đến trung tâm giải phẫu bệnh để đọc tế bào.
THEO DÕI
Người bệnh được theo dõi: toàn trạng, mạch, huyết áp trong 6 giờ, nằm tại giường.
TAI BIẾN VÀ XỬ TRÍ
Nhìn chung đây là thủ thuật khá an toàn cho người bệnh, tuy nhiên cũng lưu ý một số tai biến có thể xảy ra như sau:
Chảy máu: theo dõi sát, nếu chảy ít không cần can thiệp mà người bệnh cần nằm theo dõi thêm, chảy nhiều nên can thiệp ngoại khoa, truyền máu.
Thủng tạng rỗng: phẫu thuật.
Đau chỗ chọc: có thể uống thuốc giảm đau như: Efferalgan…
TÀI LIỆU THAM KHẢO
Bộ Y tế, Quy trình kỹ thuật bệnh viện.
Phillip M Hokgkin, A.R. Bodenham, Scott T. Reeves: “Practical Ultrasound in Anesthesia for critical care and pain management”, Informa Healthcare, New York London, 2008.
Daniel A. Lichtenstein: “General Ultround in the Critically Ill”, Springer – Verlag France, 2002.
http://www.webmd.com/hepatitis/percutaneous-liver-biopsy?page=2
http://www.uptodate.com/contents/percutaneous-fine-needle-aspiration-and-
laparoscopic-liver-biopsy
Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh
