Các vấn đề thường gặp trong quá trình nuôi con bằng sữa mẹ và biện pháp can thiệp

Sữa mẹ là nguồn dinh dưỡng tối ưu cho trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ, đặc biệt trong 6 tháng đầu đời. Tuy nhiên, nhiều bà mẹ ngừng cho con bú sớm hơn khuyến cáo do gặp phải một số khó khăn kỹ thuật có thể phòng ngừa hoặc can thiệp được nếu được hỗ trợ kịp thời. Dưới đây là những vấn đề phổ biến trong thời kỳ cho con bú và các hướng xử trí theo khuyến cáo chuyên môn.

1. Tình trạng tiết quá nhiều sữa

Một số phụ nữ gặp tình trạng tiết sữa quá mức, đặc biệt trong giai đoạn hậu sản sớm, khiến trẻ khó tiếp nhận dòng sữa mạnh, dễ sặc, trớ và bỏ bú. Trẻ có thể tăng cân nhanh bất thường hoặc ngược lại chậm tăng cân nếu không bú đủ sữa cuối bữa (sữa giàu lipid).

Biện pháp can thiệp:

Chỉ cho bú một bên vú trong mỗi cữ bú và duy trì bên đó ít nhất 2 giờ.
Vắt bớt sữa khi vú quá căng để giảm áp lực (chỉ vắt nhẹ bằng tay, tránh dùng máy hút sữa nếu không cần thiết).
Chườm lạnh để giảm phù nề và cảm giác căng tức.
Cho trẻ bú khi còn tỉnh táo, chưa quá đói để tránh bú quá nhanh.
Tư thế cho bú: ưu tiên tư thế nằm nghiêng, ôm trái banh hoặc tư thế mẹ ngả lưng, bé ngồi thẳng để giảm áp lực dòng sữa.
Nếu trẻ sặc, ngắt cữ bú, hứng tia sữa dư bằng khăn sạch rồi cho bú lại.
Kẹp nhẹ quầng vú hoặc sử dụng gan bàn tay để giảm tốc độ tia sữa.

2. Căng tức sữa (Breast Engorgement)

Tình trạng căng tức xảy ra khi bầu vú tích tụ sữa quá mức, gây đau và khó cho trẻ ngậm bắt vú đúng cách. Nếu không xử lý kịp thời, có thể dẫn đến tắc tia sữa hoặc viêm vú.

Biện pháp xử lý:

Hướng dẫn mẹ tư thế cho bú đúng, giúp trẻ ngậm bắt vú hiệu quả.
Vắt một lượng sữa nhỏ trước mỗi cữ để làm mềm quầng vú.
Sử dụng kỹ thuật vắt sữa bằng tay hoặc máy hút nhẹ (tránh lạm dụng).
Tắm nước ấm hoặc chườm ấm trước bú để hỗ trợ phản xạ xuống sữa.
Có thể sử dụng thuốc giảm đau thông thường như paracetamol hoặc ibuprofen nếu cần.

3. Tắc tia sữa

Tắc ống dẫn sữa dẫn đến hình thành khối sữa đông tại tuyến vú, biểu hiện bằng đau khu trú, sưng nề, và có thể có đốm trắng ở đầu núm vú.

Hướng dẫn xử trí:

Tiếp tục cho con bú với tư thế phù hợp, đặc biệt hướng cằm bé về phía khối tắc.
Sau cữ bú, vắt sạch sữa còn lại bằng tay hoặc máy hút.
Chườm ấm kết hợp xoa bóp theo hướng về núm vú.
Sử dụng thuốc giảm đau không kê đơn nếu cần thiết.
Nếu không cải thiện trong vòng 48 giờ, cần được khám chuyên khoa.

4. Nang sữa đóng kén

Là nang tuyến chứa sữa hoặc dịch sữa, hình thành do tắc một hoặc nhiều ống dẫn sữa lớn, không gây đau nhưng có thể ảnh hưởng đến dòng sữa.

Điều trị:

Trường hợp nang lớn hoặc tồn tại dai dẳng, cần điều trị ngoại khoa (phẫu thuật cắt bỏ).
Chọc hút thường không có hiệu quả lâu dài.

5. Nhiễm trùng vú (Mastitis)

Viêm tuyến vú thường khởi phát trong 6 tuần đầu sau sinh, đi kèm triệu chứng toàn thân như sốt >38.5°C, đau cơ, và triệu chứng tại chỗ (sưng nóng đỏ đau ở vú).

Xử trí:

Tiếp tục cho bú đều đặn, giúp dẫn lưu sữa tốt.
Chườm mát, nghỉ ngơi, uống đủ nước.
Sử dụng kháng sinh theo chỉ định y khoa.
Nếu không cải thiện sau 48–72 giờ, cần tái khám để điều chỉnh phác đồ điều trị.

Kết luận

Phần lớn các vấn đề thường gặp khi cho con bú có thể được xử lý hiệu quả nếu phát hiện sớm và được tư vấn chuyên môn đầy đủ. Việc duy trì cho con bú ít nhất 6 tháng đầu không chỉ cung cấp nguồn dinh dưỡng tối ưu mà còn tăng cường miễn dịch, giảm nguy cơ bệnh lý và tăng cường gắn bó mẹ - con.

Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh

facebook.com/BVNTP