Chụp X-quang nha khoa: Vai trò, chỉ định, kỹ thuật và lưu ý an toàn

Chụp X-quang nha khoa (Dental Radiography) là một phương pháp chẩn đoán hình ảnh thường quy, sử dụng tia X với liều bức xạ thấp để thu nhận hình ảnh chi tiết về cấu trúc răng, nướu và xương hàm. Kỹ thuật này có vai trò quan trọng trong đánh giá tình trạng sức khỏe răng miệng, hỗ trợ phát hiện các bất thường không thể quan sát bằng mắt thường trong quá trình khám lâm sàng, bao gồm sâu răng, viêm quanh chóp, tiêu xương, răng ngầm và các tổn thương vùng hàm mặt.

1. Chỉ định và tần suất chụp X-quang răng

Chụp X-quang răng thường được chỉ định trong các tình huống sau:

• Đánh giá ban đầu tình trạng răng miệng ở bệnh nhân mới

• Theo dõi tiến triển của bệnh lý hoặc đáp ứng điều trị

• Phát hiện tổn thương sâu răng ở vị trí kẽ răng, dưới mặt nhai hoặc dưới phục hình

• Xác định vị trí răng ngầm, răng mọc lệch, răng khôn

• Lập kế hoạch điều trị nội nha, cấy ghép hoặc phẫu thuật răng hàm mặt

Tần suất chụp X-quang phụ thuộc vào nhiều yếu tố, bao gồm:

• Độ tuổi của bệnh nhân (trẻ em thường cần chụp thường xuyên hơn để theo dõi sự phát triển của răng)

• Tiền sử sâu răng hoặc bệnh nha chu

• Mức độ nguy cơ mắc bệnh răng miệng

• Triệu chứng lâm sàng đang hiện diện

Đối với bệnh nhân có sức khỏe răng miệng ổn định, chụp X-quang định kỳ có thể được thực hiện mỗi 1–2 năm. Tuy nhiên, cần đánh giá nguy cơ cá nhân để đưa ra lịch chụp phù hợp.

2. An toàn bức xạ trong chụp X-quang nha khoa

Mặc dù chụp X-quang sử dụng tia ion hóa, nhưng liều tia trong nha khoa rất thấp và được xem là an toàn cho hầu hết bệnh nhân, kể cả trẻ em. Để đảm bảo an toàn:

• Bệnh nhân được trang bị áo chì che ngực và bụng nhằm bảo vệ các cơ quan quan trọng khỏi tiếp xúc tia không cần thiết

• Vòng cổ chì có thể được sử dụng để bảo vệ tuyến giáp, đặc biệt ở trẻ em và phụ nữ trong độ tuổi sinh sản

Lưu ý đặc biệt: Phụ nữ đang mang thai hoặc nghi ngờ có thai nên thông báo cho bác sĩ trước khi chụp X-quang. Dù nguy cơ là rất thấp, nhưng chụp X-quang không khẩn cấp thường được trì hoãn cho đến sau khi sinh.

3. Các loại X-quang nha khoa thường gặp

Tùy theo mục đích chẩn đoán, có nhiều kỹ thuật X-quang nha khoa khác nhau:

a. Chụp X-quang trong miệng (Intraoral Radiographs)

• Bitewing (chụp cắn cánh): Đánh giá mặt bên răng hàm và mức xương ổ răng, thường dùng phát hiện sâu răng ở kẽ răng.

• Periapical (quanh chóp): Hiển thị toàn bộ thân và chân răng, bao gồm xương quanh chóp; hữu ích trong nội nha, chẩn đoán viêm quanh chóp.

• Occlusal (chụp mặt cắn): Ghi nhận hình ảnh tổng thể cung răng; dùng phát hiện răng ngầm, dị vật, tổn thương lớn.

b. Chụp X-quang ngoài miệng (Extraoral Radiographs)

• Panoramic (toàn cảnh): Máy xoay quanh đầu để ghi hình toàn bộ cung hàm trên và dưới, thường dùng đánh giá răng khôn, bất thường hàm mặt, lập kế hoạch cấy ghép.

• Cephalometric: Dùng trong chỉnh nha, đo đạc tương quan xương hàm và sọ mặt.

4. Quy trình và chuẩn bị trước chụp X-quang

Chụp X-quang nha khoa không yêu cầu chuẩn bị đặc biệt. Tuy nhiên, bệnh nhân nên:

• Vệ sinh răng miệng sạch sẽ trước buổi hẹn để cải thiện độ rõ nét của hình ảnh

• Tháo trang sức, vật dụng kim loại ở vùng đầu và cổ nếu có

Tại phòng khám, bệnh nhân sẽ được hướng dẫn ngồi hoặc đứng yên, mặc áo chì bảo vệ, và máy X-quang sẽ được đặt đúng vị trí để ghi hình. Thời gian chụp chỉ kéo dài vài giây.

5. Sau khi chụp X-quang

Hình ảnh X-quang sẽ được bác sĩ nha khoa đánh giá ngay sau đó. Nếu phát hiện tổn thương (sâu răng, viêm tủy, răng mọc lệch...), bác sĩ sẽ trao đổi và đề xuất kế hoạch điều trị phù hợp. Trong trường hợp không phát hiện bất thường, bệnh nhân tiếp tục duy trì chăm sóc răng miệng định kỳ và tái khám theo khuyến nghị.

6. Kết luận

Chụp X-quang nha khoa là công cụ hỗ trợ chẩn đoán không thể thiếu trong thực hành nha khoa hiện đại. Với mức bức xạ rất thấp và kỹ thuật an toàn, đây là biện pháp hiệu quả giúp phát hiện sớm các bệnh lý răng miệng, từ đó góp phần nâng cao chất lượng chăm sóc sức khỏe răng miệng toàn diện. Bệnh nhân nên tuân thủ lịch hẹn kiểm tra răng miệng và chụp X-quang định kỳ theo hướng dẫn của nha sĩ.