Vai trò gây bệnh của vi khuẩn HP và đường lây

Vai trò gây bệnh của vi khuẩn HP

Vi khuẩn HP có một vai trò nào đó trong cuộc sống bình thường của con người, bằng chứng là sau khi điều trị diệt HP làm tăng nồng độ hormon Grehnin, đây là một hormon gây thèm ăn và ăn ngon miệng, vì vậy có thể dễ làm tăng cân và béo phì. Ngoài ra một số nghiên cứu thấy có tăng tỉ lệ bệnh nhân bị đái tháo đường, hen phế quản, bị viêm ruột, bao gồm cả bệnh Crohn (viêm loét đại tràng chảy máu).

Trên 80 % người nhiễm vi khuẩn HP không có triệu chứng. Chỉ có khoảng10 - 20% người nhiễm HP có khả năng bị loét dạ dày tá tràng và 1 - 2% có khả năng bị ung thư dạ dày. Vi khuẩn HP có thể gây ra các bệnh sau:

-Viêm cấp tính niêm mạc dạ dày: Phần lớn bệnh nhân khi mới nhiễm HP không có triệu chứng, chỉ một số ít người trong giai đoạn nhiễm cấp tính có biểu hiện như: đầy bụng, buồn nôn, chán ăn. Nội soi dạ dày thấy có thể viêm một phần hoặc toàn bộ niêm mạc dạ dày. Cũng có khi tự khỏi hoặc chuyển sang viêm mạn tính niêm mạc dạ dày.

- Viêm mạn tính niêm mạc dạ dày: Sau giai đoạn viêm cấp có triệu chứng hoặc không có triệu chứng, lâu dài sẽ gây viêm mạn tính. Khi bị viêm mạn tính có thể xảy ra một trong 2 tình huống sau: viêm teo niêm mạc dạ dày chủ yếu tại vùng hang vị dạ dày, trường hợp này thường bài tiết acid tại dạ dày bình thường hoặc tăng, dẫn tới hay bị loét hành tá tràng. Khả năng thứ 2 là viêm teo niêm mạc từ hang vị sẽ lan lên thân vị và nếu viêm nặng có thể viêm teo toàn bộ niêm mạc dạ dày, dẫn tới giảm tiết acid của dạ dày gây ra loét dạ dày và ung thư dạ dày. Tuy nhiên, viêm mạn tính niêm mạc dạ dày không chỉ do HP gây ra mà còn gặp do các nguyên nhân khác như viêm niêm mạc dạ dày tự miễn.

- Loét dạ dày tá tràng: Gọi là loét khi ổ tổn thương có kích thước từ 0,5cm trở lên. Loét dạ dày thường gặp ở người trên 40 tuổi, vị trí ổ loét hay gặp ở bờ cong nhỏ, đặc biệt là vùng nối giữa thân vị và hang vị. Loét tá tràng hay gặp ở độ tuổi từ 20-50, vị trí ổ loét thường gặp ở hành tá tràng. Điều trị diệt HP giúp ngăn ngừa được loét dạ dày tá tràng tái phát và chảy máu tái phát

- Ung thư dạ dày: Năm 1994 Tổ chức Y tế Thế giới chính thức xếp vi khuẩn H.P là nguyên nhân gây ung thư dạ dày. Vi khuẩn HP không trực tiếp gây ung thư dạ dày mà do vi khuẩn H.P gây viêm mạn tính niêm mạc dạ dày.Viêm mạn tính lâu ngày làm giảm và mất các tuyến bình thường của dạ dày, thay thế vào đó là tổ chức xơ hay còn gọi là viêm teo, niêm mạc bình thường được thay thế bằng biểu mô niêm mạc ruột hay còn gọi là dị sản ruột.Tình trạng viêm teo niêm mạc dạ dày và dị sản ruột gặp khoảng 50% số trường hợp bị nhiễm HP. Chính tình trạng viêm teo mạn tính nặng và dị sản ruột dẫn tới ung thư dạ dày. Vì vậy, điều trị diệt vi khuẩn HP làm giảm nguy cơ ung thư dạ dày nhưng không làm mất hoàn toàn nguy cơ ung thư dạ dày. Nếu một người nhiễm HP có viêm teo hoặc dị sản ruột mà vi khuẩn HP đã âm tính thì vẫn có thể bị ung thư dạ dày. Mức độ viêm teo niêm mạc dạ dày và dị sản ruột phụ thuộc vào quá trình viêm hoạt động nhiều hay ít, mức độ viêm phụ thuộc vào bản thân người bệnh và độc lực của vi khuẩn HP. Điều này lý giải tại sao không phải ai bị nhiễm vi khuẩn HP cũng bị ung thư dạ dày.

- U lympho B niêm mạc dạ dày (MALT): U lymphoma MALT dạ dày là loại u lymphoma non-Hodgkin có đặc tính sao chép và tăng sinh chậm các tế bào B, một loại tế bào miễn dịch trong lớp lót dạ dày. Nhiễm HP có thể gây ra ung thư lympho bào B tại biểu mô niêm mạc dạ dày. Khoảng 60 - 80% ung thư loại này sẽ thoái triển và khỏi hoàn toàn sau diệt HP.

- Chứng khó tiêu chức năng: là một bệnh do nhiều nguyên nhân gây ra với biểu hiện đau vùng thượng vị, có thể có nóng rát vùng thượng vị, ăn nhanh no, đầy bụng vùng thượng vị sau khi ăn làm cho bệnh nhân có cảm giác nặng bụng hoặc ấm ách sau ăn, các triệu chứng này giảm đi sau khi ăn khoảng 30 phút đến 2 giờ. Một số bệnh nhân bị chứng khó tiêu chức năng có nhiễm vi khuẩn HP, các triệu chứng có thể giảm sau khi diệt HP, tuy nhiên tỉ lệ giảm triệu chứng này không cao.

- Một số bệnh ngoài đường tiêu hóa: nhiễm vi khuẩn HP cũng làm tăng xuất hiện một bệnh như: giảm tiểu cầu chưa rõ nguyên nhân, bệnh lý mạch vành, đau nửa đầu…

Đường lây của vi khuẩn HP

Vi khuẩn HP lây truyền từ người này qua người khác qua đường tiêu hóa: lây trực tiếp qua miệng- miệng,  lây truyền qua phân, do thức ăn hoặc nước uống bị nhiễm bẩn. Bằng chứng là đã phát hiện được vi khuẩn HP có trong phân, nước bọt và trong mảng bám răng của người.

 Ở Việt Nam theo những nghiên cứu từ 2005, tỉ lệ tái xuất hiện HP là rất cao, trung bình 11 tháng sau điều trị HP về âm tính thì HP lại tái xuất hiện trong dạ dày là 23,5%, trong đó tái nhiễm là 9,7% và tái phát là 13,8%. Tỉ lệ tái xuất hiện của HP trong dạ dày thấp nhất là ở Phần Lan với 0,2%/năm, Nhật Bản là 0,2- 2%/năm, tại Mỹ nói chung khoảng dưới 2% mỗi năm.

Kháng kháng sinh của HP

Vào những năm 1990 đến năm 2000 vi khuẩn HP rất nhậy cảm với kháng sinh nên tỉ lệ diệt trừ HP thành công rất cao, với chỉ 2/3 kháng sinh như: Amocixillin, Clarithromycin và Metronidazol có thể cho hiệu quả diệt trên 90% thậm chí trên 95% chỉ với 7 ngày điều trị. Ngày nay, tại Việt Nam HP kháng kháng sinh rất cao: trung bình amocixillin 24,9%, Clarithromycin 34,1% (có nghiên cứu là 85,5%), metronidazole 69,4% (có nghiên cứu là 95,5%), levofloxacin 27,9%, tetraxycline17,9% và đồng thời kháng nhiều loại kháng sinh trung bình là 47,4%.