Bệnh tim do lão hóa: Cơ chế và cách phòng ngừa

“Sinh – lão – bệnh – tử” là quy luật khôn thể thay đổi của con người. Các cơ quan trong cơ thể chịu những tác động của quá trình lão hóa. Vậy quá trình lão hóa ảnh hưởng như thế nào đến tim mạch, làm thế nào để phòng ngừa bệnh tim do lão hóa? Cùng tìm hiểu về sự lão hóa của hệ tim mạch trong bài viết sau đây.

1. Cấu tạo hệ tim mạch gồm những cơ quan gì?

Hệ tim mạch bao gồm trái tim và các động mạch, tĩnh mạch và mao mạch chạy khắp cơ thể. Trong đó tim có nhiệm vụ bơm máu lên phổi để trao đổi oxy và co bóp để bơm máu giàu oxy đi nuôi cơ thể.

Các mạch máu đảm trách đưa máu đi khắp các cơ quan trong cơ thể. Khi máu chảy ra khỏi tim sẽ qua các động mạch chủ, động mạch nhánh để đi vào các mô. Các mao mạch cung cấp oxy và chất dinh dưỡng cho các mô giúp các cơ quan có năng lượng để hoạt động. Đồng thời nhận carbon dioxide và chất thải từ các mô, tập hợp vào các tĩnh mạch, đưa máu trở lại tim.

Nếu tim hay mạch máu gặp những bất thường về cấu trúc, chức năng thì có thể khiến quá trình này bị gián đoạn và gây ra các bệnh lý tim mạch.

Hệ tim mạch gồm trái tim và hệ thống mạch máu nuôi tim, nuôi cơ thể.

2. Quá trình lão hoá ảnh hưởng như thế nào đến hệ tim mạch?

Là một phần của cơ thể người, hệ tim cũng có thể bị lão hóa theo thời gian. Ảnh hưởng của quá trình lão hóa đến tim biểu hiện bằng những thay đổi của tim, mạch máu, thậm chí cả chất lượng máu.

2.1 Những thay đổi ở tim do lão hóa

Bình thường hoạt động của tim sẽ được kiểm soát bởi một hệ thống tự động. Do ảnh hưởng của quá trình lão hoá, đặc biệt là quá xơ hóa và tích tụ chất béo, hoạt động của hệ thống này có thể bị ảnh hưởng.

Điển hình như nút nhĩ thất – hệ thống tạo nhịp tim tự nhiên của tim sẽ bị mất một số tế bào của dẫn truyền. Điều này có thể dẫn đến nhịp tim chậm hơn một chút.

Một số người lớn tuổi có thể xuất hiện tình trạng tim (đặc biệt là tâm thất trái) tăng nhẹ kích thước. Thành tim dày lên khiến sức chứa máu của buồng tim giảm, dù kích thước tổng thể của tim tăng. Điều này khiến thời gian để máu trở về tim chậm hơn bình thường.

Những thay đổi của tim cũng làm cho điện tâm đồ của một người lớn tuổi khỏe mạnh cũng không giống điện tâm đồ của người trẻ. Nhiều người lớn tuổi gặp tình trạng tim đập bất thường, hay gặp nhất là rung nhĩ.

Ngoài ra, những thay đổi khác ở tim do lão hóa có thể bao gồm:

Sự lắng đọng sắc tố lão hóa
Thoái hóa cơ tim
Các van tim trở nên dày và cứng hơn, xuất hiện tiếng thổi ở tim

2.2 Những thay đổi ở hệ thống mạch máu gây bệnh tim do lão hóa

Sự suy giảm của các thụ thể baroreceptors: Trong máu có các thụ thể gọi là baroreceptors, giúp duy trì huyết áp khá ổn định, ngay cả khi bạn thay đổi tư thế hoặc thực hiện các hoạt động khác. Nhưng do quá trình lão hóa, các tế bào thụ cảm trở nên kém nhạy cảm hơn. Đây là một trong những nguyên nhân khiến nhiều người cao tuổi bị tăng nhịp tim, hạ huyết áp tư thế đứng. Lúc này, người bệnh sẽ có triệu chứng chóng mặt vì lượng máu lên não ít hơn.
Sự dày lên của thành mao mạch: Quá trình lão hóa có thể khiến thành mao mạch hơi dày lên, khiến tốc độ trao đổi chất dinh dưỡng và các chất thải chậm hơn bình thường.
Thành các động mạch dày, cứng hơn: Ở những người lớn tuổi, các động mạch trở nên dày, cứng và kém linh hoạt hơn. Nguyên nhân có thể liên quan đến những thay đổi trong mô liên kết của thành mạch máu. Điều này làm huyết áp tăng, khiến cho tim làm việc nhiều hơn và có thể dẫn đến bệnh cơ tim phì đại.

Quá trình lão hóa có thể gây ảnh hưởng đến hoạt động và chức năng của tim, gây ra nhiều bệnh lý.

2.3. Những thay đổi của máu làm tăng nguy cơ bệnh tim do lão hóa ở người lớn tuổi

Quá trình lão hóa cũng có thể gây ra sự thay đổi trong chính thành phần và chất lượng dòng máu. Ở những người lớn tuổi, lượng nước trong cơ thể giảm cũng khiến lượng máu cũng giảm theo.

Tốc độ sản xuất các tế bào hồng cầu giảm. Điều này khiến cơ thể phản ứng chậm hơn đối với các căng thẳng hoặc bệnh tật, điển hình là mất máu và thiếu máu.

Một số tế bào bạch cầu quan trọng trong máu có thể giảm về số lượng do lão hóa. Điều này có thể gây ảnh hưởng đến khả năng chống lại các tác nhân gây bệnh của người già, khiến họ dễ bị nhiễm trùng và mắc nhiều bệnh lý khác.

3. Các bệnh lý tim mạch thường gặp ở những người lớn tuổi

Người cao tuổi dễ mắc phải các bệnh lý tim mạch như:

Bệnh mạch vành với biểu hiện đau thắt ngực, khó thở khi gắng sức. Đây thường là kết quả của chứng xơ cứng động mạch.
Rối loạn nhịp tim, trong đó phổ biến nhất là rung nhĩ.
Thiếu máu.
Suy tim sung huyết.
Tăng huyết áp và huyết áp thấp thế đứng.
Thiếu máu thoáng qua (TIA) hoặc đột quỵ.
Viêm tắc tĩnh mạch liên quan đến huyết khối.
Bệnh mạch máu ngoại vi, đặc trưng với cơn đau cách hồi ở chân khi đi bộ.
Suy tĩnh mạch.
Phình mạch với động mạch bị giãn rộng hoặc phình ra bất thường, có thể vỡ gây chảy máu và tử vong.

Trong đó bệnh mạch vành và sung huyết là những bệnh lý tim mạch rất phổ biến ở người lớn tuổi. Sự phát triển của các mảng bám chất béo lắng đọng bên trong mạch máu theo thời gian có thể khiến các mạch máu bị thu hẹp và tắc nghẽn hoàn toàn. Những người trên 75 tuổi có tỷ lệ suy tim sung huyết cao gấp 10 lần so với những người trẻ tuổi.

Nếu thực hiện lối sống lành mạch và thăm khám thường xuyên khi còn trẻ, bạn có thể phòng ngừa hoặc hạn chế bệnh tim do lão hóa.

4. Làm thế nào để chăm sóc hệ tim mạch chống lại sự lão hóa?

Tim mạch đến một giai đoạn cũng sẽ không thể hoạt động trơn tru. Nhưng nếu duy trì lối sống lành mạnh bạn sẽ hạn chế được những nguy cơ mắc các bệnh tim mạch khi đến tuổi lão hóa, cụ thể là:

Xây dựng chế độ ăn uống khoa học, lành mạnh, giảm chất béo, giảm mặn, tăng cường rau xanh, hoa quả.
Tập luyện thường xuyên với các bài tập vừa sức, tránh gây áp lực quá lớn cho tim.
Duy trì các thói quen tốt như ngủ đúng giờ, hạn chế xem TV,…
Hạn chế sử dụng các chất kích thích có hại cho sức khỏe.
Thăm khám thường xuyên và điều trị sớm nếu phát hiện các bệnh lý tim mạch.

Hi vọng những thông tin trên đây đã giúp bạn có thêm kiến thức về những ảnh hưởng của lão hóa đến hệ tim mạch, các bệnh tim do lão hóa và những cách phòng ngừa hiệu quả. Hãy nhớ thăm khám thường xuyên để kiểm soát được hệ tim mạch nói riêng và sức khỏe nói chung.

Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh

facebook.com/BVNTP