✴️ Huyết áp thấp là gì?

Định nghĩa

Huyết áp thấp (hạ huyết áp) có vẻ như là một cái gì đó phấn đấu để đạt cao hơn. Tuy nhiên, đối với nhiều người, huyết áp thấp có thể gây ra triệu chứng chóng mặt và ngất xỉu, có nghĩa là họ có bệnh tim, nội tiết hoặc rối loạn thần kinh nghiêm trọng. Bị huyết áp thấp có thể dẫn đến não và cơ quan quan trọng khác bị mất oxy và chất dinh dưỡng, dẫn đến tình trạng đe dọa tính mạng, được gọi là sốc.

Mặc dù huyết áp thay đổi từ người này sang người khác, huyết áp tâm thu với áp lực máu 90 milimét thuỷ ngân (mm Hg) hoặc ít hơn, hoặc 60 mm Hg hoặc thấp hơn - huyết áp tâm trương (số dưới) thường được coi là huyết áp thấp.

Các nguyên nhân gây huyết áp thấp có thể từ tình trạng mất nước cho đến các vấn đề với bệnh tim. Huyết áp thấp có thể điều trị được, nhưng điều quan trọng là tìm hiểu điều gì gây ra tình trạng này để có thể được chữa trị đúng cách.

Các triệu chứng

Đối với một số người, huyết áp thấp có thể báo hiệu một vấn đề bệnh lý, đặc biệt là khi nó giảm xuống đột ngột hoặc có kèm theo dấu hiệu và triệu chứng như:

Hoa mắt chóng mặt.

Ngất xỉu (syncope).

Thiếu tập trung.

Mờ mắt.

Buồn nôn.

Da lạnh và nhợt nhạt.

Thở nhanh, nông.

Mệt mỏi.

Trầm cảm.

Khát.

Trong nhiều trường hợp, huyết áp thấp là không nghiêm trọng. Nếu huyết áp luôn thấp nhưng cảm thấy sức khỏetốt, bác sĩ có thể theo dõi trong kỳ khám định kỳ. Thậm chí đôi khi chóng mặt hoặc hoa mắt có thể là một vấn đề tương đối nhỏ - kết quả của mất nước nhẹ do quá nhiều thời gian dưới ánh mặt trời hoặc tắm nóng, ví dụ. Trong những trường hợp này, nó không phải là vấn đề nghiêm trọng, nhanh chóng trở lại bình thường do chỉ giảm áp suất máu tạm thời.

Tuy nhiên, điều quan trọng là phải gặp bác sĩ nếu gặp bất kỳ dấu hiệu hoặc triệu chứng của huyết áp thấp, vì đôi khi có thể có thể là nhiều vấn đề nghiêm trọng.

Nguyên nhân

Huyết áp là số đo áp suất trong động mạch trong giai đoạn hoạt động và nghỉ ngơi của mỗi nhịp đập của tim. Đây là các con số, có nghĩa là:

Huyết áp tâm thu. Số huyết áp đầu tiên trên cùng, đây là chỉ số mà tim tạo ra áp lực khi bơm máu qua động mạch tới phần còn lại của cơ thể.

Huyết áp tâm trương. Số huyết áp thứ hai, đây là chỉ số của áp lực trong động mạch khi tim nghỉ giữa các nhịp đập.

Hướng dẫn xác định huyết áp bình thường là bằng hoặc thấp hơn 120/80 - nhiều chuyên gia nghĩ 115/75 là tối ưu.

Mặc dù có thể có con số huyết áp chính xác tại bất kỳ thời gian nhất định, huyết áp không phải luôn luôn giống nhau. Nó có thể thay đổi đáng kể trong một khoảng thời gian ngắn - đôi khi từ nhịp tim tiếp theo, tùy thuộc vào vị trí cơ thể, nhịp thở, mức độ căng thẳng, điều kiện vật chất, thuốc, những gì ăn và uống, và thậm chí cả thời gian trong ngày. Huyết áp thường thấp nhất vào ban đêm và tăng mạnh khi thức dậy.

Huyết áp thấp

Một người có chỉ số được coi là huyết áp thấp có thể bình thường cho người khác. Hầu hết bác sĩ chỉ xem xét huyết áp thấp, quá thấp mạn tính chỉ khi nó gây ra các triệu chứng đáng chú ý.

Một số chuyên gia xác định huyết áp thấp, khi huyết áp tâm thu thấp hơn 90 hoặc 60 tâm trương - chỉ cần trong phạm vi huyết áp thấp sẽ được xem là thấp hơn so với bình thường. Nói cách khác, nếu huyết áp tâm thu hoàn hảo 115, nhưng huyết áp tâm trương là 50, xem là thấp hơn so với huyết áp bình thường.

Huyết áp tâm thu thấp đột ngột cũng có thể nguy hiểm. Sự thay đổi chỉ 20 mm Hg - huyết áp tâm thu giảm từ 130 đến 110 chẳng hạn - có thể gây chóng mặt và ngất xỉu khi não không nhận được đủ nguồn cung cấp máu. Và đặc biệt là những người chảy máu nhiều không kiểm soát được, nhiễm trùng nghiêm trọng hoặc phản ứng dị ứng, có thể đe dọa tính mạng.

Vận động viên và những người tập thể dục thường xuyên có xu hướng huyết áp thấp hơn và nhịp tim chậm hơn so với những người khác. Vì vậy, nói chung, người không hút thuốc, những người ăn uống tốt và duy trì một trọng lượng bình thường có huyết áp thấp hơn.

Nhưng trong một số trường hợp hiếm, huyết áp thấp có thể là một dấu hiệu của sự nghiêm trọng, thậm chí đe dọa tính mạng.

Các vấn đề có thể gây huyết áp thấp

Một số vấn đề y tế có thể gây ra huyết áp thấp. Chúng bao gồm:

Mang thai. Bởi vì hệ thống tuần hoàn của người phụ nữ giãn rộng trong thai kỳ, huyết áp có thể giảm. Trong 24 tuần đầu của thai kỳ, huyết áp tâm thu thường giảm năm đến 10 mmHg và huyết áp tâm trương 10 - 15 mmHg. Điều này là bình thường, và huyết áp thường trở lại mức trước thời kỳ mang thai sau khi sinh con.

Vấn đề về tim. Một số bệnh tim có thể dẫn tới huyết áp thấp, bao gồm tần số nhịp tim rất thấp (nhịp tim chậm), các vấn đề van tim, mạch vành và suy tim. Các vấn đề này có thể gây huyết áp thấp.

Các vấn đề nội tiết. Suy giáp hoặc cường giáp có thể gây huyết áp thấp. Ngoài ra, các vấn đề khác, chẳng hạn như suy thượng thận (bệnh Addison), đường huyết thấp (hạ đường huyết) và trong một số trường hợp, bệnh tiểu đường có thể gây ra huyết áp thấp.

Mất nước. Khi bị mất nước, thậm chí mất nước nhẹ có thể gây ra yếu, chóng mặt và mệt mỏi. Sốt, nôn mửa, tiêu chảy nặng, lạm dụng thuốc lợi tiểu và tập luyện nặng có thể dẫn đến mất nước.

Sốc giảm lưu lượng máu, một biến chứng đe dọa tính mạng. Nó xảy ra khi lượng máu thấp gây ra giảm huyết áp đột ngột và giảm lượng ôxy đến các mô. Nếu không được điều trị, sốc nặng có thể gây tử vong trong vòng vài phút hoặc vài giờ.

Mất máu. Mất nhiều máu từ một vết thương lớn hoặc chảy máu nội tạng làm giảm lượng máu trong cơ thể, dẫn đến sụt giảm nghiêm trọng về huyết áp.

Nhiễm trùng nặng (nhiễm khuẩn huyết). Nhiễm khuẩn huyết có thể xảy ra khi nhiễm trùng đi vào máu. Các vấn đề này có thể dẫn đến đe dọa mạng sống, huyết áp giảm được gọi là sốc nhiễm khuẩn.

Dị ứng trầm trọng (sốc phản vệ). Sốc phản vệ là phản ứng dị ứng nghiêm trọng và có khả năng đe dọa tính mạng. Các chất thường gây nên phản ứng phản vệ bao gồm thực phẩm, thuốc nhất định, nọc độc của côn trùng và cao su. Sốc phản vệ có thể gây khó thở, nổi mề đay, ngứa, sưng phù họng và huyết áp thấp.

Chế độ ăn uống thiếu chất dinh dưỡng. Thiếu vitamin B - 12 và folate có thể gây ra thiếu máu, tình trạng mà cơ thể không sản xuất đủ các tế bào máu đỏ, gây ra huyết áp thấp.

Thuốc có thể gây huyết áp thấp

Một số thuốc cũng có thể gây huyết áp thấp, bao gồm:

Thuốc lợi tiểu.

Thuốc chẹn Alpha.

Thuốc chẹn Beta.

Thuốc cho bệnh Parkinson.

Một số loại thuốc chống trầm cảm (thuốc chống trầm cảm ba vòng).

Sildenafil (Viagra), đặc biệt kết hợp với thuốc tim mạch - nitroglycerine.

Các loại huyết áp thấp

Các bác sĩ thường chia huyết áp thấp thành các loại khác nhau, tùy thuộc vào nguyên nhân và yếu tố khác. Một số loại huyết áp thấp, bao gồm:

Huyết áp thấp tư thế đứng (hạ huyết áp tư thế đứng). Đây là giảm huyết áp đột ngột khi đứng lên từ vị trí ngồi, hoặc nếu đứng lên sau khi nằm. Thông thường, trọng lực làm cho máu dồn đến chân bất cứ khi nào đứng. Cơ thể bù cho điều này bằng cách tăng nhịp tim và co thắt mạch máu, do đó đảm bảo đủ máu lên não. Nhưng ở những người bị huyết áp thấp tư thế, cơ chế này không bình thường và huyết áp giảm, dẫn đến các triệu chứng chóng mặt, hoa mắt, mờ mắt và thậm chí choáng ngất.

Huyết áp thấp tư thế có thể xảy ra vì nhiều lý do, bao gồm mất nước, mất ngủ kéo dài, mang thai, bệnh tiểu đường, bệnh tim, bỏng, nóng quá mức, tĩnh mạch giãn nhiều và các rối loạn thần kinh nhất định. Một số thuốc cũng có thể gây hạ huyết áp tư thế, đặc biệt là các loại thuốc dùng để điều trị huyết áp cao - thuốc lợi tiểu, thuốc chẹn beta, thuốc chẹn kênh calci và ức chế men chuyển (ACE) - cũng như thuốc chống trầm cảm và thuốc dùng để điều trị bệnh Parkinson và rối loạn chức năng cương dương.

Huyết áp thấp tư thế đặc biệt phổ biến ở người lớn tuổi, 20 phần trăm những người trên 65 tuổi đã trải qua hạ huyết áp tư thế. Tuy nhiên, hạ huyết áp tư thế cũng có thể ở người trẻ, người khỏe mạnh đứng lên đột ngột sau khi ngồi trong thời gian dài hoặc sau khi làm việc một thời gian ở một vị trí ngồi xổm. Huyết áp thấp tư thế thường vô hại ở những người trẻ.

Huyết áp thấp sau khi ăn. Sau ăn huyết áp hạ đột ngột. Nó ảnh hưởng chủ yếu đến người lớn tuổi.

Cũng như trọng lực dồn máu đến chân khi đứng, dòng chảy máu số lượng lớn của đường tiêu hóa sau khi ăn. Thông thường, cơ thể chống điều này bằng cách tăng nhịp tim và co thắt mạch máu nhất định để giúp duy trì huyết áp bình thường. Nhưng ở một số người những cơ chế này thất bại, dẫn đến choáng váng, chóng mặt và ngã. Huyết áp thấp sau ăn có nhiều khả năng xẩy ra ở những người có bệnh tăng huyết áp hoặc rối loạn hệ thống thần kinh tự trị như bệnh Parkinson. Giảm liều các loại thuốc huyết áp và ăn bữa nhỏ, ăn uống ít chất bột có thể giúp giảm triệu chứng.

Huyết áp thấp từ các tín hiệu não bị tổn thương. Rối loạn này gây ra huyết áp giảm xuống sau khi đứng trong thời gian dài, dẫn đến các triệu chứng như buồn nôn, chóng mặt và ngất xỉu.

Huyết áp thấp từ các tín hiệu não bị lỗi chủ yếu là huyết áp thấp ảnh hưởng đến những người trẻ tuổi, và nó dường như xảy ra vì lỗi tín hiệu giữa tim và não. Khi đứng trong thời gian dài, huyết áp hạ do bể máu ở chân. Thông thường, cơ thể sẽ tự điều chỉnh để bình thường hóa huyết áp. Nhưng ở những người bị huyết áp thấp do thần kinh, dây thần kinh ở thất trái của tim nhận tín hiệu từ não rằng huyết áp quá cao, hơn là quá thấp, và do đó não làm giảm nhịp tim, giảm huyết áp hơn nữa. Điều này gây ra nhiều máu hơn đến chân và máu ít hơn đến não, dẫn đến chóng mặt và ngất xỉu.

Huyết áp thấp do tổn thương hệ thần kinh. Hội chứng Shy - Drager, rối loạn hiếm gặp này gây tổn thương tiến triển của hệ thống thần kinh tự chủ, kiểm soát các chức năng không tự nguyện như huyết áp, nhịp tim, hô hấp và tiêu hóa. Mặc dù tình trạng này có thể được kết hợp với chấn động, làm chậm chuyển động, vấn đề với sự phối hợp và ngôn ngữ không kiềm chế, đặc điểm chính của nó là huyết áp thấp tư thế đứng nghiêm trọng kết hợp với áp lực máu rất cao khi nằm xuống. Nhiều hệ thống bị teo không thể chữa khỏi và thường gây tử vong trong vòng bảy đến 10 năm sau chẩn đoán.

Yếu tố nguy cơ

Huyết áp thấp có thể xảy ra ở bất cứ ai, dù một số loại huyết áp thấp thường gặp hơn tùy thuộc vào tuổi tác hoặc các yếu tố khác:

Tuổi. Giảm huyết áp tư thế đứng hoặc sau khi ăn xảy ra chủ yếu ở người lớn trên 65 tuổi. Huyết áp thấp trung ương xảy ra như là kết quả của lỗi tín hiệu giữa não và tim. Nó chủ yếu ảnh hưởng đến trẻ em và người lớn trẻ tuổi.

Thuốc. Những người dùng thuốc nhất định, chẳng hạn như thuốc điều trị tăng huyết áp như thuốc chẹn alpha, có nguy cơ gây huyết áp thấp. Điều này đặc biệt đúng đối với người lớn ở độ tuổi trên 80.

Một số bệnh tật. Parkinson, bệnh tiểu đường và bệnh tim, đặt vào nguy cơ phát triển huyết áp thấp.

Các biến chứng

Ngay cả các tình trạng huyết áp thấp trung bình có thể gây ra không chỉ chóng mặt và yếu mà còn ngất và nguy cơ chấn thương do té ngã. Và huyết áp thấp nghiêm trọng có thể tước đi oxy để thực hiện chức năng bình thường của nó, dẫn đến tổn thương cho tim và não.

Các xét nghiệm và chẩn đoán

Mục tiêu trong việc kiểm tra huyết áp thấp là để tìm ra nguyên nhân cơ bản. Điều này giúp xác định điều trị chính xác và xác định bất kỳ vấn đề tim, não, hay về hệ thần kinh có thể gây ra huyết áp thấp hơn so với bình thường. Để đạt được chẩn đoán, bác sĩ có thể đề nghị một hoặc một số các xét nghiệm sau đây:

Kiểm tra huyết áp. Huyết áp được đo trên cánh tay. Huyết áp theo milimét thuỷ ngân (mm Hg) và có hai con số. Số đầu phía trên, áp lực trong động mạch khi tim đập (áp suất tâm thu). Thứ hai, hoặc số thấp hơn, số áp lực trong động mạch giữa các lần đập (áp suất tâm trương).

Xét nghiệm máu. Đây có thể cung cấp thông tin về sức khỏe tổng thể cũng như lượng đường trong máu thấp (hạ đường huyết), lượng đường trong máu cao (tăng đường huyết hay tiểu đường) hoặc tế bào hồng cầu ít (thiếu máu), tất cả đều có thể gây ra huyết áp thấp hơn so với áp lực máu bình thường.

Điện tâm đồ (ECG). Thử nghiệm này không xâm lấn, có thể được thực hiện tại phòng của bác sĩ, phát hiện nhịp tim, cấu trúc trong tim bất thường và các vấn đề với việc cung cấp máu và ôxy cho cơ tim. Nó cũng có thể cho biết đang có cơn đau tim hoặc nếu đã có cơn đau tim trong quá khứ.

Đôi khi, nhịp tim bất thường đến và chấm dứt, và điện tâm đồ sẽ không tìm thấy bất kỳ vấn đề. Nếu điều này xảy ra, có thể được yêu cầu đeo Holter 24 giờ để ghi lại hoạt động điện tim.

Siêu âm tim. Không xâm lấn, trong đó bao gồm siêu âm qua thành ngực, cho thấy hình ảnh chi tiết của cấu trúc và chức năng tim.

Nghiệm pháp gắng sức. Một số vấn đề về tim có thể gây huyết áp thấp khi tim làm việc trong tình trạng gắng sức. Trong kiểm tra gắng sức, sẽ tập thể dục, chẳng hạn như đi bộ trên máy chạy bộ. Có thể được cho thuốc để làm cho trái tim làm việc mạnh hơn nếu không thể tập thể dục. Khi tim làm việc gắng sức hơn, sẽ được theo dõi điện tim hoặc siêu âm tim. Huyết áp cũng có thể được theo dõi.

Thử nghiệm Valsalva. Thử nghiệm này là kiểm tra không xâm lấn các chức năng của hệ thần kinh tự trị bằng cách phân tích nhịp tim và huyết áp sau một số chu kỳ hít thở sâu: Hít sâu và sau đó thở ra với áp lực bằng mím môi, như thể đang cố gắng thổi một quả bóng cứng.

Thủ nghiệm bàn nghiêng. Nếu có huyết áp thấp tư thế đứng, hoặc từ các tín hiệu não bị lỗi, bác sĩ có thể đề nghị thử nghiệm bàn nghiêng, đánh giá cơ thể phản ứng với những thay đổi về vị trí. Trong thời gian thử nghiệm, nằm trên một bàn nghiêng để nâng phần trên của cơ thể, mô phỏng sự di chuyển từ nằm ngang đến vị trí đứng.

Phương pháp điều trị và thuốc

Huyết áp thấp có hoặc không gây ra dấu hiệu hoặc triệu chứng, hoặc chỉ gây các triệu chứng nhẹ, chẳng hạn như chóng mặt khi đứng ngắn, ít khi đòi hỏi phải điều trị. Nếu có triệu chứng, điều trị tốt nhất phụ thuộc vào nguyên nhân cơ bản, và các bác sĩ thường cố gắng giải quyết vấn đề sức khỏe ban đầu - mất nước, suy tim, bệnh tiểu đường hoặc suy giáp, ví dụ - hơn là bản thân huyết áp thấp. Khi huyết áp thấp là do thuốc, điều trị thường bao gồm việc thay đổi liều thuốc hoặc ngừng hoàn toàn.

Nếu không rõ nguyên nhân gây ra huyết áp thấp hoặc không điều trị hiệu quả, mục tiêu là nâng cao huyết áp và làm giảm các dấu hiệu và triệu chứng. Tùy theo độ tuổi, tình trạng sức khỏe và các loại huyết áp thấp, có thể làm điều này theo nhiều cách:

Sử dụng nhiều muối. Các chuyên gia thường khuyên nên hạn chế lượng muối trong chế độ ăn bởi vì muối có thể làm tăng huyết áp, đôi khi đáng kể. Đối với những người huyết áp thấp, có thể là một điều tốt. Nhưng vì natri dư thừa có thể dẫn đến suy tim, đặc biệt là ở người lớn tuổi, điều quan trọng là kiểm tra trước khi tăng lượng muối trong chế độ ăn uống.

Uống nhiều nước hơn. Mặc dù gần như tất cả mọi người có thể hưởng lợi từ uống đủ nước, điều này đặc biệt đúng nếu có huyết áp thấp. Khối lượng máu tăng và giúp ngăn ngừa mất nước, cả hai đều quan trọng trong điều trị huyết áp thấp.

Mang vớ nén. Các vớ đàn hồi thường được sử dụng để làm giảm cơn đau và giãn tĩnh mạch có thể giúp giảm ứ trệ máu ở chân.

Thuốc. Một số thuốc, hoặc là sử dụng một mình hoặc cùng với nhau, có thể được sử dụng để điều trị huyết áp thấp xảy ra khi đứng lên (hạ huyết áp tư thế đứng). Ví dụ, fludrocortisone thuốc thường được sử dụng để điều trị huyết áp thấp. Thuốc này giúp tăng lượng máu, làm tăng huyết áp. Các bác sĩ thường sử dụng thuốc để nâng mức huyết áp ở những người bị hạ huyết áp tư thế đứng mãn tính. Nó hoạt động bằng cách hạn chế khả năng giãn của các mạch máu, điều này làm tăng huyết áp.

Phong cách sống và biện pháp khắc phục

Tùy thuộc vào lý do huyết áp thấp, có thể thực hiện các bước nhất định để giúp giảm hoặc thậm chí ngăn ngừa các triệu chứng. Một số gợi ý bao gồm:

Uống nhiều nước hơn, ít rượu. Rượu là mất nước và có thể hạ thấp huyết áp, thậm chí nếu uống điều độ. Uống nước ngăn ngừa mất nước và làm tăng thể tích máu.

Thực hiện theo một chế độ ăn uống khỏe mạnh. Nhận tất cả các chất dinh dưỡng cần thiết cho sức khỏe bằng cách tập trung vào nhiều loại thức ăn, bao gồm ngũ cốc, trái cây, rau quả, thịt gà nạc và cá. Nếu bác sĩ yêu cầu tăng lượng natri nhưng không thích nhiều muối trong thức ăn, hãy thử sử dụng nước tương tự nhiên - 1.200 mg natri mỗi muỗng canh - hoặc thêm hỗn hợp súp khô cũng nạp được natri.

Từ từ thay đổi vị trí cơ thể. Có thể giảm chóng mặt và hoa mắt xảy ra khi huyết áp thấp tư thế đứng bằng cách chuyển vị trí đứng từ từ. Trước khi ra khỏi giường vào buổi sáng, hít thở sâu vài phút và sau đó từ từ ngồi dậy trước khi đứng. Ngủ với đầu giường hơi cao cũng có thể giúp chống lại các tác động của trọng lực. Nếu bắt đầu có các triệu chứng trong khi đứng, kéo và ép ngang đùi, hoặc đặt một chân trên một mỏm đá hoặc ghế và tựa về phía trước khi có thể. Các tư thế này khuyến khích máu chảy từ chân đến tim.

Ăn bữa nhỏ, carbohydrate thấp. Để tránh áp lực máu giảm mạnh sau bữa ăn, ăn nhiều bữa nhỏ nhiều lần trong ngày và hạn chế các loại thực phẩm carbohydrate cao như khoai tây, mì ống, gạo và bánh mì. Uống cà phê có chứa cafein hoặc trà với bữa ăn tạm thời có thể làm tăng huyết áp, trong một số trường hợp, tăng 3 - 14 milimét thuỷ ngân (mm Hg). Nhưng vì cafein có thể gây ra các vấn đề khác, hãy kiểm tra trước khi tăng lượng cà phê.

Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh

  facebook.com/BVNTP

  youtube.com/bvntp