7 loại thực phẩm và đồ uống gây hại cho sức khỏe răng miệng

Chế độ ăn uống có vai trò quan trọng trong việc duy trì sức khỏe răng miệng. Một số loại thực phẩm và đồ uống có thể hỗ trợ bảo vệ răng và nướu, trong khi một số khác lại làm tăng nguy cơ sâu răng, mòn men và bệnh lý nha chu. Bài viết sau đây trình bày bảy nhóm thực phẩm và đồ uống phổ biến có thể ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe răng miệng.

1. Đồ uống có đường và đồ uống có tính axit (bao gồm soda, soda ăn kiêng, nước tăng lực)

Đồ uống có đường, bao gồm nước ngọt có ga, cà phê pha đường và nước tăng lực, có khả năng gây tổn thương răng miệng thông qua hai cơ chế chính: (1) tính axit cao làm mòn men răng và (2) hàm lượng đường cao thúc đẩy sự phát triển của vi khuẩn sinh acid trong khoang miệng, góp phần vào quá trình khử khoáng men răng và hình thành sâu răng.

Mặc dù soda ăn kiêng không chứa đường, nhưng nhiều loại lại có hàm lượng axit citric cao, có khả năng liên kết và loại bỏ ion canxi từ mô răng, từ đó làm tăng nguy cơ mòn men. Nghiên cứu cũng cho thấy việc thường xuyên tiêu thụ các loại đồ uống có ga, đặc biệt khi kéo dài thời gian tiếp xúc với răng (do ngậm hoặc súc trong miệng), có thể dẫn đến tổn thương men răng không hồi phục. Ngoài ra, đánh răng ngay sau khi sử dụng các loại đồ uống có tính axit có thể làm tăng nguy cơ tổn thương mô men răng vốn đã bị làm mềm bởi môi trường axit.

2. Đường ăn, kẹo và các nguồn đường bổ sung

Đường là yếu tố nguy cơ chính gây sâu răng do đóng vai trò là nguồn dinh dưỡng cho vi khuẩn cariogenic (vi khuẩn gây sâu răng), dẫn đến việc sản xuất acid lactic, một trong những acid chính gây mòn men răng.

Các loại đường bổ sung như đường mía tinh luyện, xi-rô ngô hàm lượng cao và các sản phẩm chứa đường công nghiệp (kẹo mút, caramen, viên ngậm...) đặc biệt gây hại khi được tiêu thụ thường xuyên và kéo dài trong miệng. Thời gian tiếp xúc kéo dài làm tăng khả năng mất khoáng và phát triển tổn thương caries. Ngoài sâu răng, việc tiêu thụ quá mức đường bổ sung còn liên quan đến tình trạng viêm nướu và stress oxy hóa, là các yếu tố thúc đẩy tổn thương mô quanh răng.

3. Ngũ cốc và bánh ngọt chứa đường

Nhiều loại ngũ cốc ăn sáng và bánh ngọt công nghiệp chứa hàm lượng lớn đường bổ sung và carbohydrate tinh chế. Các sản phẩm này không chỉ có giá trị dinh dưỡng thấp mà còn làm tăng nguy cơ sâu răng do tạo điều kiện cho vi khuẩn lên men đường và sinh acid.

Carbohydrate tinh chế được phân giải nhanh trong khoang miệng, làm tăng nồng độ acid và kéo dài thời gian tiếp xúc của răng với môi trường acid. Việc thay thế các thực phẩm này bằng bữa sáng ít đường, giàu protein và chất xơ (như yến mạch, trứng, rau củ quả) có thể cải thiện sức khỏe răng miệng đáng kể.

4. Bánh mì trắng và thực phẩm giàu tinh bột tinh chế

Tinh bột tinh chế như bánh mì trắng, gạo trắng và khoai tây chiên có thể nhanh chóng chuyển hóa thành đường đơn trong miệng, góp phần làm tăng nguy cơ sâu răng. Tinh bột có tính dính cao, bám vào bề mặt răng và duy trì môi trường acid kéo dài sau ăn.

Một số nghiên cứu ghi nhận rằng sự kết hợp giữa tinh bột tinh chế và đường bổ sung làm tăng đáng kể nguy cơ sâu răng. Khuyến cáo lâm sàng là nên ưu tiên sử dụng carbohydrate phức như ngũ cốc nguyên hạt, khoai lang và trái cây nguyên vỏ để hỗ trợ sức khỏe răng miệng.

5. Nước ép trái cây

Mặc dù nước ép trái cây nguyên chất cung cấp nhiều vi chất dinh dưỡng, tuy nhiên, các loại nước ép (như cam, táo, nho, chanh) có tính acid cao và có thể gây mòn men nếu sử dụng thường xuyên. Tình trạng mòn răng đặc biệt phổ biến ở trẻ em và thanh thiếu niên tiêu thụ nước ép thường xuyên.

Ngoài ra, các sản phẩm từ nước ép cô đặc như đá bào và kem từ nước ép trái cây cũng có tính acid cao, ảnh hưởng đến độ pH khoang miệng nhiều hơn cả nước ép dạng lỏng, từ đó làm tăng nguy cơ tổn thương men răng. Thói quen súc miệng hoặc giữ nước ép lâu trong miệng càng làm tăng thời gian tiếp xúc với acid.

6. Đồ uống có cồn

Sử dụng rượu, đặc biệt là các loại đồ uống có cồn có thêm đường hoặc thành phần acid, là một yếu tố nguy cơ đã được ghi nhận trong việc gây tổn thương răng và mô mềm miệng. Rượu có thể gây khô miệng (giảm tiết nước bọt), tăng độ acid trong khoang miệng, từ đó làm giảm khả năng bảo vệ sinh lý của nước bọt.

Ngoài ra, lạm dụng rượu còn liên quan đến thay đổi hệ vi sinh vật miệng, tăng cảm giác thèm ăn các thực phẩm không lành mạnh và giảm khả năng duy trì vệ sinh răng miệng đúng cách. Đặc biệt, rượu được xem là yếu tố nguy cơ độc lập đối với các loại ung thư vùng miệng - hầu họng do làm thay đổi tính thấm của biểu mô miệng và tăng nguy cơ tiếp xúc với các chất gây ung thư.

7. Thực phẩm quá cứng hoặc dính

Một số loại thực phẩm như kẹo cứng, bánh quy cứng, đá viên hoặc kẹo dính có thể gây tổn thương cơ học cho răng, như nứt, mẻ răng hoặc làm bật miếng trám. Các sản phẩm dính cao có thể bám lâu trên bề mặt răng, làm tăng thời gian tiếp xúc với đường và acid, từ đó thúc đẩy quá trình sâu răng và xói mòn.

Một nghiên cứu năm 2021 chỉ ra mối liên hệ giữa tiêu thụ thực phẩm cứng và tăng tỷ lệ răng bị nứt. Việc hạn chế thói quen nhai đá, kẹo cứng, hoặc sử dụng thực phẩm thay thế có kết cấu mềm hơn được khuyến nghị để bảo vệ cấu trúc răng.

Kết luận:

Việc lựa chọn thực phẩm và đồ uống phù hợp đóng vai trò quan trọng trong việc phòng ngừa sâu răng, mòn men và các bệnh lý nha chu. Các biện pháp dinh dưỡng hợp lý, kết hợp với vệ sinh răng miệng đúng cách và khám nha khoa định kỳ, sẽ giúp duy trì sức khỏe răng miệng lâu dài.