Cứng khớp buổi sáng trong các bệnh lý viêm khớp

Tổng quan

Cứng khớp buổi sáng là một biểu hiện lâm sàng thường gặp ở các bệnh lý khớp mạn tính, đặc biệt là các bệnh viêm khớp tự miễn. Đây là tình trạng bệnh nhân cảm thấy khó vận động các khớp sau khi thức dậy, kéo dài từ vài phút đến vài giờ, gây ảnh hưởng đáng kể đến chất lượng cuộc sống và khả năng vận động buổi sáng của người bệnh.

Nguyên nhân và cơ chế bệnh sinh

1. Liên quan đến bệnh lý viêm khớp

Cứng khớp buổi sáng có thể xuất hiện trong nhiều dạng viêm khớp khác nhau, bao gồm viêm khớp dạng thấp (RA), viêm khớp vảy nến (PsA) và viêm xương khớp (OA). Thời gian kéo dài của triệu chứng này có thể giúp định hướng chẩn đoán:

• Trong các bệnh lý viêm khớp (RA, PsA), cứng khớp buổi sáng thường kéo dài trên 60 phút và cải thiện dần trong ngày.

• Trong viêm xương khớp – một tình trạng không viêm, cứng khớp thường thoáng qua, thường dưới 30 phút và cải thiện nhanh chóng khi bắt đầu vận động.

2. Hiện tượng gel (gel phenomenon)

Khi khớp không vận động trong thời gian dài (như khi ngủ), dịch khớp (hoạt dịch) có thể trở nên nhớt hơn, gây ra tình trạng "keo" khớp tạm thời vào buổi sáng. Hoạt dịch trở lại trạng thái bình thường khi khớp được vận động, từ đó giảm cảm giác cứng.

3. Mất cân bằng nội tiết – Nồng độ cortisol thấp về đêm

Một số nghiên cứu cho thấy nồng độ hormone cortisol – một glucocorticoid nội sinh có vai trò chống viêm – có xu hướng giảm về đêm. Điều này làm giảm khả năng kiểm soát phản ứng viêm do các cytokine như interleukin-6 (IL-6), dẫn đến tình trạng viêm khớp nặng hơn vào buổi sáng. Nồng độ cortisol tăng trở lại vào buổi sáng có thể góp phần làm giảm cứng khớp tự nhiên trong ngày.

4. Viêm khớp vảy nến (PsA)

Viêm khớp vảy nến là một bệnh viêm khớp mạn tính liên quan đến bệnh vảy nến. Khoảng 30% người mắc bệnh vảy nến sẽ tiến triển thành viêm khớp vảy nến. Bệnh biểu hiện bằng cứng khớp buổi sáng kéo dài, kèm theo sưng đau khớp và hạn chế vận động, đặc biệt là ở các khớp ngón tay, ngón chân, cột sống và khớp cùng-chậu.

5. Thừa cân, béo phì

Thừa cân làm tăng áp lực lên các khớp chịu lực chính như gối và hông, làm trầm trọng thêm triệu chứng đau và cứng khớp, đặc biệt vào buổi sáng. Thống kê cho thấy người béo phì có tỷ lệ mắc viêm khớp cao hơn so với nhóm người có cân nặng bình thường.

6. Thiếu hụt vitamin D

Nhiều nghiên cứu cho thấy mối liên quan giữa tình trạng thiếu vitamin D và đau khớp, nhất là ở hông và gối. Một nghiên cứu năm 2017 cho thấy bổ sung vitamin D ở những người thiếu hụt có thể cải thiện triệu chứng đau khớp. Tuy nhiên, ở người có mức vitamin D bình thường, việc bổ sung không cho thấy hiệu quả rõ rệt trong kiểm soát đau.

Chiến lược kiểm soát cứng khớp buổi sáng

Điều trị và kiểm soát triệu chứng cứng khớp buổi sáng bao gồm các biện pháp dược lý và không dùng thuốc:

• Dược lý:
  Prednisone phóng thích chậm (Rayos) là một corticosteroid có thể được chỉ định dùng vào buổi tối (khoảng 22 giờ), giúp kiểm soát phản ứng viêm xảy ra về đêm và làm giảm triệu chứng cứng khớp vào sáng hôm sau.

• Biện pháp hỗ trợ:

  • Sử dụng gối hoặc nẹp để hỗ trợ khớp trong khi ngủ.

  • Giữ ấm khớp vào ban đêm bằng chăn điện, đệm sưởi hoặc điều chỉnh nhiệt độ phòng.

  • Thực hiện các động tác giãn cơ nhẹ ngay trên giường trước khi ra khỏi giường.

  • Tắm nước ấm vào buổi sáng để làm giãn cơ và giảm đau khớp.

  • Vận động nhẹ nhàng trong ngày nhằm duy trì chức năng khớp.

  • Quản lý căng thẳng tâm lý và bảo đảm giấc ngủ chất lượng.

  • Nếu có thể, điều chỉnh thời gian làm việc hoặc sinh hoạt sao cho phù hợp với tình trạng cứng khớp buổi sáng.

Kết luận

Cứng khớp buổi sáng là một biểu hiện điển hình trong nhiều bệnh lý cơ xương khớp, đặc biệt là các bệnh viêm khớp tự miễn. Việc đánh giá chính xác thời gian và đặc điểm cứng khớp có ý nghĩa quan trọng trong chẩn đoán và định hướng điều trị. Kết hợp giữa thuốc, các biện pháp hỗ trợ và thay đổi lối sống có thể mang lại hiệu quả cải thiện triệu chứng rõ rệt. Người bệnh cần trao đổi với bác sĩ để lựa chọn chiến lược điều trị tối ưu, phù hợp với từng thể bệnh và mức độ triệu chứng.