Biểu hiện ngoài da của các bệnh lý nội khoa nghiêm trọng

Làn da có thể được xem là “tấm gương” phản ánh tình trạng sức khỏe nội tại. Nhiều bệnh lý hệ thống, bao gồm các bệnh tự miễn, chuyển hóa, ung thư và di truyền, có thể biểu hiện đầu tiên thông qua các dấu hiệu trên da. Việc nhận biết sớm các biểu hiện này giúp phát hiện bệnh ở giai đoạn sớm, góp phần cải thiện tiên lượng.

1. Phát ban hình cánh bướm (Butterfly rash)

Đặc điểm: Ban đỏ đối xứng qua sống mũi, lan rộng ra hai má, hình dạng giống cánh bướm.
Liên quan đến: Lupus ban đỏ hệ thống (Systemic lupus erythematosus - SLE)
Giải thích: SLE là bệnh tự miễn mạn tính, trong đó hệ miễn dịch tấn công các mô của chính cơ thể, đặc biệt là da, khớp, thận và hệ thần kinh. Phát ban cánh bướm là một trong các dấu hiệu da điển hình. Bệnh có thể tiến triển với sốt, mệt mỏi, viêm khớp và suy thận nếu không được kiểm soát tốt.

2. Gai đen (Acanthosis nigricans)

Đặc điểm: Dày sừng, tăng sắc tố, bề mặt nhung mịn tại các vùng nếp gấp như cổ, nách, bẹn.
Liên quan đến:

• Đề kháng insulin, đái tháo đường typ 2 (trẻ em và người lớn)

• Bệnh ác tính, đặc biệt là ung thư dạ dày
  Ý nghĩa: Khi xuất hiện đột ngột ở người lớn tuổi, cần loại trừ bệnh lý ác tính tiềm ẩn.

3. Mảng ban vàng đỏ trên chi dưới (Necrobiosis lipoidica diabeticorum)

Đặc điểm: Các mảng đỏ ở rìa, lõm màu vàng ở trung tâm, thường ở vùng cẳng chân.
Liên quan đến: Đái tháo đường
Tiến triển: Có thể dẫn đến loét nếu không được theo dõi và kiểm soát đường huyết hiệu quả.

4. Lichen phẳng (Lichen planus)

Đặc điểm: Các sẩn nhỏ, phẳng, màu đỏ tím, ngứa, phân bố ở cổ tay, mắt cá chân, lưng, vùng sinh dục hoặc niêm mạc miệng.
Liên quan đến: Viêm gan siêu vi C
Khuyến nghị: Cần tầm soát chức năng gan và xét nghiệm viêm gan virus khi gặp tổn thương đặc trưng.

5. Xơ cứng củ (Tuberous sclerosis)

Đặc điểm: Các mảng sần, nổi cao giống vỏ cam; ban màu đỏ hoặc nâu trên má, mũi, vùng lưng.
Bệnh lý liên quan: Bệnh di truyền hiếm, gây u lành tính ở não, thận, tim và phổi
Chẩn đoán: Qua lâm sàng kết hợp hình ảnh học (MRI não, CT ngực) và di truyền học.

6. Hội chứng “lòng bàn tay dạ dày bò” (Tripe palms)

Đặc điểm: Da lòng bàn tay (và/hoặc bàn chân) dày, trắng mịn, giống niêm mạc dạ dày luộc chín.
Liên quan đến: Trong >95% trường hợp, là dấu hiệu của ung thư, đặc biệt là ung thư phổi (nếu chỉ ảnh hưởng lòng bàn tay) hoặc ung thư dạ dày.

7. Xơ hóa hệ thống liên quan thận (Nephrogenic systemic fibrosis)

Đặc điểm: Đổi màu da chi (nâu sẫm như gỗ), kèm theo xơ hóa da, giảm vận động.
Nguyên nhân: Biến chứng hiếm gặp sau chụp MRI có sử dụng thuốc cản quang gadolinium ở người suy thận mạn.
Biểu hiện kèm theo: Có thể có nốt vàng trên kết mạc mắt.

8. Hội chứng hoại tử da di cư và viêm lưỡi (Necrolytic migratory erythema)

Đặc điểm: Ban đỏ có vảy, thường xuất hiện ở nếp gấp mông, lòng bàn tay; kèm viêm lưỡi đỏ, đau rát.
Liên quan đến: U glucagonoma – khối u tụy tiết glucagon, thường gặp ở người lớn tuổi.
Ý nghĩa: Là dấu hiệu cảnh báo khối u tụy ác tính có khả năng di căn.

9. U hạt hình nhẫn (Granuloma annulare)

Đặc điểm: Các sẩn đỏ tạo thành vòng, thường gặp ở bàn tay, bàn chân.
Tiến triển: Lành tính, không liên quan đến bệnh lý hệ thống. Tổn thương thường tự thoái lui trong vòng 2 năm mà không cần điều trị đặc hiệu.

Kết luận

Không phải mọi biểu hiện ngoài da đều là dấu hiệu của bệnh lý nội khoa nghiêm trọng. Tuy nhiên, việc nhận diện sớm các tổn thương da bất thường và kết hợp với thăm khám toàn diện có thể giúp phát hiện các bệnh lý tiềm ẩn, một số trong đó có thể đe dọa đến tính mạng nếu không được chẩn đoán và điều trị kịp thời.

Khuyến nghị: Khi có các biểu hiện da nghi ngờ, người bệnh nên được thăm khám bởi bác sĩ da liễu hoặc bác sĩ nội khoa để xác định nguyên nhân và hướng xử trí phù hợp.