Tại sao thuyên tắc mỡ xảy ra?
Thuyên tắc là một sự tắc nghẽn do một vật thể trong dòng máu từ nơi khác đến.
Chất béo thường không di chuyển trong máu. Tuy nhiên, chúng có thể đi vào hệ tuần hoàn sau một phẫu thuật/chấn thương, đặc biệt là đối với những phẫu thuật/chấn thương có gãy xương điều này gây ra tình trạng thuyên tắc mỡ.
Hội chứng thuyên tắc mỡ
Nghiên cứu từ năm 2006 ước tính có tới 90% những người bị chấn thương xương nghiêm trọng bị thuyên tắc mỡ. Tuy nhiên, hầu hết không có triệu chứng và thuyên tắc tự biến mất.
Tuy nhiên, khoảng 10% số người còn lại phát triển hội chứng thuyên tắc mỡ có xuất hiện các triệu chứng đi kèm.
Thuyên tắc mỡ xảy ra ở đâu?
Gãy xương cẳng chân và xương chậu dễ gây thuyên tắc mỡ hơn các loại gãy xương khác. Đây là những xương dài, và có khoảng 3–4% trường hợp gãy xương dài có thể dẫn đến hội chứng thuyên tắc mỡ. Con số này có thể lên đến 15% đối với các trường hợp gãy xương dài nhiều lần.
Các yếu tố nguy cơ
Một số yếu tố nguy cơ của hội chứng thuyên tắc mỡ bao gồm:
- Người trẻ tuổi
- Bị gãy xương kín
- Bị gãy đa xương
Một số phương pháp điều trị bảo tồn tức là không cần phẫu thuật, đối với những trường hợp gãy xương lâu ngày cũng có thể làm tăng khả năng phát triển hội chứng thuyên tắc mỡ.
Rất hiếm khi chấn thương, bệnh hoặc thủ thuật khác có thể gây ra thuyên tắc mỡ chẳng hạn như:
- Bệnh gan nhiễm mỡ
- Viêm tụy
- Sinh thiết tủy xương
Thuyên tắc mỡ có thể gây thuyên tắc phổi không?
Thuyên tắc phổi xảy ra khi một có vật cản làm gián đoạn dòng chảy của máu đi đến phổi. Tình trạng này có thể ảnh hưởng đến hô hấp và tuần hoàn và thậm chí có thể gây tử vong.
Thuyên tắc mỡ cũng có thể gây thuyên tắc phổi. Tuy nhiên, ngay cả khi không có tình trạng thuyên tắc phổi xảy ra, một người vẫn có thể xuất hiện triệu chứng khó thở tương tự như thuyên tắc phổi.
Trong một số trường hợp, thuyên tắc phổi cũng có thể xảy ra cùng lúc với thuyên tắc mỡ. Điều này là do một số yếu tố nguy cơ của cả hai là tương tự nhau. Ví dụ, một người bị gãy chân có thể bị thuyên tắc mỡ, sau đó hình thành huyết khối ở chân do họ không được vận động nhiều do chấn thương. Huyết khối ở chân sau đó có thể gây ra thuyên tắc phổi.
Các dấu hiệu và triệu chứng
Các triệu chứng của hội chứng thuyên tắc mỡ thường xuất hiện đột ngột chứ không từ từ. Chúng có xu hướng phát triển từ 1–3 ngày sau khi bị thương. Các dấu hiệu cảnh báo quan trọng nhất là:
- Khó thở đột ngột
- Các mạch máu bị vỡ có thể trông giống như phát ban trên ngực, mặt hoặc quanh mắt
- Lú lẫn, chóng mặt hoặc các triệu chứng thần kinh khác.
Một số người có các dấu hiệu cảnh báo khác, bao gồm:
- Nhịp tim nhanh
- Giảm tiểu cầu
- Xét nghiệm có chất béo trong nước tiểu
- Sốt
- Thay đổi ở da hoặc mắt
Chẩn đoán thuyên tắc mỡ
Các bác sĩ không có một quy trình chẩn đoán cụ thể cho thuyên tắc mỡ. Thay vào đó, chẩn đoán phụ thuộc vào các triệu chứng của một người và các xét nghiệm/ kỹ thuật cũng như các xét nghiệm để loại trừ các vấn đề khác.
Ngoài ra, bác sĩ cũng có thể theo dõi lượng oxy trong máu, vì lượng oxy trong máu giảm xuống có thể là dấu hiệu của thuyên tắc mỡ. Một số xét nghiệm khác mà bác sĩ có thể đề nghị thực hiện bao gồm:
- Khảo sát hình ảnh tim phổi (X-quang hoặc CT)
- Xét nghiệm máu
- Xét nghiệm nước tiểu
- Chụp hình cắt lớp vi tính khảo sát vùng đầu
Quan điểm
Hầu hết những người bị thuyên tắc mỡ không có triệu chứng. Trong những trường hợp này triển vọng nhìn chung là tốt miễn là bệnh nhân có thể được chăm sóc hỗ trợ y tế tại bệnh viện.
Đối với một số ít người, hội chứng thuyên tắc mỡ có thể gây tử vong. Các ước tính chính xác về tỷ lệ tử vong khác nhau, nằm trong khoảng từ 7 đến 10%.
Một số người bị hội chứng thuyên tắc mỡ tạm thời phát triển các biến chứng nghiêm trọng, chẳng hạn như suy hô hấp. May mắn rằng, ngay cả khi gặp phải những triệu chứng nghiêm trọng này, tình trạng này thường không gây tử vong.
Các yếu tố sau đây có thể làm tăng nguy cơ dẫn đến kết quả xấu hơn cho những người bị hội chứng thuyên tắc mỡ:
- Lớn tuổi
- Có một số bệnh lý nền
- Phản xạ chức năng kém
Điều trị thuyên tắc mỡ
Không có phương pháp điều trị cụ thể nào cho thuyên tắc mỡ. Thay vào đó, các bác sĩ sẽ thực hiện một số biện pháp hỗ trợ để đảm bảo bệnh nhân có thể thở cho đến khi mạch máu được tái thông trở lại.
Bác sĩ cũng có thể kê một số thuốc albumin hoặc chất điện giải để liên kết với chất béo và giúp duy trì lượng máu bình thường. Cho đến nay vẫn chưa có các bằng chứng cho thấy steroid, thuốc chống đông máu hoặc các loại thuốc tương tự có thể chữa khỏi hoặc điều trị thuyên tắc mỡ.
Phòng ngừa thuyên tắc mỡ
Chính vì do không có điều trị cụ thể cho thuyên tắc mỡ nên phòng ngừa có thể giảm thời gian nằm viện và giảm nguy cơ biến chứng cũng như tử vong. Một số biện pháp phòng ngừa bao gồm:
- Theo dõi oxy máu để giúp phát hiện sớm thuyên tắc mỡ, trước khi các triệu chứng trở nên nghiêm trọng
- Điều trị sớm, tích cực cho các trường hợp gãy xương lâu ngày
- Sử dụng một số loại thuốc theo hướng dẫn của bác sĩ cho những người có nguy cơ cao bị thuyên tắc mỡ
Tóm lược
Thuyên tắc mỡ là một biến chứng phổ biến của gãy xương. Hầu hết các trường hợp có thể tự hồi phục mà không có bất kì triệu chứng nào. Đối với những người mắc phải hội chứng này, chăm sóc y tế kịp thời có thể cải thiện kết quả.
Những người bị ngã hoặc bị các chấn thương nghiêm trọng khác có thể làm gãy xương nên đến các cơ sở y tế gần nhất để được thăm khám và dự phòng thuyên tắc mỡ.
Xem thêm: Thuyên tắc phổi
Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh
