Ảnh hưởng của độ ẩm đến bệnh hen phế quản và các biện pháp kiểm soát

Độ ẩm không khí là một yếu tố môi trường quan trọng, có thể ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe hô hấp, đặc biệt ở những bệnh nhân mắc hen phế quản. Mức độ ẩm tương đối từ 30% đến 60% được xem là khoảng tối ưu cho sự thoải mái của con người. Khi độ ẩm vượt ngưỡng này, không khí trở nên ẩm ướt, dẫn đến hiện tượng không khí bão hòa hơi nước, làm cản trở quá trình bốc hơi mồ hôi — cơ chế chính giúp cơ thể điều hòa nhiệt độ. Kết quả là người bệnh có thể cảm thấy nóng bức, dính nhớp và khó chịu.

Tác động của độ ẩm cao đối với bệnh hen phế quản

Đối với người mắc hen phế quản, không khí ẩm có thể đóng vai trò như một yếu tố khởi phát cơn hen. Độ ẩm cao làm tăng hoạt tính của các thụ thể thần kinh tại phổi, dẫn đến co thắt phế quản. Đồng thời, không khí ẩm ướt làm giảm lưu thông của các hạt ô nhiễm và dị nguyên trong không khí như phấn hoa, mạt bụi, nấm mốc và khói bụi — những tác nhân phổ biến gây khởi phát và làm nặng thêm các triệu chứng hen.

Mạt bụi là một trong những dị nguyên thường gặp trong môi trường trong nhà, sống trong các vật dụng như nệm, thảm và đồ nội thất. Chúng phát triển mạnh ở độ ẩm 70–80%, và sản phẩm phân giải của chúng là một yếu tố kích thích miễn dịch mạnh mẽ gây cơn hen. Tương tự, nấm mốc cũng sinh sôi mạnh trong môi trường có độ ẩm trên 60%, đặc biệt tại các vị trí như trần phòng tắm, tầng hầm, hoặc khu vực kém thông thoáng. Đối với người mẫn cảm, tiếp xúc với nấm mốc có thể dẫn đến khởi phát hoặc làm trầm trọng thêm bệnh hen.

Cách nhận biết mối liên hệ giữa độ ẩm và hen phế quản

Người bệnh có thể nghi ngờ mối liên hệ giữa độ ẩm và các triệu chứng hen nếu nhận thấy tình trạng khó thở, ho, tức ngực hoặc thở khò khè xảy ra thường xuyên hơn trong những ngày thời tiết oi bức, độ ẩm cao. Việc ghi nhận triệu chứng và điều kiện môi trường vào nhật ký bệnh lý có thể hỗ trợ bác sĩ trong việc đánh giá yếu tố khởi phát.

Biện pháp kiểm soát độ ẩm trong môi trường sống

Mặc dù không thể kiểm soát thời tiết bên ngoài, người bệnh có thể thực hiện nhiều biện pháp để duy trì độ ẩm trong nhà ở mức lý tưởng (30–50%):

• Sử dụng máy điều hòa không khí, đặc biệt khi độ ẩm ngoài trời cao.

• Đóng kín cửa sổ vào ban ngày, mở vào ban đêm khi nhiệt độ và độ ẩm giảm.

• Dùng máy hút ẩm để loại bỏ hơi nước dư thừa trong không khí.

• Đảm bảo hệ thống cách nhiệt và thông gió trong nhà hoạt động hiệu quả.

• Sử dụng quạt thông gió khi tắm để hạn chế tích tụ độ ẩm.

• Hạn chế ra ngoài trong những ngày thời tiết ẩm thấp và chất lượng không khí kém.

• Khi cần ra ngoài, nên sử dụng thuốc kiểm soát hen dạng hít trước khi tiếp xúc với môi trường ngoài trời, đồng thời mặc quần áo nhẹ, thoáng khí và bổ sung đủ nước.

Nguyên tắc điều trị hen phế quản

Điều trị hen phế quản bao gồm ba thành phần chính:

1. Tránh tiếp xúc với các tác nhân khởi phát: độ ẩm cao, nấm mốc, bụi mịn, phấn hoa, khói thuốc,...

2. Sử dụng thuốc kiểm soát lâu dài: dùng hàng ngày nhằm dự phòng triệu chứng và đợt cấp.

   • Corticosteroid dạng hít: budesonide, fluticasone

   • Thuốc đối kháng leukotriene: montelukast, zileuton

   • Thuốc đồng vận beta-2 tác dụng kéo dài: formoterol, salmeterol

   • Thuốc phối hợp: budesonide-formoterol (Symbicort), fluticasone-salmeterol (Advair)

3. Dùng thuốc cắt cơn tác dụng nhanh:

   • Beta-2 agonist tác dụng ngắn: albuterol, levalbuterol

   • Ipratropium

   • Corticosteroid đường uống trong cơn hen nặng

Nếu bệnh nhân vẫn gặp khó khăn trong kiểm soát triệu chứng bất chấp điều trị đầy đủ, cần được bác sĩ chuyên khoa đánh giá lại kế hoạch điều trị và cân nhắc các liệu pháp bổ sung.