Bệnh đa xơ cứng (multiple sclerosis): Triệu chứng khởi phát và cách nhận biết sớm

I. Tổng quan

Bệnh đa xơ cứng (Multiple Sclerosis – MS) là một bệnh lý viêm tự miễn mạn tính của hệ thần kinh trung ương (CNS), đặc trưng bởi tổn thương bao myelin bao quanh sợi trục thần kinh tại não, tủy sống và dây thần kinh thị giác. Quá trình mất myelin và xơ hóa thần kinh gây ra các triệu chứng thần kinh đa dạng và tiến triển theo thời gian.

Mặc dù MS không phải là bệnh phổ biến, nhưng cũng không hiếm gặp, và tỷ lệ mắc bệnh đang có xu hướng gia tăng tại nhiều quốc gia, bao gồm cả các nước đang phát triển. Việc nhận biết sớm các triệu chứng khởi phát có vai trò then chốt trong chẩn đoán sớm và kiểm soát bệnh hiệu quả.

II. Đặc điểm tiến triển của triệu chứng

• Triệu chứng khởi phát của MS rất đa dạng, tùy thuộc vào vị trí tổn thương trong hệ thần kinh trung ương.

• Các triệu chứng không đặc hiệu và khác nhau giữa các cá thể, do đó việc chẩn đoán ban đầu có thể gặp khó khăn.

• Triệu chứng thường khởi phát từ từ, trong vài giờ đến vài ngày, kéo dài nhiều ngày hoặc vài tuần, sau đó có thể tự cải thiện hoặc được điều trị.

• Triệu chứng xuất hiện ngắn trong vài phút hoặc kéo dài dưới vài giờ thường không đặc trưng cho MS.

Một số yếu tố như nhiệt độ cao, tắm nước nóng, gắng sức thể lực có thể làm các triệu chứng trở nên trầm trọng hơn. Hiện tượng này được gọi là Uhthoff's phenomenon.

III. Các triệu chứng khởi phát thường gặp của bệnh đa xơ cứng

1. Viêm dây thần kinh thị giác (Optic Neuritis)

• Mất thị lực một bên mắt là triệu chứng điển hình khởi phát ở nhiều bệnh nhân.

• Các biểu hiện bao gồm: đau khi vận động mắt, nhìn mờ, giảm độ phân biệt màu sắc, đặc biệt là màu đỏ.

• Trong hầu hết các trường hợp, thị lực có thể phục hồi một phần hoặc hoàn toàn, đặc biệt khi được điều trị bằng corticosteroids.

2. Rối loạn cảm giác (Dysesthesia, “MS hug”)

• Cảm giác như bị thắt chặt quanh thân mình hoặc ngực, thường liên quan đến tổn thương tủy sống cổ.

• Có thể kèm theo ngứa ran, tê bì hoặc cảm giác nóng rát không rõ nguyên nhân.

3. Yếu cơ hoặc tê liệt khu trú

• Cảm giác yếu, tê, ngứa ran ở tay, chân, mặt hoặc thân mình. Khác với tê tạm thời, triệu chứng thường khởi phát chậm và kéo dài nhiều ngày đến vài tuần.

4. Rối loạn thăng bằng và dáng đi

• Khó giữ thăng bằng, đi đứng không vững, dễ vấp té, là triệu chứng khá phổ biến trong giai đoạn khởi phát.

IV. Khi nào nên đến khám chuyên khoa thần kinh?

Bệnh đa xơ cứng có thể biểu hiện với nhiều triệu chứng không đặc hiệu, bao gồm:

• Mệt mỏi mạn tính

• Đau không rõ nguyên nhân

• Rối loạn tiêu hóa hoặc tiết niệu

• Rối loạn chức năng tình dục

• Rối loạn nuốt, nói khó

• Rối loạn nhận thức và trí nhớ

• Trầm cảm hoặc thay đổi khí sắc

Bệnh nhân nên đến khám chuyên khoa khi có triệu chứng thần kinh tiến triển trong nhiều giờ hoặc nhiều ngày, đặc biệt nếu triệu chứng ảnh hưởng đến chức năng sinh hoạt hoặc công việc. Đừng tự cho rằng triệu chứng do một nguyên nhân nhẹ như "dây thần kinh bị chèn ép" mà bỏ qua chẩn đoán quan trọng.

Chẩn đoán sớm bệnh MS có vai trò tối quan trọng nhằm:

• Bắt đầu điều trị sớm

• Giảm tần suất các đợt bùng phát

• Làm chậm tiến triển bệnh và tàn tật lâu dài

V. Kết luận

Bệnh đa xơ cứng là một bệnh lý phức tạp và tiến triển không đồng đều, nhưng có thể kiểm soát nếu được chẩn đoán và điều trị kịp thời. Việc nhận biết các triệu chứng khởi phát và chủ động đến khám chuyên khoa thần kinh khi có dấu hiệu nghi ngờ là bước đầu tiên trong hành trình quản lý bệnh hiệu quả và bảo tồn chất lượng sống cho người bệnh.