Cảnh báo nguy cơ thừa mỡ máu và ảnh hưởng đối với sức khỏe

Mỡ máu cao, hay còn gọi là rối loạn lipid máu, đã trở thành một vấn đề sức khỏe nghiêm trọng, gây ra nhiều hậu quả đáng lo ngại. Theo Hội Phòng chống tai biến mạch máu não Việt Nam, mỗi năm có khoảng 200.000 người Việt Nam đột quỵ do rối loạn mỡ máu. Tình trạng mỡ máu cao đang gia tăng và ảnh hưởng đến sức khỏe của cộng đồng, nhưng sự hiểu biết về vấn đề này trong cộng đồng vẫn còn hạn chế, mặc dù mỡ máu cao có thể được phòng ngừa và kiểm soát thông qua chế độ dinh dưỡng và thói quen vận động hợp lý.

Tình trạng mỡ máu cao ở Việt Nam và thế giới

Theo thống kê về Gánh nặng bệnh tật toàn cầu 2019, rối loạn lipid máu gây ra gần 4,4 triệu ca tử vong, chiếm khoảng 7,78% tổng số ca tử vong trên toàn cầu. Đây là một trong những yếu tố nguy cơ chính của nhiều bệnh lý mạn tính không lây, bao gồm các bệnh tim mạch và đột quỵ. Tại Việt Nam, nghiên cứu chỉ ra rằng cứ 10 người trưởng thành thì có 3 người mắc mỡ máu cao, chiếm tỷ lệ 30%, và tại các thành phố lớn, tỷ lệ này có thể lên tới 44,3%. Hơn 50% phụ nữ trong độ tuổi 50 - 65 bị thừa cholesterol máu. Nguyên nhân chủ yếu gây ra tình trạng này là chế độ ăn uống không hợp lý và thiếu vận động.

Nguyên nhân gây ra tình trạng mỡ máu cao

Mỡ máu cao có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau, bao gồm cả yếu tố lối sống và di truyền. Các nguyên nhân chính bao gồm:

1. Lối sống và thói quen ăn uống không lành mạnh:

   • Lười vận động

   • Thừa cân, béo phì

   • Hút thuốc lá

   • Uống rượu bia

   • Chế độ ăn chứa nhiều chất béo, đặc biệt là mỡ động vật

2. Di truyền: Một số người có gene di truyền có thể dẫn đến rối loạn chuyển hóa lipid, đặc biệt là với cholesterol xấu (LDL).

3. Rối loạn nội tiết: Mức cholesterol có thể tăng cao khi cơ thể gặp phải rối loạn nội tiết, đặc biệt là khi bước vào giai đoạn trung niên, mãn kinh ở phụ nữ.

4. Bệnh lý nền: Một số bệnh lý như đái tháo đường, bệnh thận, bệnh gan, hội chứng Cushing, và viêm ruột có thể làm tăng nguy cơ mỡ máu cao.

5. Thuốc: Một số thuốc như thuốc tránh thai, thuốc lợi tiểu, thuốc an thần có thể gây rối loạn lipid máu, làm tăng mỡ trong máu.

Hệ lụy của mỡ máu cao đối với sức khỏe

1. Bệnh tim mạch: Mỡ máu cao có thể dẫn đến xơ vữa động mạch, là nguyên nhân gây tắc nghẽn mạch máu và làm giảm lưu thông máu. Điều này có thể dẫn đến các bệnh lý tim mạch nghiêm trọng như nhồi máu cơ tim, đột quỵ, tăng huyết áp, và bệnh mạch ngoại vi.

2. Tai biến mạch máu não (Đột quỵ): Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), rối loạn lipid máu liên quan đến 48% trường hợp tai biến mạch máu não và 56% ca thiếu máu cơ tim trên toàn cầu. Ở Việt Nam, có khoảng 200.000 người mỗi năm bị đột quỵ do mỡ máu cao.

3. Gan nhiễm mỡ: Mỡ máu cao có thể dẫn đến sự tích tụ mỡ trong gan, gây ra gan nhiễm mỡ. Trong 50% bệnh nhân mỡ máu cao có gan nhiễm mỡ, và 25% trong số đó có thể phát triển thành xơ gan và tử vong.

4. Sỏi mật: Khi lượng cholesterol trong cơ thể tăng, nồng độ cholesterol trong mật cũng cao, dẫn đến sự kết tủa cholesterol trong dịch mật và hình thành sỏi mật.

5. Đái tháo đường: Rối loạn lipid máu có thể làm tăng chất béo tự do trong máu, gây rối loạn chức năng tế bào tụy, dẫn đến suy giảm bài tiết insulin, làm tăng đường huyết và góp phần vào sự phát triển của bệnh đái tháo đường.

Điều trị mỡ máu cao

Khi nồng độ cholesterol trong máu cao, bác sĩ có thể chỉ định sử dụng thuốc hạ mỡ máu. Điều trị thuốc được khuyến cáo khi cholesterol xấu (LDL) cao hơn 190mg/dL hoặc khi có các yếu tố nguy cơ mắc bệnh tim mạch, đột quỵ, hoặc bệnh đái tháo đường.

Lưu ý trong điều trị mỡ máu cao

1. Uống thuốc đúng giờ: Người bệnh cần uống thuốc đều đặn theo chỉ định của bác sĩ và không uống thuốc "bù" khi quên liều. Nếu quên liều, nên uống ngay khi nhớ ra, nhưng nếu gần đến thời điểm uống liều tiếp theo, bỏ qua liều đã quên và quay lại lịch uống thuốc bình thường.

2. Chế độ ăn uống và thay đổi lối sống: Điều trị mỡ máu cao cần kết hợp với thay đổi lối sống và thói quen ăn uống lành mạnh. Người bệnh nên giảm tiêu thụ thực phẩm chứa nhiều chất béo bão hòa, chất béo trans, và cholesterol, tăng cường ăn rau, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt, và thực phẩm chứa nhiều chất béo không bão hòa.

3. Theo dõi định kỳ: Sau khi bắt đầu điều trị, người bệnh cần kiểm tra lại các chỉ số mỡ máu sau 2-3 tháng để đánh giá hiệu quả điều trị và điều chỉnh nếu cần thiết.

Mỡ máu cao ở người trẻ

Dù mỡ máu cao thường gặp ở người lớn tuổi, nhưng người trẻ cũng có thể gặp phải tình trạng này, đặc biệt nếu có các yếu tố nguy cơ như chế độ ăn uống không lành mạnh, ít vận động, hoặc di truyền từ gia đình có người mắc mỡ máu cao. Người trẻ nên duy trì một lối sống khỏe mạnh, kiểm tra sức khỏe định kỳ và duy trì chế độ ăn uống cân bằng để phòng ngừa mỡ máu cao.

Kết luận

Mỡ máu cao là một yếu tố nguy cơ chính đối với nhiều bệnh lý nguy hiểm như bệnh tim mạch, đột quỵ, và gan nhiễm mỡ. Việc phát hiện và điều trị mỡ máu cao kịp thời, kết hợp với thay đổi lối sống và chế độ ăn uống hợp lý, là yếu tố quan trọng trong việc phòng ngừa và kiểm soát các biến chứng của tình trạng này.