Phương pháp Montessori trong nuôi dạy trẻ là gì ?

Giáo dục Montessori không chỉ giới hạn tại các trường học chuyên biệt mà còn là một triết lý có thể được áp dụng ngay tại nhà. Phương pháp này giúp trẻ phát triển một cách tự nhiên thông qua sự quan sát, lắng nghe và phản hồi đúng cách từ cha mẹ. Dưới đây là ba nguyên tắc quan trọng và tám cách ứng dụng Montessori mà cha mẹ có thể thực hiện để hỗ trợ sự phát triển của con.

BA NGUYÊN TẮC GIÁO DỤC CỐT LÕI

1. Quan sát – Thấu hiểu nhu cầu của trẻ

Muốn hỗ trợ con phát triển, cha mẹ cần đóng vai trò như một người quan sát tinh tế thay vì giám sát chặt chẽ. Quan sát giúp nhận diện sở thích, khả năng và nhu cầu của trẻ, từ đó tạo ra môi trường an toàn nhưng không bó buộc sự sáng tạo. Hai phương pháp thực tế để áp dụng nguyên tắc này là:

• Làm mẫu cho trẻ: Trẻ học qua việc bắt chước. Nếu thấy trẻ quan tâm đến một hành động nào đó, thay vì cấm đoán, hãy hướng dẫn từng bước. Ví dụ, nếu trẻ muốn xếp dao nĩa vào khay, hãy đưa trẻ những dụng cụ an toàn và hướng dẫn cách sắp xếp đúng.

• Tạo thói quen tốt: Trẻ thường không thích làm theo mệnh lệnh, nhưng sẽ dễ dàng tuân thủ nếu đó là một phần của thói quen hàng ngày. Hãy giúp trẻ hình thành thói quen như gấp chăn sau khi thức dậy hoặc tắt TV trước 8 giờ tối.

2. Lắng nghe – Hiểu suy nghĩ của trẻ

Lắng nghe không đơn thuần là nghe qua loa hay hứa suông mà là cách để trẻ cảm nhận được sự tôn trọng. Trẻ dưới 6 tuổi đang trong giai đoạn phát triển bản thân, nếu được thấu hiểu và công nhận, trẻ sẽ dễ dàng chia sẻ với cha mẹ hơn. Ba phương pháp áp dụng nguyên tắc này gồm:

• Xác định rõ ràng giới hạn: Không nên thay đổi quy tắc theo cảm xúc nhất thời. Khi đã đặt ra quy định, cần kiên định thực hiện để trẻ hiểu được giới hạn và kỷ luật. Ví dụ, trẻ từ 2 tuổi cần biết những gì được phép, những gì không, cũng như hậu quả và phần thưởng tương ứng.

• Hướng dẫn thay vì ra lệnh: Thay vì quát mắng hay ra lệnh, hãy cung cấp thông tin giúp trẻ tự đưa ra quyết định. Nếu trẻ hỏi lại một vấn đề nhiều lần, hãy nhẹ nhàng nhắc nhở: "Con nhớ không? Mẹ đã nói điều này rồi đó!", thay vì trách móc "Mẹ đã nói bao nhiêu lần rồi!".

• Khuyến khích trẻ nhờ giúp đỡ: Trẻ cần học cách tìm kiếm sự trợ giúp khi gặp khó khăn. Khi trẻ loay hoay mặc quần áo, thay vì vội vàng làm hộ, hãy hỏi: "Con có cần mẹ giúp tay này không?". Nếu trẻ từ chối, hãy tôn trọng và để trẻ tự cố gắng.

3. Phản hồi đúng cách – Định hướng sự phát triển của trẻ

Trẻ cần nhận được phản hồi chân thực để hiểu rõ những gì mình làm tốt và những gì cần cải thiện. Maria Montessori từng nói: “Đừng bao giờ giúp đứa trẻ với việc mà nó cảm thấy mình có thể thành công”. Thành công không đến từ lời khen sáo rỗng mà từ những nỗ lực thực tế. Ba cách thực hiện điều này là:

• Biết nói lời cảm ơn và xin lỗi: Trẻ học cách giao tiếp từ cha mẹ. Khi trẻ giúp đỡ bạn, hãy nói "Cảm ơn con". Khi bạn nóng giận vô cớ, hãy chủ động xin lỗi trẻ. Điều này giúp trẻ phát triển lòng tự tin và sự đồng cảm.

• Khen ngợi dựa trên nỗ lực: Thay vì khen chung chung như "Con giỏi quá!", hãy tập trung vào những hành động cụ thể như "Mẹ rất tự hào vì hôm nay con đi học mà không khóc". Điều này giúp trẻ nhận thức rõ giá trị của sự cố gắng.

• Nhận xét trung thực, mang tính xây dựng: Trẻ cần học cách chấp nhận thất bại. Hãy chỉ ra cả những điều trẻ làm tốt và chưa tốt. Sự thất vọng ban đầu có thể xuất hiện, nhưng về lâu dài, trẻ sẽ hiểu giá trị của sự nỗ lực và trưởng thành hơn.

Phương pháp Montessori không yêu cầu cha mẹ phải làm những điều to tát, mà chỉ cần điều chỉnh cách quan sát, lắng nghe và phản hồi. Khi áp dụng đúng cách, trẻ sẽ phát triển tư duy độc lập, tự tin và có trách nhiệm hơn trong cuộc sống.