Áp xe quanh hậu môn: Nguyên nhân, biểu hiện lâm sàng, điều trị và phòng ngừa

Định nghĩa

Áp xe quanh hậu môn là tình trạng nhiễm trùng khu trú có mủ xảy ra ở mô mềm xung quanh hậu môn – trực tràng. Đây là bệnh lý thường gặp ở cả trẻ em và người lớn, đặc biệt phổ biến ở nam giới. Nếu không được điều trị kịp thời, áp xe có thể tiến triển thành rò hậu môn hoặc gây biến chứng nghiêm trọng.

Nguyên nhân

Áp xe hậu môn hình thành chủ yếu do sự tắc nghẽn và nhiễm trùng các tuyến hậu môn. Các yếu tố nguy cơ bao gồm:

• Nứt hậu môn (do táo bón mạn tính hoặc chấn thương)

• Bệnh viêm ruột (Crohn, viêm loét đại tràng)

• Nhiễm trùng lây truyền qua đường tình dục (ví dụ: Lậu, Chlamydia)

• Suy giảm miễn dịch (HIV/AIDS, hóa trị, sử dụng corticoid kéo dài)

• Bệnh tiểu đường

• Thói quen quan hệ tình dục qua đường hậu môn

• Vệ sinh hậu môn không đúng cách

Ở trẻ nhỏ, đặc biệt là trẻ mới biết đi có tiền sử nứt hậu môn, nguy cơ hình thành áp xe hậu môn cao hơn.

Biểu hiện lâm sàng

Áp xe hậu môn thường khởi phát cấp tính, với các triệu chứng điển hình bao gồm:

• Đau nhức liên tục tại vùng hậu môn, tăng khi đi tiêu

• Sưng nóng, đỏ vùng quanh hậu môn

• Sốt, ớn lạnh

• Tiết dịch mủ hoặc máu tại hậu môn

• Mệt mỏi toàn thân, có thể kèm khó tiểu hoặc tiểu buốt nếu áp xe lan rộng

Ở trẻ nhỏ, biểu hiện có thể chỉ là cáu gắt, quấy khóc và khó chịu khi thay tã.

Biến chứng

Nếu không điều trị kịp thời, áp xe hậu môn có thể dẫn đến:

• Hình thành lỗ rò hậu môn (tỷ lệ khoảng 50%)

• Nhiễm trùng lan tỏa (nhiễm trùng huyết)

• Hội chứng Fournier – hoại tử vùng sinh dục, có thể đe dọa tính mạng

Điều trị

Áp xe quanh hậu môn hiếm khi tự khỏi và cần can thiệp ngoại khoa:

1. Dẫn lưu mủ:

• Là phương pháp điều trị chính.

• Có thể thực hiện dưới gây tê tại chỗ hoặc gây mê toàn thân, tùy vị trí và kích thước áp xe.

• Vết mổ thường để hở, không khâu da để tránh tái nhiễm.

2. Kháng sinh:

• Không phải là điều trị đầu tay, trừ khi có:

  • Nhiễm trùng lan rộng

  • Bệnh nhân suy giảm miễn dịch, đái tháo đường

  • Sốt cao kéo dài sau dẫn lưu

3. Hỗ trợ:

• Dùng thuốc giảm đau, chống viêm

• Bổ sung chất xơ và thuốc nhuận tràng để tránh rặn khi đi tiêu

• Tắm ngồi với nước ấm để giảm đau và giúp dẫn lưu tốt hơn

• Nghỉ ngơi và vệ sinh hậu môn đúng cách

4. Theo dõi và tái khám:

• Cần theo dõi sự lành vết thương trong 3–4 tuần

• Tầm soát sớm rò hậu môn, đặc biệt khi vết thương không lành hoặc có dịch rỉ kéo dài

Phòng ngừa

Biện pháp phòng ngừa áp xe hậu môn bao gồm:

• Giữ vệ sinh vùng hậu môn sạch sẽ

• Điều trị sớm và triệt để các vết nứt hậu môn

• Kiểm soát tốt các bệnh nền như Crohn, tiểu đường

• Quan hệ tình dục an toàn, đặc biệt với đường hậu môn

• Điều trị kịp thời các nhiễm trùng đường ruột hoặc bệnh lây truyền qua đường tình dục