Chườm lạnh trong chăm sóc và điều trị một số bệnh lý mắt thường gặp

1. Đặt vấn đề

Đôi mắt thường xuyên tiếp xúc với các tác nhân gây hại từ môi trường như ánh sáng xanh từ thiết bị điện tử, tia cực tím từ ánh nắng mặt trời và bụi mịn ô nhiễm không khí. Điều này khiến nhiều người tìm đến các biện pháp đơn giản tại nhà như chườm lạnh nhằm làm dịu cảm giác khó chịu và hỗ trợ chăm sóc sức khỏe mắt. Tuy nhiên, cần hiểu rõ các chỉ định, lợi ích và lưu ý khi áp dụng phương pháp này để đạt hiệu quả an toàn.

2. Tác dụng của chườm lạnh trong một số tình trạng mắt thường gặp

2.1. Hội chứng khô mắt (Dry Eye Syndrome)

Khô mắt là tình trạng phổ biến do giảm tiết hoặc tăng bốc hơi nước mắt, gây các triệu chứng:

• Cảm giác xước, ngứa hoặc bỏng rát

• Mắt đỏ, mờ

• Nhạy cảm với ánh sáng

Ngoài các phương pháp điều trị tiêu chuẩn như nước mắt nhân tạo, một nghiên cứu năm 2013 cho thấy chườm lạnh có thể giúp cải thiện đáng kể triệu chứng, với hiệu quả tương đương thuốc nhỏ mắt, đồng thời ít tốn kém và ít tác dụng phụ.

2.2. Viêm kết mạc (Conjunctivitis – Đau mắt đỏ)

Viêm kết mạc do nhiễm trùng hoặc dị ứng thường gây ngứa, đỏ, chảy nước mắt. Chườm lạnh có thể giúp:

• Giảm sưng nề

• Làm dịu cảm giác nóng rát, ngứa

• Hỗ trợ giảm sung huyết kết mạc

Lưu ý: Dụng cụ chườm cần được làm sạch kỹ trước và sau mỗi lần sử dụng để tránh lây lan nhiễm trùng. Nếu xuất hiện triệu chứng nặng như đau nhiều, tiết dịch mủ hoặc sợ ánh sáng, người bệnh cần thăm khám chuyên khoa mắt.

2.3. Đau mắt không do chấn thương

Đau mắt có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân:

• Dị vật kết – giác mạc

• Kích ứng do kính áp tròng

• Dị ứng

• Chấn thương phần mềm quanh mắt

• Lẹo mắt hoặc nang mi

Trong các trường hợp này, chườm lạnh trong thời gian 15 phút có thể giúp giảm sưng, giảm đau. Tuyệt đối không ấn hoặc dụi mắt nếu nghi ngờ có dị vật hoặc hóa chất; cần rửa mắt bằng nước sạch và đến cơ sở y tế để được xử trí kịp thời.

2.4. Quầng thâm và bọng mắt

Các yếu tố như tuổi tác, di truyền, viêm da, thiếu ngủ, mất nước, hoặc dụi mắt có thể gây quầng thâm hoặc phù nề dưới mắt. Chườm lạnh có thể:

• Làm co mạch máu dưới da

• Giảm sưng nề

• Cải thiện hình thái thẩm mỹ vùng quanh mắt

3. Hướng dẫn kỹ thuật chườm lạnh tại nhà

3.1. Dụng cụ chườm lạnh

Một số phương tiện có thể sử dụng bao gồm:

• Khăn lạnh: Làm ẩm khăn sạch bằng nước lạnh, cho vào túi nhựa và để ngăn đá 15 phút, sau đó đặt nhẹ lên mắt.

• Túi đá: Đặt viên đá nhỏ vào túi kín, quấn bằng khăn mềm trước khi chườm lên vùng mắt.

• Thực phẩm đông lạnh: Sử dụng rau củ nhỏ đông lạnh như đậu Hà Lan, bọc kín bằng khăn sạch để chườm.

Lưu ý: Không chườm trực tiếp đá lên da. Không sử dụng thực phẩm sống (như thịt) để chườm mắt do nguy cơ nhiễm khuẩn.

3.2. Cách thực hiện

• Chườm lạnh từ 10–15 phút/lần, có thể lặp lại sau vài giờ nếu cần.

• Không nên chườm quá 20 phút để tránh nguy cơ bỏng lạnh hoặc tê cóng.

• Luôn kiểm tra nhiệt độ gạc trên vùng da khác trước khi chườm lên mắt.

• Không sử dụng túi gel lạnh chứa hóa chất trực tiếp lên mắt vì nguy cơ rò rỉ gây tổn thương.

4. So sánh chườm lạnh và chườm ấm

5. Khuyến nghị điều trị bổ sung cho hội chứng khô mắt

Ngoài chườm lạnh, người bệnh có thể áp dụng các biện pháp hỗ trợ:

• Sử dụng nước mắt nhân tạo hoặc thuốc nhỏ mắt kê toa (Restasis, Xiidra)

• Tránh các tác nhân kích thích: khói bụi, điều hòa, gió

• Sử dụng máy tạo ẩm trong không gian sống

• Giới hạn thời gian sử dụng thiết bị kỹ thuật số

• Nghỉ giải lao định kỳ khi làm việc gần màn hình

• Đeo kính chống tia UV khi ra ngoài

• Đảm bảo ngủ đủ giấc và uống đủ nước

6. Kết luận

Chườm lạnh là một phương pháp đơn giản, an toàn và có hiệu quả trong việc làm dịu các triệu chứng ở mắt như khô mắt, viêm kết mạc, đau mắt do kích ứng hoặc chấn thương nhẹ, và quầng thâm mắt. Việc áp dụng đúng kỹ thuật và lựa chọn dụng cụ chườm phù hợp là điều kiện tiên quyết để đảm bảo hiệu quả và tránh biến chứng. Trong các trường hợp nghiêm trọng hoặc kéo dài, cần thăm khám chuyên khoa để được chẩn đoán và điều trị thích hợp.